Η εκπεφρασμένη πρόθεση της κυβέρνησης να επανεκκινήσουν άμεσα οι έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδος-Κύπρου, σε συνδυασμό με τη φημολογία περί επικείμενης επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη λιβυκή Βουλή και την πραγματοποίηση ερευνών στην εν λόγω περιοχή, αναμένεται να αποτελέσουν φθινοπωρινή δοκιμασία για τα «ήρεμα νερά» μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας. Εν τω μεταξύ, ορισμένα δημοσιεύματα περί μυστικών ελληνοτουρκικών συνομιλιών που πραγματοποιήθηκαν στη Γενεύη σήκωσαν σκόνη – χωρίς ωστόσο να δοθούν καθαρές απαντήσεις από τους αρμόδιους.
Αυτό που διεμήνυαν κυβερνητικοί αξιωματούχοι σε ιδιωτικές συνομιλίες τους το εξέφρασε χθες δημόσια ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, σε τηλεοπτική συνέντευξή του (Open). Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας υπογράμμισε ότι οι έρευνες για το καλώδιο θα συνεχιστούν «το επόμενο διάστημα», δίχως να προσδιορίσει το χρονοδιάγραμμα επανέναρξης των εργασιών.
Εν αντιθέσει με τη συνήθη ρητορική του, ο κ. Γεραπετρίτης επιχείρησε να εκφράσει έναν πιο δυναμικό λόγο για το ζήτημα –που πάγωσε λόγω αντιδράσεων της Άγκυρας– υποστηρίζοντας ότι «θα μετρηθούμε στο πεδίο». Στα δε επίμονα ερωτήματα των δημοσιογράφων για το πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα εάν η Τουρκία αποστείλει πολεμικά πλοία για να παρεμποδίσει τις έρευνες, ο ίδιος υπογράμμισε ότι η χώρα θα προστατεύσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της και θα τα ασκήσει στο πεδίο. «Έχουμε έτοιμα όλα τα δυνητικά σενάρια», πρόσθεσε χαρακτηριστικά.
Αυτονόητη η αντίδραση
Oι αποστροφές του υπουργού φανερώνουν ότι η Αθήνα αντιλαμβάνεται πόσο ζωτικής σημασίας είναι για τα ελληνικά συμφέροντα αλλά και για την περιφερειακή τάξη πραγμάτων η πραγματοποίηση του (εν μέρει ευρωπαϊκώς χρηματοδοτούμενου) έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης. Έμπειροι διπλωματικοί κύκλοι θεωρούν αυτονόητη την αντίδραση της Τουρκίας, κάτι που –όπως υποστηρίζουν– θα φέρει την Ελλάδα ενώπιον κρίσιμων διλημμάτων.
Τους περασμένους μήνες η Αθήνα είχε επιδιώξει μια συνεννόηση με την Άγκυρα για το καλώδιο –καίτοι η δεύτερη δεν έχει καμία αρμοδιότητα– μέσω μιας προσωρινής συμφωνίας (provisional agreement), η οποία δεν έγινε αποδεκτή από την τουρκική πλευρά.
Η έτερη εστία ελληνοτουρκικών αναταράξεων –και πιθανώς εντονότερων– είναι το λιβυκό. Ειδησεογραφικά πρακτορεία διεθνούς βεληνεκούς, όπως χθες το Deutsche Welle και προ ημερών το Bloomberg, ανέφεραν ότι το επόμενο διάστημα η (ελεγχόμενη από τον Χαλίφα Χαφτάρ) Βουλή της Λιβύης πρόκειται να επικυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Μάλιστα, το Bloomberg είχε υποστηρίξει ότι μετά τη φημολογούμενη επικύρωση του τουρκολιβυκού, η Άγκυρα θα προβεί άμεσα σε έρευνες στην περιοχή που επικαλύπτει το παράνομο σύμφωνο, νοτίως της Κρήτης. Τούτο θα σημάνει την απόπειρα εφαρμογής του επί του πεδίου και τη δημιουργία τετελεσμένων, κάτι που η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτρέψει να συμβεί.
«Υπό οποιαδήποτε συνθήκη, η Ελλάδα δεν πρόκειται να δεχθεί παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων», ήταν το σχόλιο του κ. Γεραπετρίτη, ενώ αρμόδιοι αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών υπογράμμιζαν στο «Μανιφέστο» ότι οι φήμες για την επικύρωση του τουρκολιβυκού διακινούνται εδώ και μήνες.
Το συγκεκριμένο σενάριο προκαλεί αμηχανία στην Αθήνα για μια σειρά από λόγους. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στη Βεγγάζη και στη συνάντηση με τον Χαλίφα Χαφτάρ, η ελληνική πλευρά δεν έλαβε διαβεβαίωση ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν θα επικυρωθεί από τη Βουλή. Πέραν τούτου, σε πρώτη φάση, η Αθήνα διακήρυξε την ακυρότητα του συμφώνου, λόγω και της μη έγκρισής του από τη Βουλή της χώρας. Με το βλέμμα στραμμένο στα ανατολικά της Λιβύης, η Αθήνα αναμένει επισκέψεις, εντός Σεπτεμβρίου, από τον πρόεδρο της λιβυκής Βουλής, Ακίλα Σάλεχ, ενώ πιθανολογείται ότι θα έρθει και κάποιος από τους γιους του Χαφτάρ.
Το… μυστήριο της Γενεύης
Υπό αυτό το πρίσμα, τα δημοσιεύματα περί μυστικών ελληνοτουρκικών συνομιλιών στη Γενεύη της Ελβετίας τους περασμένους μήνες δημιούργησαν ερωτήματα. Από την κυβέρνηση παρέπεμπαν στο υπουργείο Εξωτερικών για απαντήσεις, το οποίο δεν επιβεβαίωνε –αλλά ούτε και διέψευδε– τα περί συνομιλιών. Αλλά και τουρκικές πηγές, ερωτηθείσες από «Το Μανιφέστο» για το θέμα, δεν προέβησαν σε κανένα σχόλιο.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Μανιφέστο», πραγματοποιήθηκε τουλάχιστον μία ελληνοτουρκική συνάντηση στα τέλη του 2024. Κατά ορισμένες αναφορές, η εν λόγω επαφή δεν ήταν διακρατική, αλλά εμπίπτει στη λεγόμενη διπλωματία δεύτερης γραμμής (Track II Diplomacy).
Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιούνται ανεπίσημες συναντήσεις από μη κυβερνητικούς αξιωματούχους (ακαδημαϊκούς, think tanks, διανοούμενους) όπου γίνεται διάλογος και επιχειρείται η επίλυση διαφορών. Αυτό το είδος διπλωματίας έχει ανεπίσημο χαρακτήρα και δεν δεσμεύει τα κράτη, ωστόσο μπορεί έμμεσα να επηρεάσει τις πολιτικές τους.
Αυτό που σίγουρα δεν θα μείνει μυστικό –εφόσον πραγματοποιηθεί– είναι η συνάντηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της προσεχούς Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου θα έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν όλα τα παραπάνω.
