Η παραπληροφόρηση σχετικά με την ακρίβεια και τους τρόπους αντιμετώπισής της –πάντα με επίκεντρο την Ισπανία!– συνεχίζεται με εξαιρετικά δηλητηριώδη τρόπο. Και κυρίως με τη γνωστή γκεμπελική μέθοδο της πλημμυρίδας. Η ακρίβεια πρέπει να αντιμετωπιστεί, αλλά οι (πανομοιότυπες) προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ αποδεδειγμένα δεν αποτελούν λύση. Ας δούμε τα «επιχειρήματα» με τα οποία προσπαθούν να παραπληροφορήσουν την ελληνική κοινή γνώμη – την οποία, αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, δεν κατάφεραν να πείσουν. Ωστόσο, σπέρνουν σύγχυση με μοναδικό σκοπό την πρόκληση βλάβης στην κυβέρνηση.
1. Μπερδεύουν τον ΦΠΑ με τη διατίμηση
ΛΕΝΕ: Η Ισπανία έχει μηδενίσει ή μειώσει τον ΦΠΑ σε βασικά τρόφιμα και τώρα ετοιμάζεται να μηδενίσει τον ΦΠΑ στο λάδι.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Οι «οικονομολόγοι» του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ μπερδεύουν τη μείωση του ΦΠΑ με την επιβολή διατίμησης. Διατίμηση είναι ο καθορισμός από την αρμόδια κρατική υπηρεσία της τιμής ενός αγαθού και ιδίως της (ανώτατης) τιμής πωλήσεώς του. Αυτό, βέβαια, έχει άλλες συνέπειες. Ο ΦΠΑ επιβάλλεται επί της τιμής. Η άνοδος των τιμών ΔΕΝ σχετίζεται μόνο με τον ΦΠΑ. Η κυβέρνηση Σάντσεθ πράγματι μηδένισε ή μείωσε τον ΦΠΑ σε κάποια βασικά προϊόντα. Αυτό δεν σημαίνει ότι επέβαλε διατίμηση. Αν η τιμή αυτών των προϊόντων αυξηθεί για διάφορους λόγους (αύξηση κόστους παραγωγής, μείωση παραγωγής λόγω κλιματικής κρίσης ή ακαρπίας, έλλειψη εργατικών χεριών και αύξηση των μεροκάματων, αύξηση τιμής λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, αύξηση της τιμής της ενέργειας), η μείωση του ΦΠΑ θα υπολογιστεί επί της ήδη αυξημένης για άλλους λόγους τιμής. Ως γνωστόν, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα λιπάσματα πήγαν στον Θεό, όπως και οι τιμές της ενέργειας που οδήγησαν σε λουκέτα τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες λιπασμάτων, καθώς και πολλά θερμοκήπια. Αλλά για τους «οικονομολόγους» του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ αυτά είναι ψιλά γράμματα. Αλλωστε, και η διάταξη με την οποία μηδενίστηκε ή μειώθηκε ο ΦΠΑ στην Ισπανία προβλέπει ότι η αύξηση της τιμής ενός προϊόντος επιτρέπεται αν αποτελεί συνέπεια αύξησης του κόστους παραγωγής. Γι’ αυτό και πριν από λίγες μέρες ο Ισπανός πρωθυπουργός είπε πρόσφατα ότι παρά τις παρεμβάσεις στον ΦΠΑ οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν.
2. Ο ΦΠΑ έπεσε, οι τιμές ανέβηκαν
ΛΕΝΕ: Αν μειωθεί ο ΦΠΑ, θα πέσουν αυτόματα οι τιμές.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Εξειδικεύοντας την προηγούμενη «αλήθεια», ο ΦΠΑ αποτελεί έναν μικρό παράγοντα αύξησης των τιμών. Ειδικά στην Ισπανία που ήταν ήδη χαμηλός. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ισπανία υπολογίζεται ότι μετά το μηδενισμό του ΦΠΑ στο λάδι (που είχε ήδη πάει από το 10% στο 5%), αν και όποτε αυτός ο μηδενισμός περάσει στην τελική τιμή για τον καταναλωτή, η μείωση στο λίτρο θα είναι μόλις 0,64 σεντς. Αλλωστε, ο μηδενισμός του ΦΠΑ στο λάδι δεν έγινε για να μειωθεί η τιμή του, αλλά επειδή περιλαμβανόταν στην προεκλογική συμφωνία του Σάντσεθ με τους σκληροπυρηνικούς αποσχιστές της Καταλονίας. Η αύξηση της τιμής του λαδιού στην Ευρώπη οφείλεται στην κλιματική κρίση (όπως ο ίδιος ο Ισπανός σοσιαλιστής υπουργός Γεωργίας Πλάνας δήλωσε) και στην ακαρπία. Γι’ αυτό και τον Απρίλιο του 2024, η τιμή του λαδιού στην Ισπανία αυξήθηκε κατά 68,1% (ενώ από τον Ιανουάριο του 2021 είχε ήδη παρουσιάσει μια συσσωρευμένη αύξηση της τάξης του 204,8%). Τον Μάιο του 2024, η τιμή του λαδιού ανέβηκε κατά 62%. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Απρίλιο του 2024 η τιμή των φρούτων και των λαχανικών στην Ισπανία (που είχαν περιληφθεί στον κατάλογο των προϊόντων με μηδενικό ΦΠΑ) αυξήθηκε κατά 17% και τον Μάιο του 2024 κατά 9,6%. Για τους λόγους που ήδη αναφέραμε (ενεργειακό κόστος, κόστος λιπασμάτων κ.λπ.), παρά το μηδενισμό του ΦΠΑ, οι τιμές αυξήθηκαν.
