Το πολιτικό ρολόι μετρά αντίστροφα. Ο Αλέξης Τσίπρας βρίσκεται –όπως όλα δείχνουν– ένα βήμα πριν από την οριστική του αποχώρηση από τη Βουλή. Η παραίτησή του από το βουλευτικό αξίωμα φαίνεται πως είναι θέμα ημερών, επιβεβαιώνοντας την αποστασιοποίησή του από τις εξελίξεις του χώρου που ο ίδιος διαμόρφωσε και ταυτόχρονα–σε μεγάλο βαθμό– αποδόμησε.
Η εικόνα του πρώην πρωθυπουργού να μιλά σε φοιτητές της Σορβόννης, αναλύοντας τις διεθνείς πολιτικές τάσεις και εκφράζοντας προβληματισμούς για την παγκόσμια δημοκρατία, έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη βαθιά κρίση που αντιμετωπίζει ο χώρος της Αριστεράς στην Ελλάδα. Πολλοί... άσπονδοι σύντροφοί του μιλούν πλέον με ειρωνεία για τον «τουρίστα Τσίπρα», έναν ηγέτη που επέλεξε τον ρόλο του διεθνούς διανοούμενου, την ώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ βυθίζεται σε εσωστρέφεια, αποσύνθεση και πλήρη στρατηγική αμηχανία.
Σε κάθε περίπτωση, ο Αλέξης Τσίπρας, απαντώντας σε ερώτημα Έλληνα φοιτητή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, έστειλε δύο ξεκάθαρα μηνύματα:
-Το πρώτο ότι η συζήτηση για νέο κόμμα γίνεται ερήμην του: «Τα κόμματα δεν δημιουργούνται από τα πάνω. Δημιουργούνται αν καλύπτουν ανάγκες της κοινωνίας. Σε αυτή τη φάση επιθυμώ να συνομιλήσω και να αφουγκραστώ αυτές τις ανάγκες».
-Το δεύτερο ότι αν οι ηγεσίες των κομμάτων της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς δεν άρουν τον σημερινό κατακερματισμό: «Η πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Είτε με τη συνειδητοποίηση των ηγεσιών των σημερινών κομμάτων της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς ότι οφείλουν να παραμερίσουν τους εγωισμούς τους και να άρουν τον σημερινό κατακερματισμό, ειδάλλως με μια συνολική ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού που θα τους ξεπεράσει».
Η απομάκρυνση του Τσίπρα από το εσωτερικό πολιτικό γίγνεσθαι είναι τόσο εμφανής, που η ανακοίνωση παραίτησης θα είναι μάλλον τυπική. Η δημόσια σιωπή του, η σποραδική παρουσία του στη Βουλή και κυρίως η έλλειψη οποιασδήποτε τοποθέτησης για τις κρίσιμες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ –από την παραίτηση Κασσελάκη μέχρι την αποσάθρωση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας– καθιστούν σαφές πως έχει ήδη φύγει πολιτικά, ακόμα κι αν δεν έχει ακόμη φύγει θεσμικά.
«Κάθαρση» χωρίς σχέδιο
Μέσα σε αυτό το πολιτικό κενό, πρωταγωνιστούν σε συζητήσεις νέα σχήματα, παράδοξες πρωτοβουλίες και προσωπικές φιλοδοξίες που όχι μόνο δεν ενώνουν, αλλά εντείνουν τα διαλυτικά φαινόμενα στον ευρύτερο χώρο. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το αποκαλούμενο «κόμμα Καρυστιανού», το οποίο –παρότι διαψεύδεται για την ώρα– είναι μια κίνηση με ελάχιστα πολιτικά χαρακτηριστικά αλλά έντονη συμβολική διάσταση. Με βασική στόχευση την «κάθαρση» στο πολιτικό σκηνικό, συσπειρώνει απογοητευμένους πρώην ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και της Πλεύσης Ελευθερίας, χωρίς όμως να προτείνει συγκεκριμένες λύσεις ή σχέδιο διακυβέρνησης.
