Η φετινή Σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη ξεκίνησε με έντονο ενδιαφέρον και πολιτικές ζυμώσεις, καθώς στο επίκεντρο των συζητήσεων βρέθηκε η αύξηση των αμυντικών δαπανών. Κεντρικός παίκτης σε αυτή τη μάχη είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος με τις πιέσεις και τις απαιτήσεις του αλλάζει τα δεδομένα στη στρατηγική των κρατών-μελών. Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον της συλλογικής άμυνας, οι ηγέτες καλούνται να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις που θα καθορίσουν την πορεία της Συμμαχίας.
Ειδικότερα, με το δείπνο στο παλάτι Huis Den Bosch και το βασιλικό ζεύγος της Ολλανδίας σε ρόλο οικοδεσποτών ξεκινούν ουσιαστικά οι εργασίες της Συνόδου του ΝΑΤΟ.
Ηδη, στην Ολλανδία βρίσκεται ο Ντόναλντ Τραμπ, για χάρη του οποίου μάλιστα το πρόγραμμα των εργασιών συρρικνώθηκε: Ξεκινούν αύριο στις 11 το πρωί και αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί έως τις 3 το μεσημέρι.
Το παρασκήνιο των ηγετών
Πάντως το βασιλικό δείπνο τα είχε όλα. Ο Τραμπ εμφανίστηκε με ένα κουστούμι σε μπλε τόνους αλλά πιο ανοιχτό αλλά και τον Ζελένσκι σε μία σπάνια εμφάνιση με κουστούμι.
Από την άλλη ο Εμανουέλ Μακρόν χαιρέτησε τη βασίλισσα της Ολλανδίας, Μάξιμα και την πριγκίπισσα διάδοχο Αμαλία, με χειροφίλημα.
Βασικό διακύβευμα στη Σύνοδο είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών, στο 5%, πράγμα που αναμένεται να συμφωνηθεί.
Ο επικεφαλής της Συμμαχίας άλλωστε, ο Μαρκ Ρούτε, μετά την αποκάλυψη των μηνυμάτων που απηύθυνε στον αμερικανό πρόεδρο για την παρέμβασή του στον πόλεμο Ισραήλ- Ιράν, επέμεινε ότι χωρίς τον Τραμπ το ΝΑΤΟ δεν θα πήγαινε σε αύξηση των δαπανών.
Η διαπίστωση του Τραμπ ότι κυρίως οι Ευρωπαίοι δαπανούν ελάχιστα για την κοινή άμυνα, την οποία είχε κάνει πριν το τέλος της πρώτης του προεδρικής θητείας, ήταν ομολογουμένως σωστή.
Στο ενδιάμεσο, όμως, ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, οπότε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα περισσότερα μέλη του ΝΑΤΟ «έπιασαν» τον στόχο του 2%. Ο Τραμπ όμως δεν άλλαξε γραμμή και επιμένει στο 5%, το οποίο ο Ολλανδός γενικός γραμματέας Ρούτε είναι διατεθειμένος να πετύχει, έστω και στα χαρτιά.