3. Οι συσσωρευμένες αυξήσεις παίζουν ρόλο
ΛΕΝΕ: Στις συγκρίσεις με την Ισπανία, η ελληνική κυβέρνηση περιλαμβάνει τις σωρευτικές αυξήσεις πριν από την επιβολή του μέτρου μηδενισμού ή μείωσης του ΦΠΑ.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Ασφαλώς και θα περιληφθεί η συσσωρευμένη προηγούμενη αύξηση. Διότι επί αυτών των ήδη διαμορφωμένων τιμών μειώνεται ο ΦΠΑ.
4. Άλλο «πέρασε», άλλο «πέτυχε»
ΛΕΝΕ: Η Τράπεζα της Ισπανίας ανακοίνωσε ότι το μέτρο μείωσης ή μηδενισμού του ΦΠΑ πέτυχε.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Η Τράπεζα της Ισπανίας στην έκθεσή της δεν είπε ότι «πέτυχε», αλλά ότι «πέρασε». Και μάλιστα μετά από 1,5 χρόνο εφαρμογής του μέτρου. Στις προηγούμενες εκθέσεις ανέφερε ότι δεν περνούσε. Το «πέρασε» είναι διαφορετικό από το «πέτυχε». Πέρασε σημαίνει ότι στα συγκεκριμένα προϊόντα η μείωση του ΦΠΑ πέρασε στην τιμή τους. Αλλά, όπως είπαμε, η τιμή μπορεί να αυξάνεται από άλλους παράγοντες και επ’ αυτής επιβάλλεται η μείωση του ΦΠΑ. Ωστόσο, η Ισπανία δεν μείωσε τις τιμές στο κρέας ή στο ψάρι. Πέρα από το ότι μια οικογένεια χρειάζεται να έχει στο διαιτολόγιό της κρέας και ψάρι (εκτός και αν σοσιαλιστές και αριστεροί πιστεύουν ότι οι φτωχοί πρέπει να τρέφονται μόνο με όσπρια και πατάτες), από τη στιγμή που δεν υπάρχει μείωση σε αυτά τα προϊόντα, τα σούπερ μάρκετ αυξάνουν την τιμή τους και ισοφαρίζουν τη χασούρα από τα άλλα. Γι’ αυτό και οι οργανώσεις καταναλωτών και οι ίδιοι οι καταναλωτές διαπιστώνουν πως βγαίνοντας από το κατάστημα έχουν τελικά πληρώσει περισσότερα χρήματα. Επιπλέον, η Τράπεζα της Ισπανίας υποστηρίζει ότι το κράτος έχει χάσει έσοδα από 5 ως 7 δισ. ευρώ, ενώ αν στοχευμένα είχαν δοθεί 2,5 δισ. ευρώ σ’ αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη δεν θα είχε δημιουργηθεί αυτή η τρύπα. Πολύ περισσότερο που στα ψιλά γράμματα της έκθεσης αναφέρεται ότι δεν στάθηκε δυνατόν να ελεγχθούν απόλυτα τα προϊόντα, λόγω διαφορετικής μάρκας και ποιότητας συσκευασίας.
5. Επωφελούνται περισσότερο οι πλούσιοι
ΛΕΝΕ: Από το μηδενισμό ή την μείωση του ΦΠΑ επωφελούνται οι φτωχοί.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Αυτοί που επωφελούνται είναι οι εύποροι, οι οποίοι καταναλώνουν περισσότερο. Σύμφωνα με τη Fedea (Fundacion de Estudios de Economia Aplicada, Ιδρυμα Μελετών Εφαρμοσμένων Οικονομικών), την Τράπεζα της Ισπανίας, τη FACUA, μια από τις μεγαλύτερες ενώσεις καταναλωτών στην Ευρώπη, και την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσιονομικής Ευθύνης, στην Ισπανία οι εύπορες οικογένειες εξοικονομούν τρεις φορές περισσότερα χρήματα από τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά. Υπολογίστηκε ότι το 40% του κόστους μείωσης των φόρων καταλήγει στα υψηλότερα εισοδήματα. Δηλαδή, νοικοκυριά με εισοδήματα κάτω των 16.829 ευρώ έχουν όφελος 22 ευρώ το μήνα, ενώ νοικοκυριά με εισοδήματα άνω των 215.000 ευρώ έχουν όφελος 60 ευρώ το μήνα. Κυρίως λόγω των διαφορών στις καταναλωτικές συνήθειες και της μεγαλύτερης κατανάλωσης.
