Το διάβασα και συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν είναι απλώς ένα βιβλίο – είναι μια τεράστια αληθινή εμπορική επιτυχία.
Ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, πέρασε λιγότερο από τρεις εβδομάδες φυλακή και αποφάσισε ότι αυτό αρκεί για να γίνει αφήγηση ζωής, τίτλος βιβλίου, best seller. «Δεν ξανακάνω φυλακή». Λες και μιλάμε για κακή δίαιτα ή αποτυχημένες διακοπές.
Δεν είναι ότι δεν δικαιούται να μιλήσει. Όλοι δικαιούνται να μιλήσουν. Είναι ο τρόπος. Η φυλακή, ειδικά όταν δεν την έχεις ζήσει πραγματικά όπως τη ζουν χιλιάδες ανώνυμοι άνθρωποι, δεν είναι εμπειρία αυτοβελτίωσης τύπου retreat.
Δεν είναι ούτε πνευματικό σεμινάριο, ούτε σταθμός αυτογνωσίας. Κι όμως, έτσι παρουσιάζεται με κάποιες υπαρξιακές αναλαμπές, με παραλληλισμούς που φτάνουν μέχρι τον Χριστό και με μια αίσθηση ότι αυτό που συνέβη δεν ήταν τιμωρία, αλλά δοκιμασία για τους εκλεκτούς.
Κάπου εκεί αρχίζει το άβολο. Γιατί όταν ένας πρώην πρόεδρος μετατρέπει μια καταδίκη σε αφήγημα λύτρωσης και εμπορικής επιτυχίας, κάτι δεν πάει καλά, όχι μόνο με τον ίδιο, αλλά και με εμάς που το αγοράζουμε. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Το βιβλίο πουλάει. Πολύ! Περισσότερο από τον Αστερίξ. Κι αυτό από μόνο του λέει μια ιστορία, ότι μας αρέσει να «πέφτουν» ισχυροί, αρκεί να πέφτουν μαλακά. Να έχουν φωνή, βήμα, εκδότες, τηλεοπτικά πάνελ. Να μην ιδρώνουν, να μη χάνονται, να μη σωπαίνουν. Να πέφτουν και να σηκώνονται πιο δυνατοί, με ένα εξώφυλλο.
Η φυλακή, όμως, δεν είναι έτσι. Για τους περισσότερους δεν γίνεται βιβλίο. Δεν γίνεται τίτλος. Δεν γίνεται αφήγηση με αρχή, μέση και κάθαρση. Είναι χρόνος που κολλάει, είναι σιωπή, είναι απώλεια. Κι όταν ένας άνθρωπος με δύναμη και χρήμα τη μετατρέπει σε προσωπικό μύθο, μοιάζει σαν να μας λέει: «Ναι, καταδικάστηκα, αλλά δείτε πόσο ενδιαφέρον βγήκε αυτό».
Ίσως αυτό είναι το πιο ενοχλητικό. Όχι το βιβλίο, όχι ο τίτλος, ούτε καν η αυτοθυματοποίηση. Αλλά το πόσο εύκολα η τιμωρία μετατρέπεται σε θέαμα. Πόσο άνετα η δικαιοσύνη γίνεται περιεχόμενο. Πόσο φυσιολογικό μας φαίνεται πια να μην τελειώνει τίποτα με μια καταδίκη, αλλά απλώς να κάνει format.
Ο Σαρκοζί λέει «δεν ξανακάνω φυλακή». Οι περισσότεροι άνθρωποι που μπήκαν φυλακή δεν είχαν ποτέ την πολυτέλεια να πουν ούτε «δεν ξανακάνω», ούτε «έκανα». Δεν τους ρώτησε κανείς. Και σίγουρα δεν τους πρότεινε συμβόλαιο.
Κι εμείς; Εμείς μάλλον συνεχίζουμε να διαβάζουμε. Να αγοράζουμε. Να χειροκροτούμε τις πτώσεις που μοιάζουν ωραίες από μακριά. Μέχρι να ξεχάσουμε τι σημαίνει πραγματικά να πληρώνεις για κάτι.
