Η απάντηση του Ευρωπαίου επιτρόπου Αμυνας και Διαστήματος, Αντριους Κουμπίλιους, στους Κύπριους ευρωβουλευτές Λουκά Φουρλά και Μιχάλη Χατζηπαντέλα, ότι οι τουρκικές εταιρείες δεν έχουν δικαίωμα συμμετοχής στο αμυντικό πρόγραμμα SAFE (Security Action for Europe), που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας της Ευρώπης, ακούστηκε αρχικά ως ένα σαφές και καθησυχαστικό μήνυμα… Η Ευρωπαϊκή Ενωση, υπογράμμισε ο επίτροπος, δεν έχει καμία συμφωνία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας με την Τουρκία, άρα οι τουρκικές εταιρείες μένουν εκτός του νέου πλαισίου της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας. Ομως, η πραγματικότητα δυστυχώς είναι άλλη. Ο Κουμπίλιους είπε τη μισή αλήθεια!
Σύμφωνα με το Reuters, το SAFE απαιτεί τουλάχιστον 65% του κόστους να καλύπτεται από εταιρείες της ΕΕ, του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου) ή της Ουκρανίας. Εταιρείες τρίτων χωρών συμμετέχουν μόνο αν υπάρχει ειδική συμφωνία με την ΕΕ, κάτι που δεν ισχύει για την Τουρκία. Αυτή είναι η επίσημη γραμμή, που μετέφερε ο κομισάριος και την οποία χαιρέτισαν Αθήνα και Λευκωσία.
Από την «πίσω πόρτα»
Η Αγκυρα έχει βρει τρόπους να μπαίνει από την «πίσω πόρτα»... Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η εξαγορά της ιταλικής Piaggio Aerospace από την τουρκική Baykar, την εταιρεία των drones, που τροφοδοτεί δεκάδες χώρες σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Με αυτόν τον τρόπο, η Τουρκία απέκτησε ευρωπαϊκό όχημα, για να πατήσει πόδι μέσα στην ΕΕ. Η Piaggio, ως ιταλική εταιρεία, πληροί τυπικά τις προϋποθέσεις για συμμετοχή σε ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα. Ομως πίσω από την ιταλική βιτρίνα, βρίσκεται η Baykar και, κατ’ επέκταση, το καθεστώς Ερντογάν.
Αυτό δεν είναι λεπτομέρεια. Είναι μια «κερκόπορτα» που επιτρέπει στην Τουρκία να εισχωρήσει «κανονικά και με τον… ευρωπαϊκό νόμο» στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της γηραιάς ηπείρου!
Η κυβέρνηση της Ιταλίας ενέκρινε την εξαγορά της Piaggio Aerospace από την Baykar μέσω του μηχανισμού «Golden Power», θέτοντας ορισμένες δικλίδες ασφαλείας. Ομως, στην πράξη, η Baykar αποκτά πρόσβαση σε τεχνογνωσία, εργοστάσια και διαύλους συνεργασίας, που ανοίγουν δρόμους προς τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Η Ιταλία, ένα από τα μεγάλα κράτη-μέλη της ΕΕ, δίνει έτσι στην Τουρκία αυτό που η Κομισιόν, υποτίθεται, ότι της απαγορεύει: θέση στο ευρωπαϊκό αμυντικό οικοδόμημα!
Πολλές «κερκόπορτες»
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το μεγαλύτερο πρόβλημα: η απάντηση του επιτρόπου προς τους Κύπριους ευρωβουλευτές, αν και τυπικά ορθή, αποσιωπά άλλες θεσμικές τρύπες του SAFE που μπορούν να αξιοποιηθούν από την Τουρκία για να κάνει ρεσάλτο στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων της, που θα τη βοηθήσουν να κάνει πράξη ο Ερντογάν το νεοοθωμανικό όνειρό του! Ποιες είναι αυτές οι άλλες «κερκόπορτες;
Πρώτον, οι «διμερείς συμφωνίες»: το SAFE αφήνει θεωρητικά ανοιχτό το ενδεχόμενο συμμετοχής τρίτων χωρών, εφόσον υπάρξει ειδική συμφωνία με την ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι, εάν αύριο οι Βρυξέλλες –υπό πίεση ή με «γέφυρες» από κράτη-μέλη– προχωρήσουν σε μια τέτοια συμφωνία, η Αγκυρα μπορεί να επανέλθει από την «πρώτη πόρτα».
