Η Τουρκία του Ερντογάν δεν περιορίζεται στην επίσημη διπλωματία και στον τακτικό στρατό της. Διαθέτει και έναν «ιδιωτικό», πλήρως ελεγχόμενο μηχανισμό: τη SADAT International Defense Consultancy, που ιδρύθηκε το 2012 από τον απόστρατο ταξίαρχο Αντνάν Τανριβερντί, στενό σύμβουλο του Τούρκου προέδρου, η οποία δηλώνει ότι παρέχει «στρατιωτική εκπαίδευση και συμβουλευτικές υπηρεσίες» σε στρατούς μουσουλμανικών χωρών.
Στην πράξη, όμως, πλήθος διεθνών εκθέσεων και δημοσιευμάτων τη φέρουν να λειτουργεί ως βραχίονας άσκησης εξωτερικής πολιτικής της Αγκυρας, με διασυνδέσεις σε τζιχαντιστικές οργανώσεις και συμμετοχή σε ανατρεπτικές επιχειρήσεις από τη Λιβύη και τη Συρία μέχρι τον Καύκασο και το Σαχέλ. Ιδεολογικά ταυτίζεται με την ισλαμιστική ατζέντα του AKP: ο Τανριβερντί μιλούσε για «στρατό της ισλαμικής ένωσης» και προετοιμασία για τον ερχομό του «Μαχντί».
Ζητήματα ιδεολογίας
Ο Μαχντί (Mahdi σημαίνει «ο Καθοδηγημένος») είναι μια μεσσιανική μορφή στην ισλαμική εσχατολογία. Πιστεύεται ότι θα εμφανιστεί «στο τέλος των καιρών» για να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη, να νικήσει την αδικία και να οδηγήσει τους μουσουλμάνους σε μια ενωμένη κοινότητα πριν από την Ημέρα της Κρίσης.
Η ιδέα του Μαχντί υπάρχει κυρίως στο σιιτικό Ισλάμ (π.χ. στους δωδεκαϊμαμίτες σιίτες ο Μαχντί ταυτίζεται με τον «κρυμμένο ιμάμη»). Στο σουνιτικό Ισλάμ, η πίστη στον Μαχντί δεν είναι δόγμα, αλλά έχει πλατιά διάδοση, ιδίως σε πιο λαϊκές και αποκαλυπτικές παραδόσεις. Θεωρείται ότι θα εμφανιστεί μαζί με τον Ιησού (Ισα), ο οποίος θα επιστρέψει για να νικήσει τον «Ψευδομεσσία» (al-Dajjal).
Οταν ο Τανριβερντί, ως σύμβουλος Ερντογάν, δήλωνε ότι «προετοιμάζουμε τις συνθήκες για τον ερχομό του Μαχντί», δεν μιλούσε απλώς για θρησκευτική πίστη. Εδινε ιδεολογική βάση στον ρόλο της SADAT, η οποία φαίνεται να υπηρετεί έναν «ιερό σκοπό» πέρα από τη γεωπολιτική, δηλαδή τη δημιουργία στρατιωτικών και πολιτικών συνθηκών για την ενότητα του ισλαμικού κόσμου υπό την ηγεσία της Τουρκίας. Αυτό τροφοδοτεί τον φόβο ότι η SADAT δεν είναι «ουδέτερη εταιρεία συμβούλων» αλλά μια παραστρατιωτική ισλαμιστική οργάνωση με εσχατολογικό όραμα.
«Λογιστές» μισθοφόρων
Η πλέον σοβαρή καταγραφή προέρχεται από την Εκθεση του γενικού επιθεωρητή του Πενταγώνου (2020): Η USAFRICOM ανέφερε ότι δεκάδες εκπαιδευτές της SADAT στάλθηκαν στην Τρίπολη για να εκπαιδεύσουν πολιτοφυλακές και Σύριους μισθοφόρους, ενώ η εταιρεία είχε την εποπτεία και μισθοδοσία περίπου 5.000 Σύριων μαχητών. Η Αγκυρα και η SADAT το αρνήθηκαν. Ομως γαλλικά και διεθνή ΜΜΕ (France24, «Washington Post», RFI) επιβεβαίωσαν τα πορίσματα.
Στη Συρία, η SADAT κατηγορείται ότι διευκόλυνε την αποστολή όπλων σε τζιχαντιστές μέσω κρατικών κυκλωμάτων. Ο Τούρκος μαφιόζος Σεδάτ Πεκέρ κατέθεσε ότι όπλα κατέληγαν στην Αλ Νούσρα μέσω SADAT. Η εταιρεία το διέψευσε, αλλά οι καταγγελίες εντάσσονται σε μια ευρύτερη εικόνα, αυτή που θεωρεί ότι η SADAT λειτουργεί ως εργολάβος για στρατολόγηση, εκπαίδευση και αποστολή Σύριων μαχητών εκεί όπου το καθεστώς Ερντογάν το κρίνει αναγκαίο.
