Το Βατικανό, το μικρότερο κράτος του κόσμου, είναι ταυτόχρονα το κέντρο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και μια από τις πιο ισχυρές πολιτικές και θρησκευτικές οντότητες στον κόσμο. Με έκταση μόλις 44 εκτάρια, αποτελεί την έδρα του Πάπα, ο οποίος είναι ταυτόχρονα ο θρησκευτικός ηγέτης των 1,3 δισεκατομμυρίων Καθολικών παγκοσμίως και επικεφαλής του Κράτους του Βατικανού.
Ωστόσο, η επιρροή του δεν περιορίζεται μόνο στον θρησκευτικό τομέα. Διαχρονικά, το Βατικανό έχει αναδειχθεί σε κέντρο εξαιρετικής πολιτικής και διπλωματικής δραστηριότητας, με την ιστορία του να είναι γεμάτη από σημαντικές στιγμές που έχουν καθορίσει τις πορείες εθνικών και διεθνών εξελίξεων.
Από τον Καρλομάγνο μέχρι τον Πάπα Φραγκίσκο, το Βατικανό υπήρξε παράγοντας για τις μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική, στην πορεία του ιερού πολέμου, και στην ανανέωση των διεθνών σχέσεων. Είναι η αφήγηση μιας διαχρονικής παγκόσμιας δύναμης – με μυστική διπλωματία και εξουσία που απλώνεται από τις αίθουσες του Κρεμλίνου μέχρι το Οβάλ Γραφείο.
Η Αγία Έδρα έχει απεσταλμένους στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Γνωστοί ως νούντσιοι, έχουν διπλωματικό και θρησκευτικό ρόλο.
«Ξέρουν πράγματα που ένας κανονικός πρεσβευτής δεν γνωρίζει», είπε ο Φράνσις Κάμπελ ο οποίος ήταν πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αγία Έδρα μεταξύ 2005 και 2011. «Οι άνθρωποι τείνουν να εμπιστεύονται τους ιερείς περισσότερο από τους διπλωμάτες, επομένως οι μοναχοί έχουν πρόσβαση σε τεράστιο όγκο πληροφοριών – ειδικά εκτός πρωτευουσών ή σε χώρες όπου υπάρχει σύγκρουση».
Η Αγία Έδρα έχει κατά καιρούς παρέμβει στο παρασκήνιο για να προσπαθήσει να επιλύσει μια κρίση, είπε ο Κάμπελ. «Αλλά δεν το διαφημίζει αυτό», πρόσθεσε.
Το 2007, ο Πάπας Βενέδικτος βοήθησε στην απελευθέρωση 15 Βρετανών ναυτών που αιχμαλωτίστηκαν από το Ιράν. «Ζήτησε την απελευθέρωσή τους το Πάσχα ως χειρονομία καλής θέλησης», είπε ο Κάμπελ. Η παρέμβαση έγινε δημόσια γνωστή μόνο όταν διέρρευσε μια εμπιστευτική ενημέρωση τρία χρόνια αργότερα.
Πιο πρόσφατα, το Βατικανό έχει εμπλακεί σε προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και έχει υποστηρίξει την ειρήνη στη Γάζα και στο Νότιο Σουδάν. Νωρίτερα φέτος, το Βατικανό μεσολάβησε σε μια συμφωνία με την Κούβα που οδήγησε στην απελευθέρωση εκατοντάδων ανθρώπων που φυλακίστηκαν για συμμετοχή σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Ο Πάπας Φραγκίσκος προσέγγισε επίσης τον μουσουλμανικό κόσμο, υπογράφοντας μια ιστορική δήλωση αδελφότητας με τον μεγάλο ιμάμη του αλ-Αζχάρ στην πρώτη παπική επίσκεψη στην Αραβική χερσόνησο, το 2019.
«Ορισμένες δυτικές χώρες το έχουν υποθέσει, επειδή η θρησκεία δεν είχε σημασία στη χώρα τους στον ίδιο βαθμό που είχε κάποτε, επομένως δεν είχε σημασία για τον υπόλοιπο κόσμο», είπε ο Κάμπελ.
