Η ελληνική ναυτιλία δείχνει ότι μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός αλλαγής, αναδεικνύοντας τη γυναικεία παρουσία σε έναν παραδοσιακά ανδροκρατούμενο κλάδο.
Με ποσοστό 7,8% γυναικών ναυτικών το 2024 – όταν ο παγκόσμιος μέσος όρος παραμένει στο 1,2% και ο ευρωπαϊκός στο 2,4% – η Ελλάδα κατακτά πρωταγωνιστική θέση διεθνώς, προβάλλοντας ένα πιο συμμετοχικό και δυναμικό μέλλον για τον κλάδο. Την ίδια στιγμή, διεθνείς έρευνες της ΔΟΕ και του Δείκτη Ευτυχίας Ναυτικών αποκαλύπτουν το μεγάλο χάσμα φύλων που εξακολουθεί να υφίσταται.
Παρά την πρόοδο, οι γυναίκες συνεχίζουν να διεκδικούν ίσες ευκαιρίες και ηγετικούς ρόλους, ενώ οι προκλήσεις – από τις σκληρές συνθήκες εργασίας έως τη σεξουαλική παρενόχληση – αναδεικνύουν την ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές που θα διασφαλίσουν δίκαιο και βιώσιμο εργασιακό περιβάλλον.
Η έρευνα για τη γυναικεία ναυτική απασχόληση
Σύμφωνα με την έρευνα του Καθηγητή Γαβριήλ Αμίτση (Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής), που παρουσιάστηκε στην 3η Έκθεση του ΝΑΤ στη ΔΕΘ, η χώρα μας καταγράφει 7,8% γυναικείας ναυτικής απασχόλησης το 2024, έναντι 1,2% παγκοσμίως (2021) και 2,4% στην Ευρώπη (2022), επιβεβαιώνοντας τη δυναμική συμμετοχή των γυναικών και την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης.
Τα στοιχεία: 2.048 γυναίκες ναυτικοί (περίπου 99% Ελληνίδες) δραστηριοποιούνται στον στόλο, αποτελώντας 7,8% του συνόλου. Πρόκειται για αύξηση 11,4% σε σχέση με το 2023 (1.838), ενώ στην πενταετία η άνοδος αγγίζει το 65,6%.
Τον Αύγουστο 2024, λόγω αυξημένης ζήτησης σε ακτοπλοΐα, κρουαζιέρα και τουριστικές θαλάσσιες μεταφορές, οι γυναίκες ναυτικοί έφτασαν τις 1.415 (+11,8% από 1.265 τον Αύγουστο 2023).
Παράλληλα, οι γυναίκες δόκιμοι/εκπαιδευόμενες αποτελούν 11,8% των σπουδαστών στις ΑΕΝ (+2 μ.μ. από πέρυσι). Σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας, στις 12 ΑΕΝ από τους 1.523 νέους σπουδαστές, οι 240 είναι γυναίκες.
Με αυτά τα μεγέθη, η Ελλάδα όχι μόνο σπάει στερεότυπα, αλλά τοποθετείται στην κορυφή διεθνώς ως προς τη συμμετοχή γυναικών στη ναυτιλία. Το στοίχημα πλέον είναι η ενίσχυση πρωτοβουλιών για ισότητα, επαγγελματική ανέλιξη και αξιοπρεπείς συνθήκες, ώστε η δυναμική να γίνει ακόμη μεγαλύτερη πρόοδος.
ΔΟΕ: Εμμένοντα κενά στη γυναικεία απασχόληση
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) αναδεικνύει έντονες ανισότητες στον παγκόσμιο ναυτιλιακό κλάδο. Η συμμετοχή γυναικών στο ευρύτερο οικοσύστημα «ναυτιλιακής απασχόλησης» ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 16% του εργατικού δυναμικού, έναντι 41% στη συνολική ναυτική απασχόληση.
Η εικόνα διαφέρει ανά κλάδο: αλιεία 11%, υδατοκαλλιέργεια 23%, εξόρυξη αλατιού 13%, επεξεργασία/συντήρηση ψαριών 44%. Αντίθετα: ναυπήγηση 9%, επισκευή μεταλλικών/μηχανημάτων 5%, θαλάσσιες & παράκτιες μεταφορές 12%, εσωτερικές πλωτές 10%, υποστηρικτικές δραστηριότητες 17%.