Δεύτερον, οι ευρωπαϊκές εταιρείες υπό τουρκικό έλεγχο: η περίπτωση της Piaggio δείχνει τον δρόμο. Οταν μια τουρκική εταιρεία εξαγοράζει μια ευρωπαϊκή, αποκτά αυτόματα την ιδιότητα του «ευρωπαϊκού παίκτη» και μπορεί να συμμετάσχει σε διαγωνισμούς και προγράμματα.
Τρίτον, το «design authority»: ακόμη κι αν δεν είναι «ορατή» η συμμετοχή τρίτης χώρας, ο έλεγχος του σχεδιασμού ενός συστήματος μπορεί να παραμένει σε ξένα χέρια. Αυτό δίνει στην Τουρκία –ή σε οποιονδήποτε τρίτο– πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνογνωσίες.
Τέταρτον, οι «ρήτρες κρίσης»: το SAFE είναι ευέλικτο και μπορεί να τροποποιηθεί γρήγορα για να αντιμετωπίσει «έκτακτες ανάγκες». Ενα τέτοιο παράθυρο μπορεί να αξιοποιηθεί για να χαλαρώσουν τα όρια συμμετοχής τρίτων.
Με απλά λόγια: Η Κομισιόν είπε τη μισή αλήθεια! Απέκλεισε μεν τις καθαρά τουρκικές εταιρείες, αλλά άφησε εκτός συζήτησης τα υπόλοιπα «παράθυρα» που επιτρέπουν στην Αγκυρα να εισχωρήσει μεθοδικά στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Εύλογες ανησυχίες
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής, οι κερκόπορτες του SAFE είναι ανησυχητική εξέλιξη. Δείχνουν ότι οι Βρυξέλλες μπορεί να στέλνουν σκληρά μηνύματα, αλλά στην πράξη αφήνουν ορθάνοιχτα «παράθυρα», τα οποία ο Ερντογάν γνωρίζει καλά πώς να τα εκμεταλλευτεί!
Και είναι ζήτημα αξιοπιστίας της ίδιας της ΕΕ αν θα μείνει συνεπής στη δέσμευσή της να αποκλείσει την Τουρκία από τον ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό ή θα επιτρέψει να περάσει τον «Δούρειο Ιππο» μέσω Ιταλίας και άλλων ευρωπαϊκών εταιρειών!
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λοιπόν, έστειλε ένα καθαρό μήνυμα στους Κύπριους ευρωβουλευτές: Καμία τουρκική εταιρεία δεν μπαίνει στο SAFE. Ομως, αυτό ήταν η μισή αλήθεια! Και συχνά μισή αλήθεια είναι χειρότερη από ένα ψέμα. Η Τουρκία, μέσω εξαγορών, διμερών συμφωνιών ή έμμεσων μηχανισμών, έχει ήδη βρει τρόπους να μπει από την πίσω πόρτα στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της ΕΕ!
Η Ευρώπη, πλέον, καλείται να αποδείξει, ότι δεν θα αφήσει τον νεοοθωμανικό τυχοδιωκτισμό του Ερντογάν να παρεισφρήσει στις πιο κρίσιμες δομές ασφάλειας. Γιατί αν κλείνει την πόρτα στην Αγκυρα, αλλά αφήνει ανοιχτές κερκόπορτες, τότε το μήνυμα αποδυναμώνεται και το κόστος θα το πληρώσουν πρώτα οι πιο εκτεθειμένοι: η Ελλάδα και η Κύπρος…
