Ο όρος «παλαιοκομματισμός» έχει αποκτήσει σχεδόν μυθικές διαστάσεις στη σύγχρονη πολιτική συζήτηση. Αντιπροσωπεύει ένα πολιτικό στυλ που έχει τις ρίζες του στον 20ό αιώνα, με βασικά χαρακτηριστικά τη ρουσφετολογική νοοτροπία, την προσωποπαγή εξουσία και τη στενή σχέση πολιτικής και τοπικών συμφερόντων. Για πολλούς, αποτελεί ένα κατάλοιπο άλλων εποχών. Για άλλους, ένα εργαλείο που, με λίγη φαντασία, μπορεί ακόμα να λειτουργήσει.
Παλαιοκομματισμός δεν σημαίνει απλώς «παλιό». Είναι κυρίως η εμμονή σε πρακτικές που ευνοούν το ατομικό συμφέρον εις βάρος του συλλογικού. Διορισμοί, μεταθέσεις, εξυπηρετήσεις, υποσχέσεις με ημερομηνία λήξης, όλα αυτά στοιχειώνουν ακόμα τις σχέσεις κράτους και πολίτη, όχι τόσο θεσμικά όσο στο επίπεδο της νοοτροπίας.
Το εντυπωσιακό είναι πως, παρότι οι καιροί αλλάζουν, το φαινόμενο δείχνει αξιοσημείωτη προσαρμοστικότητα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που καταγγέλλουν τον παλαιοκομματισμό ενώ την ίδια στιγμή τον αναπαράγουν, με πιο σύγχρονη μορφή: μέσα απόsocial media, θεαματικές «επιστροφές στο λαό» και διαρκείς υπενθυμίσεις του… πόσο αντισυστημικοί είναι.
Η αλήθεια είναι πως η Ελλάδα έχει κάνει βήματα μπροστά. Οι ψηφιακές υπηρεσίες του Δημοσίου έχουν περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τις «ουρές» του ρουσφετιού. Το κράτος τείνει πλέον να λειτουργεί με πιο οριζόντιες διαδικασίες και περισσότερη διαφάνεια. Πρωτοβουλίες της σημερινής κυβέρνησης προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την αξιοκρατία ενισχύουν αυτή την πορεία.
Ωστόσο, ο παλαιοκομματισμός δεν είναι μόνο σύστημα, είναι και κουλτούρα. Και οι κουλτούρες δεν αλλάζουν μόνο με νόμους, αλλά με παιδεία, θεσμική συνέπεια και κυρίως υπομονή. Ο πολιτικός ανταγωνισμός πολλές φορές αναγκάζει και τους πιο σύγχρονους πολιτικούς να ακουμπήσουν, έστω και για λίγο, στα γνώριμα εδάφη του «πολιτικού κόστους» και των «δεσμεύσεων προς τη βάση».
Το ερώτημα δεν είναι αν θα απαλλαγούμε πλήρως από τον παλαιοκομματισμό. Αλλά αν μπορούμε σταδιακά να τον περιορίσουμε, χωρίς να πετάξουμε και την πολιτική ευαισθησία μαζί του. Γιατί η επαφή με τον πολίτη δεν είναι ντε και καλά ρουσφέτι. Μπορεί να είναι και πολιτική με πρόσωπο.