6. Ψέματα και για τα άλλα κόμματα
ΛΕΝΕ: Οχι μόνο η Αριστερά, αλλά και η Κεντροδεξιά, το Λαϊκό Κόμμα της Ισπανίας, τάσσονται υπέρ του μηδενισμού ή της μείωσης του ΦΠΑ.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Κατ’ αρχάς, οι Podemos είχαν από την αρχή διαφωνήσει και είχαν ζητήσει να υπάρξει στην Ισπανία «καλάθι νοικοκυριού», όπως έγινε στην Ελλάδα. Πριν από λίγες μέρες, όταν ανακοινώθηκε ο μηδενισμός του ΦΠΑ στο λάδι, η σύζυγος του Πάμπλο Ιγκλέσιας, η Ιρένε Μοντέρο, ευρωβουλευτής και νούμερο 2 στους Podemos, δήλωσε: «Η κατάργηση του ΦΠΑ θα ευνοήσει τα μεγάλα σούπερ μάρκετ και η τιμή θα αυξηθεί περαιτέρω». Διαφώνησε επίσης και η Facua, καταγγέλλοντας ότι «ο μηδενισμός του ΦΠΑ στο λάδι αποτελεί συγκάλυψη της ανοχής σε αυξήσεις ακόμη και 165%» και ότι «η κυβέρνηση επιδίδεται σε τεχνητή διόγκωση αμελητέων μειώσεων». Οσο για το Λαϊκό Κόμμα, ήδη από την αρχή της κρίσης, αλλά κυρίως πριν από τις εκλογές του Ιουλίου 2023 τις οποίες κέρδισε, παρουσίασε ένα μανιφέστο, ένα συνολικό πακέτο με μείωση στο ρεύμα, μείωση στη φορολογία εισοδήματος σε νοικοκυριά με εισόδημα κάτω των 40.000 ευρώ, απλοποίηση του φορολογικού συστήματος και μηδενισμό του ΦΠΑ και σε κρέας και ψάρι.
7. Πολυπαραγοντικά τα αίτια ανόδου του κόστους ζωής
ΛΕΝΕ: Το κόστος ζωής στην Ελλάδα είναι υψηλό και η μείωση του ΦΠΑ σε συγκεκριμένα προϊόντα και για περιορισμένο χρονικό διάστημα θα το μειώσει.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ: Κατ’ αρχάς είναι εύκολο να μειώσεις τον ΦΠΑ, αλλά είναι δύσκολο να τον αυξήσεις ξανά. Γι’ αυτό και σε Ισπανία και Κύπρο πηγαίνουν από παράταση σε παράταση, παρά τα ισχνά αποτελέσματα. Το κόστος ζωής δεν εξαρτάται μόνο από τη μείωση του ΦΠΑ σε περιορισμένο αριθμό τροφίμων. Για παράδειγμα, στην Ισπανία οι τιμές στα είδη ένδυσης και υπόδησης έχουν αυξηθεί άνω του 7% και, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της Funcas (Κέντρου Οικονομικών και Κοινωνικών Αναλύσεων), στην Ισπανία οι μεταφορές είναι πανάκριβες – η τιμή των εισιτηρίων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι τετραπλάσια από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στην Κύπρο, όπου η μείωση του ΦΠΑ ξεκίνησε τον Μάιο του 2023 και στην παράταση του Οκτωβρίου 2023 προστέθηκαν και το κρέας και τα λαχανικά, ενώ πρόσφατα δόθηκε νέα παράταση ως το τέλος του προσεχούς Σεπτεμβρίου, τρεις μήνες μετά την επιβολή του μέτρου ο Κυπριακός Σύνδεσμος Καταναλωτών ανακοίνωσε αύξηση τιμών στο 83% των προϊόντων των οποίων είχε μηδενιστεί ο ΦΠΑ. Με βάση τον κατάλογο τιμών προϊόντων στα οποία εφαρμόστηκε μηδενικός συντελεστής ΦΠΑ, αύξηση παρουσιάστηκε γενικότερα σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων που αφορούν το γάλα, το νερό, το ψωμί, τις σερβιέτες υγείας, τις βρεφικές τροφές και το βρεφικό γάλα και το γάλα εβαπορέ/ζαχαρούχο. Ακόμη και η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή που κατέγραψε μειώσεις τιμών, σημείωσε ότι παρουσιάστηκαν αυξήσεις σε πολλά προϊόντα: κρέας (+2%), οπωροκηπευτικά (+6,6%), αυγά (+1,4%) και νερό (+1,2%).
Στοιχειώδη πράγματα, αλλά οι «οικονομολόγοι» της συμφοράς είναι ανεπίδεκτοι μαθήσεως...
* Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
