«Ο κύκλος μου έκλεισε. Ξεκάθαρα, πεθαίνω. Ο πολεμιστής έχει δικαίωμα στην ξεκούραση. Να με αφήσουν ήσυχο, να μη μου ζητήσουν άλλες συνεντεύξεις ή άλλα πράγματα». Με αυτά τα λίγα, ταπεινά, αλλά ταυτόχρονα γεμάτα νόημα λόγια ο Χοσέ Μουχίκα, πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης, μιλώντας σε μία μικρή, τοπική εφημερίδα επέλεξε να σχολιάσει το πώς βλέπει το τέλος του που μοιάζει να είναι κοντά.
Γράφει η Έρση Παπαδάκη
Ογδόντα εννέα ετών σήμερα, με τον καρκίνο να τον έχει προσβάλει και λόγω της προχωρημένης ηλικίας του να μην είναι δυνατή οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση που θ’ αλλάξει την εξέλιξη των πραγμάτων, ο Μουχίκα σηματοδοτεί αυτό το τέλος και το προδιαγράφει με εξαιρετικά συγκινητικό τρόπο.
Στην ίδια συνέντευξη αποκαλύπτει ότι έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για να προετοιμάσει τον τάφο του μέσα στο μικρό αγρόκτημά του, στα προάστια του Μοντεβίδεο, πρωτεύουσας της Ουρουγουάης, κάτω από ένα μεγάλο δένδρο που φύτεψε ο ίδιος και δίπλα στη σκυλίτσα του που τόσο είχε αγαπήσει, ονόματι Μανουέλα.
Και όμως, ο Μουχίκα ακόμη και σ’ αυτήν τη σωματική και ψυχολογική κατάσταση είχε πρόσφατα βρει το κουράγιο να συμμετάσχει ενεργά στην προεκλογική εκστρατεία του αριστερού προέδρου της Ουρουγουάης, Γιαμαντού Όρσι.
Ποιος είναι όμως στ’ αλήθεια ο Μουχίκα; Τον αποκαλούν «φτωχότερο πρόεδρο του κόσμου», καθώς ήταν αγρότης και έφτασε να γίνει ο πρώτος πολίτης της χώρας του. Κυρίως όμως γιατί ως πρόεδρος –την περίοδο 2010-2015– αποφάσισε να δωρίσει όλο σχεδόν τον μισθό του σε ένα πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας.
Παράλληλα, έμεινε στην ιστορία για την υιοθέτηση προοδευτικών μέτρων, όπως η νομιμοποίηση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών και των αμβλώσεων ή τη νομιμοποίηση της κάνναβης – απόφαση που έκανε την Ουρουγουάη το 2013 την πρώτη χώρα παγκοσμίως που κάνει κάτι τέτοιο. Προχώρησε επίσης στην αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 250%, με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να μειωθεί σε μονοψήφιο και το ποσοστό φτώχειας από το 40% να συρρικνωθεί μόλις στο 11%.
Κάπως έτσι, το 2015, όταν παρέδωσε την εξουσία, η Ουρουγουάη είχε μετατραπεί από μία φτωχή χώρα της Λατινικής Αμερικής σε μια ισχυρή οικονομική δύναμη στην περιοχή που μάλλον δεν είχε κάποιο κοινό με τις γειτονικές χώρες που συνεχίζουν να μαστίζονται από την οικονομική και πολιτική κρίση, όπως η Αργεντινή.
Είναι αξιοσημείωτο πως μία από τις βασικές θέσεις του για την οικονομία ήταν το ελεύθερο εμπόριο της χώρας του με τις ΗΠΑ, άποψη που για πολλούς και δη αριστερούς ηγέτες στη Λατινική Αμερική μοιάζει τουλάχιστον αιρετική.
Το παρελθόν του ωστόσο έχει να πει ακόμη πιο πολλά για τον ίδιο. Υπήρξε αντάρτης των Τουπαμάρος, όπως και η σύζυγός του, αλλά εκείνος πέρασε σχεδόν 13 χρόνια στη φυλακή και βασανίστηκε κατά τη διάρκεια της 12χρονης χούντας στην Ουρουγουάη.
Είναι χαρακτηριστική η ιστορία που τον θέλει να βρίσκεται για δύο χρόνια σε περιορισμό στον πάτο ενός πηγαδιού, αλλά παρέμεινε ψύχραιμος και μάλιστα διατήρησε την επαφή του στη φυλακή και με άλλα ηγετικά στελέχη των Τουπαμάρος.
Ασχολήθηκε πάντως με την πολιτική και εξελέγη διαδοχικά από το 1985 βουλευτής και γερουσιαστής, ενώ διορίστηκε υπουργός και το 2010 αναδείχθηκε πρόεδρος της χώρας του.
Ο «Ελ Πέπε», όπως είναι το προσωνύμιό του, υπήρξε δημοφιλής ανάμεσα στους πολίτες της χώρας του για τον ταπεινό τρόπο ζωής του που διατήρησε έτσι ακόμη κι όταν τιμήθηκε με το ύπατο πολιτειακό αξίωμα.
«Υπάρχει μόνο μία ζωή και τελειώνει. Πρέπει να της δώσετε νόημα. Αγωνιστείτε για την ευτυχία και όχι μόνο για τον πλούτο. Η ανθρωπότητα χρειάζεται να εργάζεται λιγότερο, να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο και να είναι πιο προσγειωμένη. Γιατί τόσο πολλά σκουπίδια; Γιατί πρέπει συνεχώς ν’ αλλάζετε το αυτοκίνητό σας ή το ψυγείο;», είχε πει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στους «New York Times».
Το απόσπασμα αυτό είναι χαρακτηριστικό και του τρόπου ζωής του και της σκέψης του, όπως και το φινάλε της, απαντώντας στην ερώτηση με ποιον τρόπο θέλει να τον θυμούνται οι συμπολίτες του: Οχι ως πρόεδρο, αλλά ως «τρελό γέρο»!