Το σχέδιο του Ρούτε προβλέπει μεν δαπάνες ύψους 5% για τα επόμενα χρόνια, αλλά στην πράξη ο στόχος αφορά κατά 3,5% αμιγώς αμυντικές δαπάνες και το 1,5% δαπάνες και επενδύσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και την άμυνα, όπως οι υποδομές, η βιομηχανία και η ανθεκτικότητα. Ο αρχικός χρονικός ορίζοντας για την υλοποίηση της δέσμευσης είναι το 2035, αλλά δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί και αναμένεται επίσης να αποτελέσει θέμα συζήτησης μεταξύ των ηγετών. Ήδη, πάντως, η Ισπανία πέτυχε την εξαίρεσή της από τον κανόνα, ενώ ενστάσεις έχουν εκφράσει το Βέλγιο και ο Καναδάς, οπότε το ντιμπέιτ για τη χρονική διάρκεια της προσαρμογής θα είναι ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με ελληνικές κυβερνητικές πηγές, η Ελλάδα συμφωνεί με την πρόταση του γενικού γραμματέα, καθώς ήδη ξοδεύει παραπάνω από το 3% του ΑΕΠ της στην άμυνα, συνεπώς ανήκει στον σκληρό πυρήνα των χωρών της Συμμαχίας που έχουν υπερβεί τη νατοϊκή δέσμευση που είναι σήμερα 2% του ΑΕΠ, ενώ πρόσφατα ο πρωθυπουργός παρουσίασε το 12ετές αμυντικό εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας ύψους 28 δισ. ευρώ. Στην παρέμβασή του στη Σύνοδο των ηγετών, ο κ. Μητσοτάκης θα επισημάνει ότι η Ελλάδα, παρά τις οικονομικές δυσχέρειες, παγίως τηρούσε τις δεσμεύσεις της, και θα επισημάνει την επείγουσα ανάγκη οι Ευρωπαίοι να επενδύσουν περισσότερο και πιο έξυπνα στην συλλογική ευρωπαϊκή άμυνα και να διαμορφώσουν έναν ισχυρό αμυντικό ευρωπαϊκό πυλώνα συμπληρωματικά στο ΝΑΤΟ.
Ενδιαφέρον στην εξίσωση πάντως προσδίδει και η παρουσία του Ταγίπ Ερντογάν στη Χάγη. Σύμφωνα με αμερικανικές και τουρκικές διαρροές αναμένεται να συναντηθεί με τον Ντόναλντ Τραμπ, με τον οποίον μίλησε αρκετές φορές στο τηλέφωνο για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Ο κ. Ερντογάν φιλοδοξεί να αποσπάσει μια πρόσκληση για τον Λευκό Οίκο, την οποία ποτέ δεν πήρε επί Μπάιντεν, αλλά και μια σοβαρή συζήτηση για την άρση των κυρώσεων CAATSA που εμποδίζουν την προμήθεια κρίσιμων αμερικανικών εξοπλιστικών.\
Από την άλλη, ο κ. Μητσοτάκης δεν έχει στο πρόγραμμά του μια οργανωμένη συνάντηση με τον κ. Ερντογάν, κάτι που σημαίνει ότι είναι μάλλον ουτοπικό το σενάριο για Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στις αρχές Ιουλίου στην Άγκυρα. Με δεδομένες τις γεωπολιτικές εξελίξεις άλλωστε δύσκολα θα μπορούσε αυτό να γίνει ούτως ή άλλως. Από την άλλη, η Αθήνα δεν θέλει να κόψει τη γραμμή επικοινωνίας με τη γείτονα, οπότε δεν είναι απίθανο οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν να έχουν ένα τετ-α-τετ «στα όρθια», στο περιθώριο της Συνόδου.
Η επιθυμία της Ισπανίας για εξαίρεση
Η μεγαλύτερη πρόκληση στη Σύνοδο, πάντως, αφορά το να πειστούν όλα τα κράτη να αυξήσουν στο 3,5% τις βασικές στρατιωτικές τους δαπάνες. Η Ισπανία, η οποία ξοδεύει αναλογικά τα λιγότερα χρήματα σε στρατιωτικές δαπάνες σε ολόκληρη τη συμμαχία του ΝΑΤΟ, δεν μοιάζει διατεθειμένη να αυξήσει τις δαπάνες της.
Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, απαιτούν περισσότερο χρόνο από τα προτεινόμενα επτά έτη για να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους. Πολλά μέλη του ΝΑΤΟ είναι πάντως ήδη έτοιμα να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα, ωστόσο αρνούνται να δεσμευτούν στον μηχανισμό ελέγχου προόδου, που πρότεινε επίσης ο Ρούτε.
