Οπως συμβαίνει στο τέλος κάθε σύγκρουσης και διαπραγμάτευσης μείζονος σημασίας, στην οποία δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά ποιος είναι ο νικητής και ποιος ο ηττημένος, ενώ παράλληλα ουδείς έχει συμφέρον και επιδιώκει να συντρίψει και να ταπεινώσει τον αντίπαλό του, οι πάντες δηλώνουν ευτυχείς και δικαιωμένοι από την κατάληξή της. Η υπόθεση του Brexit – η οποία ξεκίνησε με τη διεξαγωγή του ιστορικού δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου 2016 – δεν θα μπορούσε, φυσικά, να αποτελέσει εξαίρεση.
Ετσι, η πρώτη αντίδραση του Μπόρις Τζόνσον, μόλις ανακοινώθηκε η συμφωνία για τη σχέση Ευρωπαϊκής Ενωσης και Ηνωμένου Βασιλείου για τη μετά-Brexit εποχή, ήταν να εμφανιστεί πανηγυρίζοντας για να δηλώσει ότι ο ίδιος έκανε αυτό που είχε υποσχεθεί. «Επιτέλους ξαναπαίρνουμε τις τύχες των συνόρων και της μοίρας μας στα χέρια μας», είπε. Οπως δε αναφέρει non paper που κυκλοφόρησε από την πρώτη στιγμή η κυβέρνησή του, στο πολύμηνο παζάρι που προηγήθηκε το Λονδίνο υποχώρησε σε πολύ λιγότερο σημεία σε σύγκριση με τις Βρυξέλλες και τους «27». Εδωσε δε ιδιαίτερη έμφαση στη μη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την επιτήρηση της συμφωνίας, που αναμφίβολα αποτελεί και μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες του Τζόνσον.
Πιο ήπιοι τόνοι, αλλά σαφής ικανοποίηση και από την ευρωπαϊκή πλευρά. «Είχε αξία να αγωνιστούμε, διότι τώρα έχουμε μια δίκαιη και ισορροπημένη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα προστατεύσει τα ευρωπαϊκά μας συμφέροντα, θα εγγυηθεί τον δίκαιο ανταγωνισμό και θα προσφέρει την τόσο αναγκαία προβλεψιμότητα στις κοινότητες των αλιέων μας. Επιτέλους, μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας το Brexit και να ατενίσουμε το μέλλον. Η Ευρώπη προχωρά πλέον μπροστά».
Επειδή, όμως, από τις δηλώσεις σπανίως μπορεί κανείς να καταλάβει τι ακριβώς έχει συμβεί. ενώ είναι γνωστό ότι ο «διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» οι οποίες, με τη σειρά τους, αργούν να αποκαλυφθούν, ας μείνουμε σε τρία βασικά συμπεράσματα, που λίγοι μπορούν να αμφισβητήσουν.
Πρώτον, ότι στην εποχή που το «εθνικό» μοιάζει να κερδίζει διαρκώς έδαφος έναντι του «διεθνικού», η Μάγχη και οι άλλες θάλασσες που βρέχουν τη Βρετανία αποκτούν πάλι σύνορα, ενώ προκειμένου να μεταβεί κανείς για να ζήσει και να εργαστεί στο Λονδίνο, το Λίβερπουλ, το Εδιμβούργο, το Κάρντιφ και άλλες πόλεις θα απαιτείται πλέον να διαθέτει θεωρημένο διαβατήριο. Δεύτερον, ότι για πρώτη φορά στην ιστορία του εγχειρήματος της «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», που εκφράστηκε αρχικά με την ΕΚΑΧ και την ΕΟΚ και στη συνέχεια με την ΕΕ και το ευρώ, η πόρτα του οικοδομήματος ανοίγει όχι για να υποδεχθεί ένα νέο μέλος, αλλά με σκοπό να αποχαιρετήσει ένα παλιό που αποχωρεί. Και τρίτον, ότι η διαδικασία αποδόμησης της «παλιάς τάξης πραγμάτων» και οι γεωπολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί «σεισμοί» που συνοδεύουν την ανάδυση της νέας (η οποία δεν έχει αρχίσει καν να μορφοποιείται) επιταχύνεται και γίνεται πιο απρόβλεπτη.
Πλέον, στην υπόθεση του Brexit, ο καθένας θα αναζητήσει και θα πάρει τον δρόμο του, παρά τις αναταράξεις που αναμφίβολα θα μεσολαβήσουν. Αυτό, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως οι αλλαγές ολοκληρώθηκαν εδώ και η Ευρώπη μπορεί να αναπνεύσει πλέον πιο ελεύθερα και πιο σίγουρη για το μέλλον της.
Πλέον, η βρετανική Βουλή πρόκειται να συνεδριάσει στις 30 Δεκεμβρίου για να εξετάσει και να ψηφίσει τη συμφωνία, με την κυβέρνηση να δίνει μάχη για να διασφαλίσει τις ψήφους τόσο της αντιπολίτευσης όσο και των «σκεπτικιστών» των Συντηρητικών. Σε επίπεδο ΕΕ, το Συμβούλιο προβλέπεται επίσης να δώσει την έγκρισή του, με βάση την τελική πρόταση της Κομισιόν, ως το τέλος του έτους. Η Ευρωβουλή θα εξετάσει επίσης τη συμφωνία (αν και δεν απαιτείται η έγκρισή της από τις Συνθήκες). Ωστόσο, επειδή τα χρονοδιαγράμματα είναι πολύ στενά, προβλέπεται η ενδιάμεση εφαρμογή της συμφωνίας μέχρι τις 28 Φεβρουάριου.
