Η τραγωδία των Τεμπών δεν χρειάζεται υπενθύμιση. Είναι χαραγμένη βαθιά στη συλλογική μνήμη. Δεκάδες ζωές νέων ανθρώπων χάθηκαν, οικογένειες διαλύθηκαν, και η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να ζητά δικαιοσύνη. Όμως την ίδια στιγμή που το κράτος προχωρά θεσμικά –με έρευνες, νομοθετικές πρωτοβουλίες και διαφάνεια– κάποιοι επιμένουν να βεβηλώνουν τον δημόσιο διάλογο.
Πρόσφατο παράδειγμα, ο αυτοαποκαλούμενος «τεχνικός σύμβουλος» Χρήστος Ροδόπουλος, ο οποίος δημοσίευσε στο Facebook μια εικόνα που παρουσίασε ως «απεικόνιση του τόπου του δυστυχήματος». Το πρόβλημα; Η εικόνα ήταν ψεύτικη. Ένα κατασκεύασμα τεχνητής νοημοσύνης, όπως αποκάλυψαν τα Ellinika Hoaxes, με υδατογράφημα εφαρμογής δημιουργίας εικόνων και χωρίς καμία επισήμανση ότι πρόκειται για AI περιεχόμενο. Κι όταν ρωτήθηκε, η απάντηση του κυρίου Ροδόπουλου ήταν: «Ε, ναι, είναι AI, κακό είναι;».
Ναι, είναι κακό. Είναι ανήθικο, παραπλανητικό και επικίνδυνο. Γιατί το να χρησιμοποιείς την πιο μαύρη στιγμή μιας χώρας για να φτιάξεις ψευδαισθήσεις, δεν είναι απλώς αστοχία – είναι χυδαιότητα.
Οι γνωστοί ψευδο-ειδικοί
Αυτό που είδαμε στα Τέμπη δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Είναι μέρος ενός ολόκληρου οικοσυστήματος παραπληροφόρησης, που αντλεί δύναμη από το δηλητήριο των social media. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που εμφανίζονται ως «τεχνικοί σύμβουλοι», «ειδικοί ερευνητές», «εναλλακτικοί δημοσιογράφοι» και στην πραγματικότητα πλουτίζουν με likes, προβολές και μικροδόξα.
Οι ίδιοι κύκλοι που πουλούσαν φαρμακευτικές θεωρίες την περίοδο της πανδημίας τώρα ανακάλυψαν νέο πεδίο δράσης: τις τραγωδίες. Και πάνω στις στάχτες ανθρώπινων ζωών, χτίζουν νέες αφηγήσεις – ψεύτικες φωτογραφίες, μονταρισμένα βίντεο, συνωμοσίες περί «καλυμμάτων» και «συγκάλυψης». Κοινός παρονομαστής; Η απαξίωση των θεσμών, της Δικαιοσύνης, των δημοσιογράφων που ελέγχουν τα στοιχεία.
Η αλήθεια, όμως, δεν χρειάζεται μοντάζ. Και όσοι τη νοθεύουν προσβάλλουν όχι μόνο τα θύματα, αλλά και μια ολόκληρη κοινωνία που παλεύει να σταθεί με αξιοπρέπεια.
Η κυβέρνηση έχει δείξει ότι δεν κλείνει τα μάτια. Οι έρευνες για τα Τέμπη συνεχίζονται με fast track διαδικασίες στη Βουλή, ενώ θεσπίζονται κανόνες για την ευθύνη δημοσίευσης περιεχομένου και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Την ώρα που η πολιτεία θεσμοθετεί, οι πλατφόρμες –και ειδικά η Meta– εξακολουθούν να αφήνουν «τρύπες». Εικόνες τεχνητής νοημοσύνης, ρεαλιστικά fake βίντεο, ήχοι deepfake περνούν χωρίς σήμανση. Όταν τέτοιο περιεχόμενο αφορά ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος, όπως μια εθνική τραγωδία, η ανευθυνότητα μετατρέπεται σε συνενοχή.
Γι’ αυτό χρειάζεται αυστηρότερο πλαίσιο: ρητές επισημάνσεις, βαριά πρόστιμα, άμεση κατάργηση αναρτήσεων που αποδεδειγμένα παραποιούν εικόνες. Η Ελλάδα δεν πρέπει να γίνει πεδίο άσκησης των «πειραμάτων» της Silicon Valley.
Νίκος Πλακιάς: «Ντροπή σου!»
Ο πατέρας Νίκος Πλακιάς, που έχασε τα δύο του παιδιά και μια ανιψιά στα Τέμπη, αντέδρασε οργισμένα στη δημοσίευση. Και δικαίως. «Ντροπή σου, ανεβάζεις φωτογραφία AI», έγραψε. Αυτή η φράση δεν είναι απλώς ξέσπασμα πόνου – είναι η κραυγή μιας κοινωνίας που έχει κουραστεί να βλέπει τον ανθρώπινο πόνο να γίνεται εργαλείο.
Οι συγγενείς των θυμάτων δεν χρειάζονται «εικονικά τεκμήρια». Χρειάζονται δικαιοσύνη, σεβασμό και σιωπή. Η κυβέρνηση και οι θεσμοί, με ψυχραιμία και επιμονή, προχωρούν το έργο αυτό. Δεν θα αφήσουν το πεδίο ελεύθερο στους δημαγωγούς του διαδικτύου.
Η αλήθεια είναι αδιαπραγμάτευτη
Η υπόθεση Ροδόπουλου είναι καμπανάκι. Αν επιτρέψουμε στους κάθε λογής «ψηφιακούς ερευνητές» να μετατρέπουν τραγωδίες σε playground των AI generators, αύριο καμία εικόνα δεν θα θεωρείται αξιόπιστη. Η απάντηση δεν είναι να απαγορεύσουμε την τεχνητή νοημοσύνη – είναι να την ελέγξουμε. Με θεσμούς, εκπαίδευση και δημοσιογραφία που στέκεται στο ύψος της. Το κράτος έχει υποχρέωση να προστατεύσει τον πολίτη από τη σύγχυση, όχι να τη νομιμοποιήσει.
Η κοινωνία έχει κουραστεί από τους ψεκασμένους, τους αυτόκλητους «σωτήρες» και τους τεχνικούς συμβούλους του τίποτα. Δεν υπάρχει πιο προσβλητική πράξη από το να φτιάχνεις ψεύτικες εικόνες πάνω από τα αποκαΐδια μιας εθνικής πληγής. Ο χρόνος της ανοχής τελείωσε. Η Ελλάδα του 2025 δεν θα γυρίσει πίσω στη λογική των ψεμάτων και των θεωριών συνωμοσίας. Η αλήθεια δεν είναι υπό διαπραγμάτευση.
Και όσοι προσπαθούν να τη διαστρεβλώσουν θα βρουν απέναντί τους όχι μόνο την πολιτεία αλλά και την κοινωνία ολόκληρη.