Ο σκοπός
Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη έχει έναν βασικό σκοπό: να συμφωνήσουν όλοι στο 5% του ΑΕΠ για επενδύσεις στην Αμυνα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, εν πτήσει προς τη Χάγη, έσπευσε να δημοσιεύσει το μήνυμα που του έστειλε ο Ρούτε όπου τον διαβεβαιώνει ότι πείστηκαν άπαντες και πως «η Ευρώπη θα πληρώσει πολλά, ως οφείλει».
Δημοσίευσε επίσης και έναν πίνακα με τα χρήματα που ξοδεύει κάθε χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, απαντώντας στις απειλές της Ισπανίας που θέτει ενστάσεις για το 5%.
«Οι ΗΠΑ ξοδεύουν σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, αυτό είναι απίστευτο! Θα το συζητήσουμε σύντομα με τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ» έγραψε ο Αμερικανός πρόεδρος με έναν... ελαφρά απειλητικό τόνο.
Στον εν λόγω πίνακα, με βάση το ποσοστό επί του ΑΕΠ τους, πρώτη εμφανίζεται η Πολωνία, δεύτερη η Εσθονία, στην τρίτη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ, στην τέταρτη η Λετονία και πέμπτη είναι η Ελλάδα.
Η συμφωνία που αναμένεται να ολοκληρωθεί αύριο, Τετάρτη, έρχεται εν μέσω έντονης γκρίνιας των Συμμάχων εξαιτίας της Ισπανίας, αλλά τώρα και της Σλοβακίας.
Οι ηγέτες των δύο κρατών αμφισβητούν την χρησιμότητα σε μια τέτοια δαπάνη και η στάση τους έχει ενοχλήσει έντονα τους Συμμάχους, αναφέρει το Politico.
Ο Πέδρο Σάντσεθ, ζήτησε εξαίρεση, θεωρώντας πως δεν υπάρχει λόγος η Ισπανία να πάει σε δαπάνες ύψους 5% του ΑΕΠ και ήρθε σε συμφωνία για ένα πιο εναλλακτικό πλάνο, με αύξηση στο 3,5% του ΑΕΠ των στρατιωτικών δαπανών stricto sensu και στο 1,5% του ΑΕΠ των δαπανών που αφορούν την ασφάλεια με την ευρεία έννοια.
Αξιωματούχος από την Ευρώπη, στο περιθώριο της Συνόδου σχολίασε την στάση του Σάντσεθ με την εξής ατάκα: «Δεν έχω λόγια να εκφράσω την αηδία μου».
ΝΑΤΟ: Και ο Φίτσο αντίθετος με το 5%
Τον Σάντσεθ ακολούθησε τη Δευτέρα ο Σλοβάκος Πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο, ο οποίος ανήρτησε στην πλατφόρμα Χ ότι η χώρα του «έχει άλλες προτεραιότητες τα επόμενα χρόνια πέρα από τους εξοπλισμούς» και μπορεί να τα καταφέρει χωρίς αύξηση των αμυντικών δαπανών.
Το 5% είναι αυτό για το οποίο πιέζει ο Τραμπ και ο Ρούτε έχει δεσμευτεί να πετύχει σε όλη τη Συμμαχία, για να ικανοποιήσει τον Αμερικανό πρόεδρο.
Οι αρνήσεις της Ισπανίας και της Σλοβακίας προβληματίζει την ηγεσία του ΝΑΤΟ η οποία θέλει μια Σύνοδο χωρίς εντάσεις και μια συνοχή μεταξύ των 32 χωρών σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο.
Για τον Μαρκ Ρούτε έχει τεράστια σημασία να υπάρχει ομοφωνία στην απαίτηση Τραμπ.
Σάντσεθ και Φίτσο φέρονται να έχουν «ελάχιστη κατανόηση» στην ανάγκη αυτή, κάτι που ενοχλεί έντονα τις υπόλοιπες χώρες.