Η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ πιο βαθιά από μια ηγετική αλλαγή. Η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα το 2023 από την προεδρία του κόμματος είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας παραδοχής ήττας, όχι μόνο εκλογικής αλλά και πολιτικής.
Το εσωκομματικό χάος, οι αποχωρήσεις βουλευτών και στελεχών, και η απουσία στρατηγικού προσανατολισμού κατέστησαν τον ΣΥΡΙΖΑ σκιά του εαυτού του. Η αποχώρηση Τσίπρα από τη Βουλή θα αποτελέσει ίσως το τελευταίο «καρφί στο φέρετρο του κόμματος» όπως το γνωρίσαμε. Χωρίς ηγετικό βάθος, χωρίς ιδεολογική συνοχή και χωρίς σχέδιο, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει να εξαϋλωθεί πολιτικά, αφήνοντας πίσω του ένα κενό που δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα καλυφθεί από τα υπάρχοντα σχήματα. Παρ’ όλα αυτά, ο σημερινός πρόεδρος, Σωκράτης Φάμελλος, επαναλαμβάνει μονότονα ότι είναι «αναγκαία η κοινή δράση των προοδευτικών δυνάμεων για να φύγει η Δεξιά».
Η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου και η Νέα Αριστερά, παρά τις φιλόδοξες εξαγγελίες τους, δεν κατάφεραν να μετατραπούν σε πόλο έλξης για τους προοδευτικούς ψηφοφόρους. Η μεν πρώτη παραμένει εγκλωβισμένη στην προσωπικότητα της επικεφαλής της και τις συνεχείς θεσμικές της συγκρούσεις, η δε δεύτερη πασχίζει να διαμορφώσει ταυτότητα σε έναν χώρο που διαρκώς συρρικνώνεται.
Η απουσία ενότητας, η έλλειψη πολιτικής και οργανωτικής στρατηγικής και η αδυναμία να συγκροτηθεί ένα πειστικό πρόγραμμα για τη μεσαία τάξη και τους νέους ψηφοφόρους, καταδικάζουν αυτές τις κινήσεις σε ρόλο κομπάρσου. Αντί για πόλος ανασύνταξης της Αριστεράς, καταλήγουν σημεία απόσχισης και διαρροής.
Τεράστιες ευθύνες
Ο Αλέξης Τσίπρας φεύγει –θεσμικά και πολιτικά– αφήνοντας πίσω του ένα πολιτικό τοπίο βαθιά τραυματισμένο. Ίσως να μη φταίει μόνο αυτός για τη διάλυση του χώρου, αλλά η ευθύνη του είναι τεράστια, γιατί έφερε την Αριστερά στην εξουσία, αλλά δεν κατάφερε να τη μετατρέψει σε κυβερνώσα δύναμη με διάρκεια.
Ο ίδιος επιλέγει σήμερα την απόσταση και τη σιωπή. Μιλά σε φοιτητές στο εξωτερικό, αναλύει τη διεθνή κατάσταση, αλλά δεν απαντά πειστικά στα ερωτήματα που του θέτει η ελληνική κοινωνία: Τι απέγινε το όραμα του 2015; Τι αφήνει πίσω του ο ΣΥΡΙΖΑ και τι μέλλον έχει η Αριστερά χωρίς συνοχή και σχέδιο;
Η επικείμενη παραίτησή του από τη Βουλή δεν είναι απλώς η αποχώρηση ενός πρώην πρωθυπουργού. Είναι η επισημοποίηση του τέλους μιας εποχής με τη σημερινή της μορφή. Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν ότι ο Αλέξης Τσίπρας ακολουθεί έναν σχεδιασμό με λεπτομέρεια, που θα καταλήξει στην ίδρυση νέου κόμματος την προσεχή άνοιξη.