Κατά τον πόλεμο του 2020, η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για τους Μισθοφόρους απέστειλε επιστολές ζητώντας εξηγήσεις από την Τουρκία για το πώς ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες (με πρώτη τη SADAT) στρατολογούσαν και μετέφεραν Σύριους μαχητές στο Αζερμπαϊτζάν. Οι απαντήσεις της Αγκυρας υπήρξαν αόριστες, αλλά οι μαρτυρίες μαχητών και οι εκθέσεις οργανισμών ταιριάζουν απόλυτα στο μοτίβο δράσης της SADAT.
Σύμμαχος της Χαμάς
Το 2018 η Shin Bet (γνωστή και ως ISA, Israeli Security Agency ή Shabak, η υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας και αντικατασκοπείας του Ισραήλ) κατήγγειλε ότι η Τουρκία επιτρέπει στη Χαμάς να δρα ανενόχλητη στο έδαφός της. Η SADAT κατονομάστηκε ως δομή που βοηθά την τρομοκρατική οργάνωση με οικονομικά και επιχειρησιακά δίκτυα. Τα ισραηλινά ΜΜΕ («Haaretz», «Times of Israel») το ανέδειξαν. Αν και η Αγκυρα το αρνήθηκε, σωρεία ρεπορτάζ καταγράφουν την Κωνσταντινούπολη ως ασφαλή βάση στελεχών της Χαμάς.
Τον τελευταίο χρόνο, διεθνή μέσα χαρακτήρισαν τη SADAT ως την «τουρκική Wagner» στην Αφρική. Ρεπορτάζ για τον Νίγηρα και γειτονικές χώρες μιλούν για σύμβουλους, εκπαίδευση και έμμεση στρατολόγηση Σύριων μαχητών ώστε να ενισχυθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με τα στρατιωτικά καθεστώτα του Σαχέλ. Η SADAT διαψεύδει ότι αναπτύσσει μισθοφόρους, δηλώνει απλώς πως η παρουσία της είναι «συμβουλευτική». Ομως το μοτίβο –συμβόλαια ασφαλείας, πωλήσεις όπλων, πολιτικές συμφωνίες– είναι το ίδιο που είδαμε σε Λιβύη και Καύκασο.
Η εταιρεία αρνείται όλες τις κατηγορίες περί στρατολόγησης μισθοφόρων ή στήριξης τζιχαντιστών. Ισχυρίζεται ότι παρέχει «εκπαίδευση και συμβουλευτική» σε νόμιμα κράτη και ότι η χρήση του ονόματός της από τρίτους είναι «συκοφαντία». Ωστόσο, οι αναφορές του Πενταγώνου, της AFRICOM, του ΟΗΕ και των ισραηλινών Αρχών συνθέτουν μια εικόνα που δύσκολα αγνοείται.
Η SADAT προσφέρει στην Αγκυρα τρία πλεονεκτήματα:
-Αρνησιδικία: Η Τουρκία μπορεί να αρνηθεί εμπλοκή σε επιχειρήσεις που τυπικά αναλαμβάνει η «ιδιωτική» εταιρεία.
-Ιδεολογικό όχημα: Η ισλαμιστική ατζέντα του Τανριβερντί συνδέεται με το όραμα του Ερντογάν για «ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου».
-Ευελιξία: Η SADAT στρατολογεί Σύριους μαχητές και τους μεταφέρει σε θέατρα επιχειρήσεων (Λιβύη, Καύκασος, Σαχέλ) λειτουργώντας ως εργαλείο προβολής ισχύος χωρίς επίσημη ανάπτυξη τουρκικού στρατού.
Η Δύση «κοιτάει αλλού»…
Παρά τις επανειλημμένες καταγγελίες, ούτε η ΕΕ ούτε το ΝΑΤΟ έχουν θέσει στο στόχαστρο τη SADAT. Ο λόγος; Η γεωπολιτική χρησιμότητα της Τουρκίας: Από το Μεταναστευτικό μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Αγκυρα παραμένει απαραίτητη. Ομως αυτή η «ανοχή» έχει τίμημα: Η Τουρκία μέσω της SADAT προβάλλει μια υβριδική, ισλαμιστική ισχύ σε τρεις ηπείρους, υπονομεύοντας τη σταθερότητα και εκθέτοντας τη Δύση σε νέες απειλές.