«Σοσιαλιστές», σχολίασε ένας Βρετανός βουλευτής αναφερόμενος στους Ισπανούς. «Δείτε τη στάση τους στο θέμα της Ουκρανίας — κάθε άλλο παρά ένδειξη αλληλεγγύης ή στήριξης της κοινής ευρωπαϊκής ασφάλειας.»
Μπελάδες για τον Σάντσεθ στο εσωτερικό, κριτική από ηγέτες κρατών
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχθηκαν ότι ο Σάντσεθ βρίσκεται σε δύσκολη θέση στο εσωτερικό, με την κυβέρνησή του μειοψηφίας να μην μπορεί να περάσει προϋπολογισμό με νέες αμυντικές δαπάνες, απέρριψαν την απόφασή του να αγνοήσει τη νέα δέσμευση του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες.
Δύο Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν ότι όλα τα μέλη έχουν εγκρίνει τους νέους στόχους ικανοτήτων του ΝΑΤΟ, που περιλαμβάνουν υποχρεώσεις για στρατεύματα και εξοπλισμό, με συγκεκριμένους –αλλά απόρρητους – αριθμούς που κάθε χώρα πρέπει να παρέχει.
Ο Σάντσεθ ισχυρίζεται ότι η Ισπανία μπορεί να επιτύχει αυτούς τους στόχους διατηρώντας το υπάρχον σχέδιο αύξησης των αμυντικών δαπανών στο 2,1% του ΑΕΠ, αλλά οι υπόλοιποι σύμμαχοι δυσκολεύονται να δουν πώς αυτό είναι εφικτό.
«Δεν βλέπω τίποτα που να επιτρέπει εξαιρέσεις», δήλωσε ο Σουηδός Πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον σε δημοσιογράφους.
Η Δανή Πρωθυπουργός Μέτε Φρεντέρικσεν είπε στο NATO Public Forum ότι δεν είναι «δίκαιο» οι ηγέτες χωρών που βρίσκονται μακριά από τη Ρωσία να ζητούν εξαιρέσεις.
«Το θέμα είναι να είμαστε ενωμένοι, να υπερασπιζόμαστε την Ευρώπη, όχι μόνο την Πολωνία ή την Τσεχία. Διαφωνώ με την ιδέα εξαίρεσης για μια χώρα», είπε, χωρίς να κατονομάσει ρητά την Ισπανία.
Η Πολωνία, η οποία φέτος στοχεύει να δαπανήσει 4,7% του ΑΕΠ για την άμυνα —το υψηλότερο ποσοστό στο ΝΑΤΟ—, επίσης δεν βλέπει με καλό μάτι την προσπάθεια της Ισπανίας να αποφύγει την ενίσχυση των δαπανών.
«Πιστεύουμε ότι οποιαδήποτε απόκλιση από αυτή την αρχή από οποιοδήποτε κράτος-μέλος αποτελεί κακό παράδειγμα», δήλωσε ο Πολωνός Υπουργός Άμυνας Βουαντισλάβ Κοσινιάκ-Καμύς πριν αναχωρήσει για τη σύνοδο.
Αποκάλεσε την Πολωνία «πρότυπο μέλος» της συμμαχίας και προειδοποίησε ενάντια σε χώρες όπως η Ισπανία που προσπαθούν να διευρύνουν τον ορισμό των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ ώστε να περιλαμβάνει πράγματα που δεν σχετίζονται άμεσα με το στρατιωτικό σκέλος.
Εσωτερικές δυσκολίες λόγω ΝΑΤΟ
Αλλά οι πολιτικοί αντίθετοι άνεμοι στη Μαδρίτη ολοένα και εντείνονται. Ορισμένα μέλη του αριστερού συνασπισμού του Σάντσεθ αντιτίθενται στη μεταφορά χρημάτων από τα κοινωνικά προγράμματα προς τον στρατό. Και η θέση του πρωθυπουργού επιδεινώθηκε περαιτέρω όταν οι ανακριτές δήλωσαν ότι έχουν αποδείξεις πως ανώτερα στελέχη του κόμματός του έλαβαν μίζες για έργα υποδομής.
