Ο ταμιευτήρας του Μόρνου, η βασική πηγή ύδρευσης της Αττικής, στερεύει επικίνδυνα. Οι εικόνες που καταγράφονται από drone αποτυπώνουν μια πρωτοφανή υποχώρηση της στάθμης των υδάτων, με τα επίσημα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ να δείχνουν ότι τα αποθέματα έχουν καταρρεύσει στα 192,8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 15 ετών. Με απλά λόγια, η πρωτεύουσα κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε μια κρίση νερού που θυμίζει το εφιαλτικό σενάριο των αρχών της δεκαετίας του ’90.
Τότε, το 1993, η χώρα είχε ζήσει τη μεγαλύτερη ξηρασία της εποχής, με τις κυβερνητικές οδηγίες να φτάνουν μέχρι τις… τουαλέτες των νοικοκυριών. Η κοινωνία προσαρμόστηκε προσωρινά, αλλά η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια: για πρώτη φορά εφαρμόστηκε στην Ελλάδα πρόγραμμα τεχνητής αύξησης βροχοπτώσεων με αεροπορικά μέσα. Μέσα σε δύο χειμώνες το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε και η Αθήνα απέφυγε τα χειρότερα.
Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Ο Γιώργος Φαραζουλής, μετεωρολόγος και μέλος της Weather Modification Association και της American Meteorological Society, τονίζει ότι η χώρα διαθέτει άμεσα τα μέσα για να επαναλάβει εκείνο το πρόγραμμα. «Το ερώτημα είναι γιατί κάτι που εφαρμόστηκε στο παρελθόν με επιτυχία δεν εφαρμόζεται και τώρα», σημειώνει, υπενθυμίζοντας πως η τεχνογνωσία υπάρχει και οι συνθήκες είναι κατάλληλες για άμεση εφαρμογή.
Η σημερινή συγκυρία, μάλιστα, όπως εξηγεί, είναι ευνοϊκή: βρίσκεται σε εξέλιξη σύμβαση του ΕΛΓΑ με την εταιρεία 3Δ Γενικών Αεροπορικών Εφαρμογών για την προστασία καλλιεργειών από χαλάζι. Το πρόγραμμα αυτό λήγει στις 30 Σεπτεμβρίου, αλλά περιλαμβάνει πρόβλεψη ώστε να επεκταθεί και σε προγράμματα αύξησης βροχής. «Αν ενδιαφερθεί το αρμόδιο υπουργείο, μπορεί να ξεκινήσει από αύριο», τονίζει ο κ. Φαραζουλής.
«Αρκεί μια συμφωνία δημοσίου με δημόσιο, ΕΛΓΑ με υπουργείο Περιβάλλοντος, ώστε να επεκταθεί το πρόγραμμα για λίγους μήνες και να οργανωθεί από του χρόνου σε ετήσια βάση. Μια τριετής εφαρμογή θα ήταν αρκετή για να λυθεί και πάλι το ζήτημα, όπως στις αρχές της δεκαετίας του ’90».
«Νερό μέχρι τα τέλη του 2027»
Τα δεδομένα είναι αμείλικτα. Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ, ο ταμιευτήρας Μόρνου το 2018 είχε φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο της δεκαπενταετίας, με 643,6 εκατ. κ.μ. Σήμερα, μόλις επτά χρόνια μετά, η ποσότητα έχει κατρακυλήσει στα 192,8 εκατ. κ.μ., σημειώνοντας μείωση 64% σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2024. Η υποχώρηση των υδάτων αποκαλύπτει ακόμη και τμήματα του παλιού οικισμού του Καλλίου, που θυσιάστηκε στη δεκαετία του ’80 για να δημιουργηθεί η λίμνη. Οι εικόνες προκαλούν δέος: η λίμνη που υδροδότησε την πρωτεύουσα για μισό αιώνα σήμερα βλέπει τη στάθμη της να κατεβαίνει ταχύτατα.
Η ανησυχία δεν περιορίζεται στους ειδικούς. Μια κρίση στην ύδρευση της Αττικής θα σήμαινε απειλή για πάνω από τέσσερα εκατομμύρια πολίτες. Παράλληλα, θα επιβάρυνε την αγροτική παραγωγή, θα έθετε σε κίνδυνο τη βιομηχανία και θα δημιουργούσε αλυσιδωτές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί κάνουν λόγο για «κόκκινο συναγερμό».
Ο πρόεδρος της ΕΥΔΑΠ, Γιώργος Στεργίου, μίλησε στο Action 24 αποκαλύπτοντας πως με βάση τα σημερινά νούμερα και «εφόσον οι κλιματολογικές συνθήκες συνεχίσουν να είναι το ίδιο κακές, όπως σήμερα, έχουμε νερό μέχρι και τα τέλη του 2027, για δυόμισι χρόνια δηλαδή».
«Η πτώση των αποθεμάτων τον τελευταίο χρόνο περιορίζεται σε σχέση με τα δύο προηγούμενα, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντική. Υπερβαίνει τα 200 εκατομμύρια κυβικά το έτος», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Όπως είπε «η ΕΥΔΑΠ το έχει επικοινωνήσει το πρόβλημα εδώ και ενάμιση χρόνο και βρίσκεται σε διαρκή συνεργασία με την κυβέρνηση προκειμένου να ληφθούν οριστικές αποφάσεις μακράς πνοής για να μην ξαναδούμε τέτοιες εικόνες στο άμεσο μέλλον. Έχουμε ενεργοποιήσει κάποιες γεωτρήσεις στη Μαυροσουβάλα, θα ενεργοποιήσουμε κι άλλες που είναι είτε πέριξ της Αττικής είτε κατά μήκος του καναλιού για να αξιοποιήσουμε ό,τι υπόγειο νερό υπάρχει και είναι στη διάθεσή μας. Πιστεύουμε ότι έτσι θα εξοικονομήσουμε περισσότερο χρόνο ώστε να έχουμε εκείνο το διάστημα που απαιτείται για να γίνουν τα σημαντικά έργα».
Η πρόταση Φαραζουλή για άμεση ενεργοποίηση ενός προγράμματος αύξησης βροχόπτωσης δεν αποτελεί επιστημονική φαντασία. Πρόκειται για δοκιμασμένη λύση που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες διεθνώς, με στόχο να ενισχυθούν οι υδάτινοι πόροι σε περιόδους ξηρασίας. «Η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να περιμένει τις καιρικές συνθήκες. Η τεχνολογία είναι εδώ, και μπορεί να αξιοποιηθεί άμεσα», υπογραμμίζει.
Η συζήτηση, λοιπόν, ανοίγει ξανά. Θα ακολουθήσει η πολιτεία το παράδειγμα της δεκαετίας του ’90 ή θα περιοριστεί σε εκκλήσεις για περιορισμό κατανάλωσης; Το σίγουρο είναι πως ο Μόρνος εκπέμπει σήμα κινδύνου. Και η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί αύριο, πρέπει να δοθεί σήμερα.
