Η εικόνα στις Βρυξέλλες, λίγες ημέρες πριν, δεν ήταν συνηθισμένη. Η εντυπωσιακή χριστουγεννιάτικη αγορά Winter Wonders άνοιγε τις πύλες της, όταν μια μεγάλη φιλοπαλαιστινιακή πορεία –με έντονη παρουσία μουσουλμάνων διαδηλωτών– διέσχισε τον χώρο της εκδήλωσης. Η Αστυνομία μίλησε για νόμιμη κινητοποίηση. Οι οικογένειες, που έτρεχαν πανικόβλητες, μίλησαν για χαοτική κατάσταση. Και οι φωνές στα κοινωνικά δίκτυα, κυρίως από ευρωπαϊκές συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις, μιλούσαν για «εισβολή» σε μια γιορτή που συμβολίζει τον δυτικό τρόπο ζωής.
Η σύμπτωση της πορείας με την έναρξη της χριστουγεννιάτικης γιορτής μπορεί να μην ήταν τυχαία. Όχι γιατί οι διαδηλωτές είχαν στόχο τα Χριστούγεννα, αλλά γιατί οι μεγάλες ευρωπαϊκές γιορτές αποτελούν πλέον ευαίσθητο δημόσιο χώρο, όπου οι κοινότητες, οι εντάσεις και τα συμβολικά μηνύματα συναντιούνται. Και σε αυτό το περιβάλλον, η Ευρώπη κουβαλάει ακόμη τα τραύματά της.
Το 2024, στο Μαγδεμβούργο, ένας άνδρας έπεσε με το αυτοκίνητό του πάνω στο πλήθος της χριστουγεννιάτικης αγοράς, σκοτώνοντας πολλούς ανθρώπους και τραυματίζοντας δεκάδες. Τα κίνητρά του παραμένουν αμφιλεγόμενα: Προφίλ που συνδύαζε αντιισλαμικές ακροδεξιές θέσεις, αντικρουόμενες πληροφορίες για πιθανή ριζοσπαστικοποίηση και μια δίκη που αποκάλυψε έναν άνθρωπο με προσωπικό μίσος και πολιτικό φανατισμό. Όμως, σε επίπεδο κοινωνικής αίσθησης, ένα πράγμα ήταν σαφές: Η Ευρώπη αντιλαμβάνεται ξανά τις χριστουγεννιάτικες αγορές ως πιθανούς στόχους βίας.
Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας εδώ και χρόνια προειδοποιούν ότι οι μεγάλες εορταστικές συγκεντρώσεις αποτελούν «soft targets». Η Europol, το BfV (Bundesamt für Verfassungsschutz, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία για την Προστασία του Συντάγματος) στη Γερμανία και η DGSI στη Γαλλία (Direction Générale de la Sécurité Intérieure η Γενική Διεύθυνση Εσωτερικής Ασφάλειας) μιλούν ξεκάθαρα για πυρήνες ριζοσπαστικοποίησης μέσα σε συγκεκριμένες μουσουλμανικές γειτονιές: Όχι για την πλειοψηφία των μουσουλμάνων πολιτών, αλλά για οργανωμένες ομάδες Σαλαφιστών, Αδελφών Μουσουλμάνων και δικτύων που προωθούν έναν τρόπο ζωής εχθρικό στις δυτικές παραδόσεις. Σε αυτά τα γκέτο αναπτύσσονται «παράλληλες κοινωνίες», ένα φαινόμενο θεσμικά αναγνωρισμένο σε Γερμανία, Βέλγιο και Γαλλία.
Αυτές οι δομές δεν στοχεύουν μόνο στην απόρριψη της ένταξης. Συχνά επιδιώκουν να επιβάλουν τον δικό τους κώδικα δημόσιας συμπεριφοράς, είτε μέσω κοινωνικής πίεσης είτε μέσω ιδεολογικής καθοδήγησης. Η σύγκρουση με τις δυτικές εορτές –Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, καρναβάλια– γίνεται εργαλείο αντιπαράθεσης και προσπάθειας επιβολής συμβολικής ισχύος.
Γι’ αυτό και φέτος, οι χριστουγεννιάτικες αγορές της Ευρώπης έχουν γίνει ξανά φρούρια. Τσιμεντένια εμπόδια, απαγορεύσεις οχημάτων, συστήματα επιτήρησης, έλεγχοι τσαντών και ισχυρή παρουσία Αστυνομίας. Μάλιστα, σε μικρότερες πόλεις της Γερμανίας, δήμοι αναγκάστηκαν ακόμη και να ακυρώσουν αγορές λόγω του κόστους των νέων μέτρων ασφαλείας.
Είτε πρόκειται για στοχευμένες επιθέσεις, είτε για πολιτική εργαλειοποίηση του δημόσιου χώρου, είτε για την άνοδο οργανωμένων ριζοσπαστικών δικτύων, ένα είναι βέβαιο: Οι χριστουγεννιάτικες αγορές δεν είναι πια απλώς μια γιορτή... Έχουν μετατραπεί σε πεδίο σύγκρουσης με διακύβευμα το σε ποια Ευρώπη θέλουμε να ζούμε τα επόμενα χρόνια...