«Είναι δύσκολο να συντονίσεις 32 χώρες ώστε να συμφωνήσουν σε κάτι, αλλά το νόημα της συμμαχίας είναι να είσαι καλός σύμμαχος», δήλωσε ένας διπλωμάτης του ΝΑΤΟ. «Η Ισπανία πάντοτε τιμούσε τις δεσμεύσεις της, αλλά δεν καταλαβαίνουμε γιατί δεν μπορεί τώρα να συμφωνήσει και να χτίσει σταδιακά ένα σχέδιο για την επόμενη δεκαετία.»
Βετεράνοι του ΝΑΤΟ σημείωσαν ότι η στάση της Ισπανίας δεν είναι κάτι ασυνήθιστο.
«Κάθε χρόνο υπάρχει τουλάχιστον ένας που προκαλεί πρόβλημα», δήλωσε ο Τζιουζέππε Σπαταφόρα, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ και νυν αναλυτής στο Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας της ΕΕ στις Βρυξέλλες.
«Όλες οι χώρες αποδέχθηκαν αρχικά τον στόχο για να μη θυμώσουν τον Τραμπ, αλλά αργά ή γρήγορα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις δημοσιονομικές και εσωτερικές τους πραγματικότητες.»
«Αν μία χώρα πάρει εξαίρεση, αυτό μπορεί να γίνει μεταδοτικό», δήλωσε ο Γκεντρίμας Γεγκλίνσκας, πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας του Κοινοβουλίου της Λιθουανίας και πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.
«Πώς μπορούν οι ηγέτες να υπερασπιστούν το 5% όταν επιστρέψουν στις πατρίδες τους, αν αρκετές χώρες πήραν εξαίρεση;»
Ήδη, ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ που υστερούν στις δαπάνες άμυνας χρησιμοποιούν την Ισπανία ως πολιτικό «κάλυμμα» σχολιάζει το Politico.
Βέλγιο και Καναδάς ζητούν «ευελιξία»
Τη Δευτέρα, το Βέλγιο ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει «μέγιστη ευελιξία» από το ΝΑΤΟ όσον αφορά τον στόχο του 5%. «Ίσως να μην το κάναμε τόσο θορυβωδώς όπως η Ισπανία, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι επί εβδομάδες οι διπλωμάτες μας εργάζονταν σκληρά για να εξασφαλίσουν μηχανισμούς ευελιξίας», δήλωσε ο Υπουργός Εξωτερικών Μαξίμ Πρεβό.
Ακόμη και ο Καναδάς εκφράζει απορίες, καθώς είναι σε συζήτηση στη χώρα αν πρέπει να επιτύχει τον νέο στόχο του 5%.
«Θα υπάρξει ευελιξία γύρω από το 1,5%; Θα υπάρχει υποχρεωτικό ποσοστό αύξησης σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές; Θα αυξάνεται σταδιακά, και θα γίνει αναθεώρηση το 2029 — μια από τις ημερομηνίες που έχουν τεθεί στο τραπέζι;», διερωτήθηκε.
Παρότι κάποιοι συμμερίζονται την πολιτική δυσκολία του Σάντσεθ, άλλοι στη συμμαχία δηλώνουν ότι η Ισπανία και οι υπόλοιποι που υστερούν στις δαπάνες πρέπει να αναλάβουν ευθύνη — ή να αντιμετωπίσουν την οργή του Τραμπ.
«Είναι απίστευτα άδικο για τη συμμαχία», είπε ένας ακόμη αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Θα ήθελα πολύ να δω τον Φίτσο να τα λέει αυτά στον Τραμπ πρόσωπο με πρόσωπο στο δείπνο».