«Αλλά η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία έχει τεράστια παγκόσμια εξάπλωση. Έχει διπλωματικές σχέσεις με σχεδόν όλες τις χώρες και σχεδόν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού προσδιορίζεται ως Καθολικός.
«Η διπλωματία της εκκλησίας είναι βαθιά και ευρεία, αλλά συχνά είναι αόρατη με γυμνό μάτι. Η Αγία Έδρα έχει μια μοναδική δύναμη σύγκλησης που θα την δείτε να συμβαίνει το Σάββατο.»
Βατικανό Α.Ε.: Η Μικρότερη Χώρα με τη Μεγαλύτερη Επιρροή
Το Βατικανό είναι το μικρότερο ανεξάρτητο κράτος στον κόσμο, αλλά διαθέτει οικονομική αυτοκρατορία. Μέσω του Ινστιτούτου Θρησκευτικών Έργων (γνωστό και ως «Τράπεζα του Βατικανού»), διαχειρίζεται κεφάλαια δισεκατομμυρίων.
Έχει ακίνητα σε Ρώμη, Παρίσι, Λονδίνο – και έχει εμπλακεί σε σκάνδαλα οικονομικής διαφθοράς, με πιο πρόσφατο το δικαστήριο κατά του καρδιναλίου Μπετσίου (2022).
Η αίσθηση του μυστηρίου που περιβάλλει το Βατικανό, συνδυασμένη με την πολυπλοκότητα των εσωτερικών του λειτουργιών, έχει κάνει το μικρό αυτό κράτος να παραμένει στο επίκεντρο διεθνούς ενδιαφέροντος.
Το γεγονός ότι παραμένει ένας χώρος με αυστηρή μυστικότητα, ειδικά γύρω από τις πολιτικές διαδικασίες του, το καθιστά ένα από τα πιο αινιγματικά και ισχυρά κέντρα στον κόσμο.
Όσο υπάρχει ο Πάπας, δεν θα κυβερνούν ποτέ μόνο οι βασιλιάδες
Ο Πάπας Λέων Γ' στέφει τον Καρλομάγνο «Αυτοκράτορα των Ρωμαίων» το 800 μ.Χ. Ένα γεγονός που σηματοδοτεί την επαναφορά της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας – και τον άρρηκτο δεσμό Εκκλησίας και εξουσίας.
Αιώνες αργότερα, οι Πάπες είχαν την εξουσία να αφορίζουν βασιλείς (όπως τον Ερρίκο Η' της Αγγλίας), να στέφουν μονάρχες ή να γίνονται οι ίδιοι όργανα πολιτικής πίεσης. Η συμμαχία Πάπα-μονάρχη δεν ήταν πάντα ήρεμη, αλλά σίγουρα επηρέασε το σχήμα της Ευρώπης όπως την ξέρουμε.
Ιερά Σκάνδαλα, Κοσμικές Ίντριγκες
Από τον Μεσαίωνα μέχρι σήμερα, το Βατικανό έχει τα δικά του μυστικά. Πάπες που απέκτησαν παιδιά, αναθέσεις με αντάλλαγμα πολιτική στήριξη, σκάνδαλα παιδεραστίας που συγκλόνισαν τον καθολικό κόσμο.
Η έκθεση ΜακΚάρι (2020) αποκάλυψε πώς ο πρώην καρδινάλιος διατηρούσε εξουσία παρά τις καταγγελίες. Ο πάπας Φραγκίσκος προώθησε διαφάνεια – αλλά το παρελθόν βαραίνει.
Ο Πάπας Φραγκίσκος και η Νέα Εποχή
Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν ο πρώτος Ιησουΐτης, ο πρώτος Λατινοαμερικανός και ο πρώτος Πάπας που επέλεξε το όνομα του Αγίου της ταπεινότητας. Από την πρώτη στιγμή μίλησε για κοινωνική δικαιοσύνη, το περιβάλλον, τους φτωχούς και τα LGBTQ+ δικαιώματα. Θεωρήθηκε προοδευτικός, αλλά και αμφιλεγόμενος. Η σύγκρουσή του με πιο συντηρητικούς καρδιναλίους ήταν υπαρκτή.