Για τη ΔΟΕ, ο όρος «ναυτιλιακή απασχόληση» καλύπτει από αλιεία και υδατοκαλλιέργεια έως ναυπήγηση, επεξεργασία θαλάσσιων προϊόντων και μεταφορές. Συνολικά, οι γυναίκες εξακολουθούν να δίνουν μάχη για ισότιμη εκπροσώπηση σε πεδίο που παραμένει προνομιακό για τους άνδρες.
Προκλήσεις που επιμένουν
Η ΔΟΕ καταγράφει διαχρονικά εμπόδια (από την πρώτη μελέτη της το 2003): άνιση μεταχείριση σε μισθούς/άδειες/επιδόματα, δυσκολία συνδυασμού οικογένειας–εργασίας, δύσκολες συνθήκες εν πλω, σεξουαλική παρενόχληση και βία.
Η αντιμετώπισή τους είναι κρίσιμη για να αυξηθεί η συμμετοχή και να διασφαλιστεί ασφαλές, δίκαιο, ισότιμο περιβάλλον. Η ελκυστικότητα του επαγγέλματος επηρεάζεται από τον οικονομικό κύκλο· απαιτούνται ανταγωνιστικοί μισθοί, ποιοτικές εγκαταστάσεις στα πλοία, επικοινωνία με οικογένεια και χώροι αναψυχής. Τα παραπάνω μπορούν να ανοίξουν νέες σταδιοδρομίες, μειώνοντας το χάσμα φύλων σε θάλασσα και στεριά.
Δείκτης ευτυχίας ναυτικών: Έντονη ασυμμετρία
Ο Δείκτης Ευτυχίας Ναυτικών (Α’ τρίμηνο 2025) καταγράφει σαφή υπεροχή ανδρών: περίπου 83% του προσωπικού, ενώ οι γυναίκες είναι 14%. Παρά τη βελτίωση (από <10% παλαιότερα), η ισότητα παραμένει μακριά.
Αυξάνεται και η κατηγορία «δεν δηλώνω φύλο» στο 2,47%, πιθανώς λόγω ιδιωτικότητας ή φόβου διακρίσεων. Πολλές γυναίκες διστάζουν να δηλώσουν φύλο για να αποφύγουν στιγματισμό, ενώ δεν λείπουν ζητήματα ταυτότητας φύλου και ανάγκης προστασίας.
Κατά τους ειδικούς, τα χαμηλά ποσοστά αντανακλούν δομικά εμπόδια, απαιτητικές συνθήκες, και μια ανδροκρατούμενη κουλτούρα που αποθαρρύνει ένταξη και παραμονή. Παρά τις διεθνείς πρωτοβουλίες και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, η πρόοδος είναι αργή· με τον σημερινό ρυθμό, η ισορροπία φύλων θα απαιτήσει δεκαετίες.
«Παγώνει» η άνοδος σε ηγετικούς ρόλους
Η ναυτιλία έχει υιοθετήσει την ατζέντα Διαφορετικότητας–Ισότητας–Ένταξης (DEI), όμως τα δεδομένα 2024 δείχνουν: ενώ το χάσμα ένταξης και αίσθησης του ανήκειν μειώνεται, η εξέλιξη σε ηγετικές θέσεις φρενάρει.
Η ισορροπία 50/50 στα κατώτερα επίπεδα είναι ενθαρρυντική, αλλά στα ανώτερα η τάση δεν ακολουθεί. Μετά την έκρηξη του 2022 (η λεγόμενη «αίθουσα αναμονής ηγεσίας»), καταγράφεται μείωση το 2024. Παρότι οι γυναίκες σε ανώτερες διευθυντικές υπερβαίνουν το 30%, η εκπροσώπηση σε ηγέτες ομάδων και μεσαία διοικητικά δείχνει κάμψη.
Οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές εξέλιξης, αλλιώς η πρόοδος στη γυναικεία συμμετοχή κινδυνεύει να μείνει στάσιμη στα ανώτερα κλιμάκια.