Τι περιλαμβάνει η συμφωνία
Μετακινήσεις. ΕΕ και Βρετανία συμφώνησαν καταρχήν στη μη ύπαρξη βίζας για μετακινήσεις πολιτών τους οι οποίες αφορούν βραχυπρόθεσμη παραμονή (90 ημερών συνολικά σε διάστημα 180 ημερών). Πρακτικά, με βάση τις δεσμεύσεις που υπήρχαν πριν από τη συμφωνία, όλοι οι Ευρωπαίοι θα συνεχίσουν να μπορούν να επισκέπτονται τη Βρετανία και με τις εθνικές τους ταυτότητες έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2021. Από την 1 η Οκτωβρίου και μετά μόνο με διαβατήριο. Οι δε Ευρωπαίοι που είναι ήδη μόνιμοι κάτοικοι Ηνωμένου Βασιλείου θα μπορούν να μπαίνουν με τις ευρωπαϊκές τους ταυτότητες έως 31 Δεκεμβρίου 2025. Παύει, επίσης, η αυτόματη αναγνώριση των διαβατηρίων κατοικίδιων ζώων και των διπλωμάτων οδήγησης.
Εμπόριο. Η συμφωνία επιτρέπει, υπό προϋποθέσεις, τη συνέχιση του εμπορίου αγαθών χωρίς την επιβολή δασμών ή άλλων οικονομικών επιβαρύνσεων. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι θα απαιτηθεί μεγαλύτερος όγκος γραφειοκρατίας και περισσότερος χρόνος συνεννοήσεων σε σύγκριση με ό,τι ισχύει σήμερα, κάτι που είναι γνωστό πως απεχθάνεται η αγορά.
Υπηρεσίες. Ο κλάδος έχει ιδιαίτερη σημασία για το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς αντιπροσωπεύει το 80% του ΑΕΠ του και το 40% της συνολικής αξίας των εξαγωγών του προς την ΕΕ. Η ελεύθερη πρόσβαση προς την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά χάνεται αυτομάτως και θα πρέπει να υπάρξει νέα διαπραγμάτευση για το πλαίσιο που θα διέπει τη συνεργασία σε αυτόν τον τομέα.
Αναγνώριση τίτλων. Ο μέχρι σήμερα ισχύων μηχανισμός της Αμοιβαίας Αναγνώρισης Επαγγελματικών Δεξιοτήτων (MRPQ) δεν μεταφέρεται ως έχει στην επόμενη ημέρα, κάτι που σημαίνει πως δεν υπάρχει πλέον η εγγύηση για τις διάφορες ομάδες επαγγελματιών – γιατροί και νοσηλευτές, μηχανικοί και σχεδιαστές, λογιστές και λοιποί επαγγελματίες – που θέλουν να μετακινηθούν για εργασία ανάμεσα στις δύο πλευρές της Μάγχης.
Ευρωπαϊκά προγράμματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει να συμμετέχει σε μια σειρά από προγράμματα, όπως τα Horizon Europe, Euratom, ITER, Copernicus, SST, PEACE+. Διακόπτει όμως τη συμμετοχή του στο Erasmus.
Αλιεία. Για τα επόμενα πεντέμισι χρόνια οι ευρωπαίοι ψαράδες θα εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα, αν και σε μικρότερο ποσοστό. Μετά την πάροδο αυτού του διαστήματος, το Λονδίνο θα αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο των υδάτων του.
Επίλυση διαφορών. Ενα από τα βασικά θέματα που απασχόλησαν τις διαπραγματεύσεις και τέθηκαν μετ’ επιτάσεως (κυρίως από τους Ευρωπαίους) ήταν η δυνατότητα αντίδρασης κάθε πλευράς εφόσον διαπιστώσει ή εκτιμήσει πως η άλλη παραβιάζει τα συμφωνηθέντα, κατά βάση όσον αφορά τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Η ΕΕ δέχθηκε την απαίτηση των Βρετανών και δεν επέμεινε στη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Αντ’ αυτού, καθιερώθηκε ένας μηχανισμός συνεργασίας, εποπτείας και διαιτησίας στον οποίο θα μπορούν να προσφεύγουν αμοιβαία ή και μονομερώς, με ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναδιαπραγμάτευσης πλευρών της συμφωνίας εφόσον αποδειχθεί πως δεν λειτουργούν ή προκαλούν έντονες τριβές.
Ενέργεια. Η ενεργειακή ασφάλεια παραμένει ουσιαστικά εγγυημένη μετά τη συμφωνία, με πλήρη λειτουργία των υπαρχόντων δικτύων διασύνδεσης και αγωγών. Συμφωνία φαίνεται πως υπάρχει και όσον αφορά τους στόχους για την κλιματική αλλαγή.
Ασφάλεια – ανταλλαγή πληροφοριών. Το Ηνωμένο Βασίλειο παύει πλέον να είναι μέλος οργανισμών όπως η Europol και η Eurojust, ενώ χάνει τυπικά την πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων της Ζώνης του Σένγκεν. Παρ’ όλα αυτά, η συνεργασία σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα εκτιμάται πως θα συνεχίσει να είναι πολύ στενή.
του Γιώργου Παυλόπουλου από Τα Νέα
