Σε εκτενή ανάλυσή του, το Politico επισημαίνει ότι Ελλάδα και Ιταλία προειδοποιούν τους εταίρους τους σε Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ πως η αποσταθεροποίηση στη Λιβύη συνιστά εξίσου σοβαρή απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια όσο και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Όμως, οι εκκλήσεις τους βρίσκουν μέχρι στιγμής ελάχιστη ανταπόκριση.
Η Ιταλία εκφράζει ολοένα και εντονότερες ανησυχίες για τον αυξανόμενο ρωσικό έλεγχο στο λιβυκό έδαφος, καθώς η Μόσχα ενισχύει την παρουσία της με αποστολές όπλων και φέρεται να προετοιμάζει τη δημιουργία ναυτικής βάσης στο λιμάνι του Τομπρούκ. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, έχει ήδη αποστείλει πολεμικά πλοία για να ενισχύσει την ασφάλεια στα ύδατα νότια της Κρήτης, απέναντι στις μεταναστευτικές ροές και στις τουρκολιβυκές αξιώσεις για θαλάσσιες ζώνες που αμφισβητούν ευθέως την ελληνική κυριαρχία.
Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι χαρακτήρισε τη Λιβύη «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», ζητώντας συντονισμένη ευρωπαϊκή δράση. Όμως η πρόσφατη ευρωπαϊκή αποστολή στη Βεγγάζη, με τη συμμετοχή υπουργών από Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα, όχι μόνο δεν κατάφερε να φέρει αποτελέσματα αλλά αποδοκιμάστηκε έντονα από τις τοπικές αρχές του Χαλίφα Χαφτάρ, που χαρακτήρισαν τους Ευρωπαίους απεσταλμένους ανεπιθύμητους.
Όπως τονίζει Ευρωπαίος διπλωμάτης που παρακολουθεί τις εξελίξεις, η Λιβύη εξελίσσεται σε στρατηγικό εργαλείο της Ρωσίας, που αξιοποιεί δίκτυα λαθρεμπορίου για να υπονομεύσει το ευρωπαϊκό σύστημα κυρώσεων, ενώ η μεταναστευτική πίεση λειτουργεί ως μοχλός υβριδικής αποσταθεροποίησης.
Η Αθήνα, μπροστά στη ραγδαία αύξηση των αφίξεων μεταναστών στην Κρήτη, ανακοίνωσε αυστηρά μέτρα, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να δηλώνει την αναστολή της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου για όσους φθάνουν από τη Βόρεια Αφρική μέσω θαλάσσης. Από την αρχή του 2025, πάνω από 9.000 μετανάστες έχουν φτάσει στην Κρήτη – αριθμός σχεδόν διπλάσιος από ολόκληρο το 2024. Ταυτόχρονα, η Αθήνα δέχεται εσωτερικές επικρίσεις ότι επί χρόνια είχε υποτιμήσει τη γεωπολιτική σημασία της Λιβύης.
Τα δεδομένα είναι ανησυχητικά: στις κεντρικές διαδρομές της Μεσογείου οι παράτυπες διελεύσεις αυξήθηκαν φέτος κατά 7%, με σχεδόν αποκλειστική προέλευση τη Λιβύη, ενώ όλες οι άλλες διαδρομές καταγράφουν πτώση.
Την ίδια στιγμή, η Ρώμη φοβάται ότι η σκλήρυνση της ελληνικής στάσης θα διογκώσει τις μεταναστευτικές πιέσεις προς τις ιταλικές ακτές. Εκπρόσωπος της Κομισιόν παραδέχθηκε πως «η κατάσταση στη Λιβύη είναι εξαιρετικά ανησυχητική», αλλά λύση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Οι προσπάθειες της ΕΕ να αντιγράψει το μοντέλο χρηματοδότησης της Τυνησίας, όπως έγινε το 2023, φαίνονται ατελέσφορες στο χαοτικό περιβάλλον των λιβυκών πολιτοφυλακών.
Η παρουσία της Ρωσίας ενισχύεται ανοιχτά: στρατιωτικές παρελάσεις με ρωσικά όπλα στη Βεγγάζη και φημολογούμενη εγκατάσταση πυραυλικών συστημάτων στη Σέμπα εντείνουν τους φόβους για μελλοντική απειλή κατά της Ευρώπης. Παρότι αναλυτές επισημαίνουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις άμεσης στρατιωτικής απειλής, η Μόσχα ελέγχει ήδη κρίσιμες υποδομές και παρέχει υποστήριξη σε παραστρατιωτικά δίκτυα μέσω του Αφρικανικού Σώματος.
Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, είναι το ενδεχόμενο η Ρωσία να αξιοποιήσει τα μεταναστευτικά ρεύματα ως «όπλο» σε υβριδικό πόλεμο, όπως έχει ήδη κάνει στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ μέσω Λευκορωσίας. Αν και οι Ρώσοι δεν φαίνεται να έχουν αναλάβει τη διακίνηση μεταναστών, έχουν τη δυνατότητα να χειραγωγήσουν την κατάσταση, δημιουργώντας ένα νέο σημείο πίεσης για την ΕΕ.
Στο διπλωματικό πεδίο, Ελλάδα και Ιταλία αναζητούν συμμάχους. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, συζήτησε το ζήτημα της Λιβύης με τον Εμανουέλ Μακρόν, ωστόσο η Γαλλία –παρά τις ρητορικές δηλώσεις περί ανησυχίας– παραμένει επιφυλακτική, κυρίως λόγω των πρόσφατων αποτυχιών της σε Μάλι και Νίγηρα, περιοχές όπου η Ρωσία κερδίζει έδαφος.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική με την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην Αφρική από τη Διακήρυξη του ΝΑΤΟ της 25ης Ιουνίου. Η μετατόπιση της στρατηγικής προτεραιότητας των ΗΠΑ προς τον Ειρηνικό αφήνει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει μόνη της ένα πεδίο κρίσης που απειλεί άμεσα τη σταθερότητα του Νότου.
Όπως παρατηρεί Ιταλός αναλυτής, η Ρώμη πρέπει τώρα να αποδεχθεί ότι σε αυτή την κρίση είναι μόνη της - με την Ελλάδα στο πλευρό της.
