Οι εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές του καλοκαιριού επιδείνωσαν αισθητά την ποιότητα του αέρα στη χώρα. Σε αναλυτική τους τοποθέτηση για το Αθηναϊκό–Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), οι επιστήμονες του AtmoHub επισημαίνουν ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα βιώνει με αυξανόμενη συχνότητα μεγάλης κλίμακας πυρκαγιές, ενισχυμένες από την κλιματική αλλαγή.
Σχεδόν έναν μήνα πριν από το τέλος της αντιπυρικής περιόδου, οι ερευνητές σημειώνουν σοβαρές απώλειες σε δασικές και αγροτικές εκτάσεις, κτηνοτροφικές μονάδες, οικισμούς, καθώς και επιβάρυνση των ατμοσφαιρικών συνθηκών.
«Ως τις 19/08/2025 καταγράφηκαν περίπου 470.000 στρέμματα καμένων εκτάσεων», τοποθετώντας το 2025 στην 5η θέση των τελευταίων δύο δεκαετιών. Επηρεάστηκαν μεταξύ άλλων: Ιεράπετρα, Χίος, Ωρωπός, Ραφήνα, Παλαιά Φώκαια, Κερατέα, Φενεός Κορινθίας, Πλύτρα Λακωνίας, Κύθηρα, Βόνιτσα, Αχαΐα, Άρτα, Ζάκυνθος, Βουρβουρού, με 260.000 στρέμματα καμένης γης στις συγκεκριμένες περιοχές.
Ρεκόρ καύσης στην ΕΕ και ιστορικά υψηλές εκπομπές
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2025 καταγράφει ρεκόρ καμένων εκτάσεων με πάνω από 10 εκατ. στρέμματα. Ισπανία, Κύπρος, Γερμανία και Σλοβακία ξεπέρασαν τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 20 ετών, ενώ Πορτογαλία και Ισπανία παραμένουν οι πιο σκληρά δοκιμαζόμενες με πάνω από 4 εκατ. στρέμματα να έχουν γίνει στάχτη.
Τα πρόσφατα στοιχεία του CAMS / Copernicus δείχνουν ότι οι εκπομπές CO₂ από τις φετινές πυρκαγιές στην Ευρώπη έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο 23ετίας. Για την Ελλάδα, έως τα τέλη Αυγούστου 2025, οι εκπομπές μαύρου άνθρακα ανήλθαν σε 685 τόνους, κοντά στον μέσο όρο 2003–2024.
Ανάλυση AtmoHub: Β. Αμοιρίδης, Α. Καμπούρη, Μ. Μέρμηγκας, Θ. Κουράντος, Κ. Μιχαηλίδης, Β. Σπυράκος, Ο. Παπαδοπούλου.
Επιπτώσεις των πυρκαγιών στην υγεία και το κλίμα
Δύο κρίσιμοι ρύποι που επιβαρύνουν την υγεία είναι ο μαύρος άνθρακας (black carbon) και το μονοξείδιο του άνθρακα (CO). Ο μαύρος άνθρακας αποτελεί τμήμα των PM2.5, διεισδύει βαθιά στο αναπνευστικό και κυκλοφορικό, επιτείνοντας αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα. Το CO, σε υψηλές συγκεντρώσεις, είναι ιδιαίτερα τοξικό.
Παράλληλα, οι πυρκαγιές εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), βασικό θερμοκηπικό αέριο που παγιδεύει θερμότητα, διαταράσσει το ενεργειακό ισοζύγιο και μπορεί να παραμένει στην ατμόσφαιρα για >100 χρόνια, ενισχύοντας την υπερθέρμανση και την κλιματική αλλαγή.
Όταν οι «μεγαπυρκαγιές» φτάνουν στη στρατόσφαιρα
Σε μεγαπυρκαγιές (megafires), ο καπνός δύναται να ανέλθει στη στρατόσφαιρα (>10 km), όπου παρατείνεται ο χρόνος ζωής του για μήνες έως έναν χρόνο, επηρεάζοντας το στρατοσφαιρικό όζον. Τα σωματίδια καπνού σκεδάζουν την ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνοντας τη λευκαύγεια και μειώνοντας τη ροή προς το έδαφος — μηχανισμός που μπορεί να προκαλέσει προσωρινή ψύξη, ανάλογη με ηφαιστειακά γεγονότα (π.χ. Πινατούμπο 1991, ~0,5°C μείωση σε 2 χρόνια).
Εκπομπές στην Ελλάδα: τι δείχνουν τα δεδομένα
Στο Γράφημα 1 συγκρίνονται οι ετήσιες εκπομπές CO₂ από πυρκαγιές (GFAS/CAMS) με τις ανθρωπογενείς εκπομπές CO₂ της εθνικής απογραφής (χωρίς LULUCF). Γενικά, οι πυρκαγιές συνεισφέρουν <5% των ετήσιων εθνικών εκπομπών, αλλά σε ακραίες χρονιές η συμβολή εκτοξεύεται:
- 2007: ~1,73 εκατ. τόνοι CO₂ (15% των εθνικών εκπομπών).
- 2021: ~9,9 εκατ. τόνοι (~17%).
- 2023: ~8,4 εκατ. τόνοι (~16%).
Το Γράφημα 2 δείχνει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ καμένης έκτασης και εκπομπών CO₂ για την περίοδο 2006–2025, με εξαιρέσεις όταν η ένταση και τα χαρακτηριστικά των πυρκαγιών οδηγούν σε δυσανάλογες εκπομπές.
Τρία έτη ξεχωρίζουν: 2007 (εκτεταμένες πυρκαγιές πανελλαδικά), 2021 (ιδίως Εύβοια και άλλες περιοχές) και 2023 (Έβρος – η μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία της Ευρώπης). Η ανάλυση αναδεικνύει ότι πέρα από την έκταση, κρίσιμα είναι η ένταση, το είδος καύσιμης ύλης και οι τοπικές συνθήκες.
Στο Γράφημα 3 αποτυπώνονται οι ετήσιες εκπομπές μαύρου άνθρακα από πυρκαγιές (GFAS/CAMS): μικρή άνοδος Μάιο–Ιούνιο και απότομες αυξήσεις Ιούλιο–Σεπτέμβριο (συχνά λόγω Αυγούστου). Για το 2025 (κόκκινη γραμμή), έως τέλη Αυγούστου, οι εκπομπές είναι 685 τόνοι (σε επίπεδα μέσου όρου 2003–2024). Πρωτιές σε 2007 (~4.960 τόνοι), 2021 (~2.844), 2023 (~2.406).
Πώς παρακολουθείται ο καπνός από το διάστημα έως το έδαφος
Καθοριστική είναι η συμβολή του Παρατηρητηρίου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής (ΠΑΓΓΑΙΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στα Αντικύθηρα. Με LIDAR PollyXT (δίκτυα EARLINET, PollyNet) αποτυπώνει με υψηλή κατακόρυφη ανάλυση την κατανομή αιωρούμενων σωματιδίων από πυρκαγιές. Τα δεδομένα αυτά βελτιώνουν την αποτίμηση ποιότητας αέρα, τεκμηριώνουν κινδύνους για την υγεία και ενισχύουν τις στρατηγικές Πολιτικής Προστασίας.
