Αίμα πολύ χύνεται στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή. Και η Γηραιά Ήπειρος αλλά και η ανθρωπότητα γενικότερα, παρακολουθούσαν με πολύ ενδιαφέρον τι είπαν επ’ αυτού η Κάμαλα Χάρις και ο Ντόναλντ Τραμπ, μετά τις συναντήσεις τους με τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Στα της Ευρώπης: επί μακρόν στην Ευρώπη επικρατούσε ειρήνη. Ψυχρός Πόλεμος και ισορροπία του τρόμου μεν, αλλά ανάπτυξη, διεύρυνση του κοινωνικού κράτους και πολλή αισιοδοξία για το αύριο. Τη μακαριότητά μας διατάρασσαν κατά καιρούς μόνο κάποια γεγονότα στη Μέση Ανατολή και η τρομοκρατία στην Ιταλία, όπου και τα συμβάντα των χρόνων του μολυβιού, στη Γερμανία (όπου δρούσε η Μπάαντερ-Μάινχοφ) και στην Ελλάδα (όπου δρούσε η 17Ν). Μέχρις εκεί. Η κατάρρευση των καθεστώτων του Παραπετάσματος και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου άλλαξαν τα πάντα.
Στην αρχή, η ανείπωτη χαρά για τη νίκη της ελευθερίας. Για το μετά, μπορούμε να μιλάμε επί ώρες, αλλά ό,τι κι αν ειπωθεί, η ελευθερία είναι ανεκτίμητη και ο φιλελευθερισμός έχει αποδειχθεί η μόνη οδός. Ήρθε και ο πόλεμος στη Βοσνία, για τη διαχείριση του οποίου από τη διεθνή κοινότητα μπορούμε επίσης να συζητάμε επί μακρόν. Anyway. Δεν μπορεί κανείς εξ ημών να κάνει τον προφήτη. Οι εξελίξεις είναι πάντα απρόβλεπτες. Τα όσα κτηνώδη έκαναν οι τρομοκράτες της Χαμάς στο Ισραήλ, άνοιξαν το ασκό του Αιόλου –άλλη μια φορά– στη Μέση Ανατολή. Δικαίως σήμερα καταδιώκονται, όπως και αυτοί της Χεζμπολάχ. Το Ισραήλ δικαιούται να προστατεύει τους πολίτες και την κυριαρχία του και αυτό κάνει. Όλοι αναρωτιούνται βέβαια μετά την εξόντωση του Χασάν Νασράλα ποια θα είναι η αντίδραση του Ιράν, δημιούργημα του οποίου ήταν η Χεζμπολάχ. Όπως και να έχει, το «ξεδόντιασμα» της σιιτικής οργάνωσης θα συνεισφέρει μεσοπρόθεσμα στην αποκλιμάκωση της βίας στη Μέση Ανατολή.
Ο πόλεμος έχει μια εθιστική επίδραση στον άνθρωπο· ξυπνά μέσα του αρχέγονα –και πολλές φορές ανεξέλεγκτα– ένστικτα. Άνθρωποι με ήπιο προφίλ στην καθημερινή ζωή τους, μετατρέπονται ξαφνικά σε κτήνη. Όταν τα ένστικτα αυτά αναδύονται, χιλιάδες χρόνια πολιτισμικής εξέλιξης διαγράφονται μονοκοντυλιά. Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο οποίος πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (τραυματίστηκε σοβαρά και παρασημοφορήθηκε) και κάλυψε ως δημοσιογράφος τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον Ισπανικό Εμφύλιο, είπε κάτι που άφησε εποχή: «Δεν υπάρχει κυνήγι σαν το κυνήγι του ανθρώπου, και όσοι κυνηγούν ένοπλους άνδρες για αρκετό καιρό και τους άρεσε, δεν νοιάζονται ποτέ για τίποτα άλλο στη συνέχεια». Τρομακτική διαπίστωση, πραγματικά, που βάζει κάθε λογικό άνθρωπο σε σκέψη μόλις διασταυρωθεί μαζί της.
Στο αντιπολεμικό του αριστούργημα «Η ζωή εν τάφω», ο σπουδαίος Στρατής Μυριβήλης γράφει ότι «το κακό είναι μονάχα που τις πιο πολλές φορές, αυτοί που κερνάνε τα δυνατά πιοτά στα νιάτα έχουν γεμάτο το δικό τους ποτήρι με ακράτο νεράκι, ώσπου να δουν τον άλλον να κυλιέται, σκνίπα στο μεθύσι». Και αναφέρεται στη «Ρόδα του Πολέμου», που «έχει τη σίγουρη κι αδυσώπητη κίνηση των φυσικών νόμων» και «είναι ένα τεράστιο ζο με δόντια σιδερένια, μασά με απάθεια τη σπαρταριστή ανθρώπινη σάρκα». Οι εικόνες που ζωγραφίζει στο μυαλό μας είναι σκληρές. Αλλά ο πόλεμος είναι σκληρός, τόσο όσο δεν φαντάζεται η γενιά μας. Οι Σέρβοι, οι Κροάτες και οι μουσουλμάνοι της Βοσνίας το διαπίστωσαν, αν και οι πρεσβύτεροι που είχαν υποστεί τα δεινά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην ευρύτερη περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας ήταν υποψιασμένοι.
Και τότε; Ειρήνη με κάθε κόστος; Όχι φυσικά, σε καμία περίπτωση. Για να απολαμβάνουμε την ειρήνη, πρέπει να προετοιμαζόμαστε για πόλεμο. Η λεγόμενη αποτροπή. Η αποφασιστικότητα των αμυνόμενων Ισραηλινών είναι πάντως άξια θαυμασμού. Πολεμούν και γνωρίζουν πάρα πολύ καλά το γιατί. Οι επιτιθέμενοι και οι τρομοκράτες πρέπει να παίρνουν τις απαντήσεις τους, αλλιώς θα αποθρασυνθούν και θα μας επιβάλλουν τη φρίκη μιας τυραννικής ζωής. Και δεν αφορά αυτό μόνο εμάς φυσικά. Όπως επισημαίνει ο Στρατής Μυριβήλης, «μέσα στον κάθε σκλάβο υπάρχει ένα μέρος από τη δική μας σκλαβιά». Αλλά όταν παρακολουθούμε τα δρώμενα γύρω μας, πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε νηφάλια και να έχουμε στον νου μας τα λόγια του επιφανούς συγγραφέα της γενιάς του ’30, ο οποίος έγραψε πως ο πόλεμος «προτού τσακίσει το κορμί αποσυνθέτει πρώτα λίγο λίγο κι αλύπητα την ψυχή». Ας μην το ξεχνάμε λοιπόν αυτό.
