Την περασμένη εβδομάδα πήγα με την κόρη μου στον κινηματογράφο και είδαμε την ταινία «Λίλο και Στιτς». Κεντρικό θέμα της ταινίας είναι η «ohana», η οικογένεια στη γλώσσα των ιθαγενών της Χαβάης. Δύο αδερφές με μεγάλη διαφορά ηλικίας μένουν ορφανές από γονείς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετωπίζει η Λίλο (8-10 ετών), η οποία χαρακτηρίζεται από τα παιδιά της ηλικίας της ως απροσάρμοστη. Η Λίλο απομονώνεται, ώσπου βρίσκει συντροφιά στον Στιτς, ένα εξωγήινο πλάσμα, αποτέσμα αποτυχημένου γενετικού πειράματος, που μοιάζει με σκύλο. Αν και αρχικά ο Στιτς δεν φαίνεται να μπορεί να εγκλιματιστεί, εντούτοις καταφέρνει και γίνεται ισότιμο μέλος της οικογένειας της Λίλο.
Συζητώντας μετά την ταινία με την κόρη μου, η κύρια απορία της ήταν τι ορίζεται ως οικογένεια και κατά πόσο ο ορισμός αυτός είναι δεσμευτικός. Στην ελληνική γλώσσα, η ετυμολογία του όρου «οικογένεια» παραπέμπει στη σύνθεση των λέξεων «οίκος» και «γένος», δηλαδή η γενιά που διαμένει στο ίδιο σπίτι. Όταν, λοιπόν, μιλάμε για οικογένεια στην ουσία αναφερόμαστε στον γάμο δύο ατόμων διαφορετικού φύλου που αποφάσισαν να ζήσουν μαζί και να κάνουν απογόνους.
Ο παραπάνω ορισμός, τόσο επιστημονικά όσο και λογικά παρουσιάζει προβλήματα. Οι οικογένειες δύο γονέων αποτελούν μάλλον μια βολική κανονιστική οριοθέτηση, μιας και υπάρχει πληθώρα ειδών οικογένειας που δεν καλύπτεται από τον ορισμό αυτόν. Παντρεμένα ζευγάρια χωρίς παιδιά, μόνες μητέρες, μόνοι πατέρες, συμβιούντες εκτός γάμου με ή χωρίς παιδιά, παιδιά που μεγαλώνουν με τους παππούδες κλπ.
Έτσι, κατά πρώτον, η οικογένεια δεν μπορεί να συνδεθεί με τον γάμο, καθώς τα μεταβαλλόμενα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα έχουν διαρρήξει αυτή τη συνθήκη ως βασικό – δομικό στοιχείο ύπαρξης οικογενειακού δεσμού μεταξύ των μελών.
Κατά δεύτερον, είτε μας αρέσει είτε όχι, ούτε τα κράτη ούτε τα δικαστήρια μπορούν να ορίσουν τι είναι οικογένεια σε μια κοινωνία. Οι θεσμοί αυτοί, απλώς διαπιστώνουν την ύπαρξη διαφόρων μορφών οικογένειας ανάλογα με το πως διαμορφώνεται η κοινωνική διαστρωμάτωση. Εν ολίγοις, το τι είναι οικογένεια σαν κοινωνική μονάδα και σαν συνισταμένη επιλογών, το ορίζουν όσοι τη συγκροτούν.
Τα γράφω όλα αυτά και εξ αφορμής του σχολιασμού που ακολούθησε την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για τη συνταγματικόττα του γάμου και της τεκνοθεσίας ομόφυλων ζευγαριών. Διάφοροι θλιβεροί σανοπωλητές εμφανίστηκαν για να πουλήσουν την πραμάτεια τους και να υπερασπιστούν αυτοκλήτως τα «ιερά και τα όσια του Έθνους» μπας και τσιμπήσουν πελατάκια για τις εκλογές του 2027...
Επανέρχομαι στην ταινία και στο βασικό διακύβευμα: Προς το τέλος της ταινίας κρίνεται από την εξωγήινη αυτοκράτειρα του Σύμπαντος εάν ο Στιτς θα επιστρέψει στο εξωγήινο εργαστήριο από το οποίο προήλθε για να ζήσει στην αιχμαλωσία, οπότε σε μια αποστροφή του λόγου της η μικρή Λίλο λέει ότι στην πατρίδα της την Χαβάη «Ohana σημαίνει οικογένεια και οικογένεια σημαίνει να μην αφήνεις κανέναν πίσω». Τελικά οι εξωγήινοι πείθονται και ο Στιτς μένει μαζί της.
Προτείνω οι κάθε λογής σανοπωλητές (κάποιοι μάλιστα κατείχαν και ύπατα πολιτειακά αξιώματα...), να άφηναν για λίγο το πόστο τους και να πήγαιναν να δουν την ταινία. Προφανώς δεν θα αναθεωρήσουν, αλλά ίσως να τους κάνει να σκέφτονται δύο φορές πριν ανοίξουν το στόμα τους για να πουλήσουν παπατζιλίκι.