Αγώνας εξουσίας: Θα βγει από το κονκλάβιο ένας «αντι-Φραγκίσκος» πάπας;
Μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, η Εκκλησία εισέρχεται σε μια περίοδο αβεβαιότητας, με το κονκλάβιο να αναμένεται να καθορίσει το μέλλον της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και τον επόμενο πάπα, με την εσωτερική διαμάχη για την εξουσία να έχει φτάσει σε έντονο σημείο.
Από τους 135 καρδινάλιους που δικαιούνται να συμμετάσχουν στην εκλογή του διαδόχου, περίπου 110 διορίστηκαν από τον Φραγκίσκο, με τους υπόλοιπους να προέρχονται από προγενέστερους παπικούς διορισμούς. Ο Φραγκίσκος είχε επιχειρήσει να διαμορφώσει ένα κονκλάβιο που θα ευνοούσε τις προοδευτικές θέσεις του, όμως η σύνθεση αυτή δεν εγγυάται την εκλογή ενός διαδόχου που θα συνεχίσει την πορεία του.
Ο δημοσιογράφος του Βατικανού, Iacopo Scaramuzzi, σημειώνει ότι η σύνθεση του κονκλάβιου καθιστά δύσκολη την ανάδειξη ενός πάπα εντελώς αντίθετου με τις απόψεις του Φραγκίσκου, αλλά προσθέτει πως οι καρδινάλιοι που ο ίδιος διόρισε δεν είναι ομόφωνοι. Στο κονκλάβιο συνυπάρχουν συντηρητικοί και προοδευτικοί καρδινάλιοι, γεγονός που προκαλεί εντάσεις γύρω από τις κατευθύνσεις που θα πάρει η Εκκλησία στο μέλλον.
Ο Γερμανός καρδινάλιος Gerhard Ludwig Müller, που ανήκει στους συντηρητικούς και είχε έρθει σε σύγκρουση με τον Φραγκίσκο, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η διαφωνία του Φραγκίσκου με τους συντηρητικούς εντάθηκε με την αλλαγή στάσης της εκκλησίας απέναντι στους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους καθολικούς, κάτι που πυροδότησε την έντονη αντίδραση των παραδοσιακών κύκλων.
Η εσωτερική πολιτική του Βατικανού, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στη διαμάχη για τη φιλοσοφία του πάπα. Η διακυβέρνηση του Φραγκίσκου ήταν συχνά μια πρόκληση για τους συντηρητικούς, που εξοργίστηκαν με το στιλ και τις προοδευτικές θέσεις του, οι οποίες περιλάμβαναν την υποστήριξη των φτωχών, την καταπολέμηση του παγκόσμιου καπιταλισμού, τη δράση για την κλιματική αλλαγή και την προώθηση της συμπόνιας για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Η επερχόμενη εκλογή θα κρίνει αν ο επόμενος πάπας θα συνεχίσει αυτήν την πορεία ή αν θα επαναφέρει τη συντηρητική παράδοση που χαρακτηρίζει τους αντιπάλους του Φραγκίσκου. Η εξωτερική πολιτική και οι παγκόσμιες εξελίξεις, όπως οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και άλλες χώρες, αναμένεται επίσης να επηρεάσουν τις προτιμήσεις των καρδιναλίων κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας.
Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν το κονκλάβιο μία από τις πιο σημαντικές και αβέβαιες διαδικασίες για το μέλλον της Καθολικής Εκκλησίας, με τους καρδινάλιους να καλούνται να επιλέξουν τον επόμενο ηγέτη, σε μια εποχή έντονων πολιτικών και θρησκευτικών πιέσεων.
Το Βατικανό ετοιμάζεται για την κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου
Το Βατικανό ολοκληρώνει τις τελευταίες προετοιμασίες για την κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου, με τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων πιστών και πλήθος παγκόσμιων ηγετών. Σχεδόν 130.000 άνθρωποι από όλον τον κόσμο έχουν επισκεφθεί τη σορό του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος πέθανε την Δευτέρα 21 Απριλίου 2025 σε ηλικία 88 ετών, έπειτα από εγκεφαλικό. Οι πενθούντες έχουν σχηματίσει ατελείωτες ουρές για να αποτίσουν φόρο τιμής στον ποντίφικα, πριν την τελετή σφράγισης του φέρετρου, η οποία θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή το βράδυ.
Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου έκλεισε τα μεσάνυχτα και άνοιξε εκ νέου τρεις ώρες αργότερα, για να υποδεχτεί τους τελευταίους πιστούς που ήθελαν να συμμετάσχουν στην τελετή. Η τελετή σφράγισης του φέρετρου θα πραγματοποιηθεί το βράδυ της Παρασκευής, υπό την επίβλεψη ανώτερων καρδιναλίων.
Η κηδεία θα γίνει το Σάββατο το πρωί στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με 200.000 προσκυνητές να αναμένονται να παραστούν στην τελετή. Το φέρετρο του Πάπα Φραγκίσκου, το οποίο είναι απλό και ξύλινο, θα μεταφερθεί στη συνέχεια στη Βασιλική Santa Maria Maggiore, για την ταφή του.
Παγκόσμιοι ηγέτες κατευθύνονται στη Ρώμη
Ανάμεσα στους ηγέτες που θα παραστούν στην κηδεία είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέ Μιλέι, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κερ Στάρμερ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αλλά και ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Εντυπωσιακή είναι η παρουσία των 50 αρχηγών κρατών και 10 μονάρχων που θα φτάσουν στην ιταλική πρωτεύουσα για την τελετή.
Το Ισραήλ, αν και δεν στέλνει ανώτερο στέλεχος στην κηδεία, εξέφρασε με καθυστέρηση τα συλλυπητήριά του για την απώλεια του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος είχε καταδικάσει επανειλημμένα τον πόλεμο στη Γάζα.
Η κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου θα αποτελέσει όχι μόνο θρησκευτικό γεγονός, αλλά και πολιτικό γεγονός, συγκεντρώνοντας ηγέτες και πολιτικούς απ' όλον τον κόσμο. Το Βατικανό συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς διπλωματικές σχέσεις, με την Αγία Έδρα να μεσολαβεί συχνά σε παγκόσμιες κρίσεις και συγκρούσεις.
Η κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου αναμένεται να είναι μια τελετή που θα συνδυάζει την πίστη και τη διπλωματία, φέρνοντας κοντά ηγέτες από διαφορετικά μέρη του κόσμου για να τιμήσουν τον άνθρωπο που υπηρέτησε την Καθολική Εκκλησία μέχρι το τέλος της ζωής του.
Τα διπλωματικά κομμάτια του παζλ που πρέπει να ενωθούν και ο πονοκέφαλος για τους διοργανωτές
Στην τελετή του Σαββάτου θα παρουσιαστούν ηγέτες που συνήθως δεν εμφανίζονται στην ίδια αίθουσα
Πρέπει ο Ντόναλντ Τραμπ να μείνει μακριά από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι; Ή του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, ή του αριστερού ηγέτη της Βραζιλίας, Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, ή οποιουδήποτε Ιρανού μπορεί να εμφανιστεί; Μπορεί να υπάρχει ανακούφιση που ο Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι δεν θα παρευρεθεί, αλλά θα περιμένουν οι υπόλοιποι θέσεις στην πρώτη σειρά;
Η κηδεία του Πάπα αποτελεί μια απροσδόκητη ευκαιρία για αυτοσχέδια διεθνή διπλωματία και άβολες συναντήσεις. Η έναρξη στις 10 το πρωί σημαίνει ότι οι περισσότεροι αρχηγοί κρατών και πολιτικοί ηγέτες θα φτάσουν στη Ρώμη το βράδυ της Παρασκευής, με την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν σύντομες συναντήσεις αν το επιθυμούν.
«Θα υπάρξει κάποια δυνητικά πολύ ενδιαφέρουσα δυναμική στην κηδεία», είπε ο Φράνσις Κάμπελ, ο οποίος ήταν πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Αγία Έδρα μεταξύ 2005 και 2011.
Η τελευταία συγκρίσιμη περίσταση, η κηδεία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β' τον Απρίλιο του 2005, ήταν το «διπλωματικό γεγονός της χρονιάς», σύμφωνα με το Κέντρο Δημόσιας Διπλωματίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια. «Έφερε πολλούς παγκόσμιους ηγέτες κοντά, συμπεριλαμβανομένων πολλών που κανονικά δεν θα εμφανίζονταν στην ίδια χώρα, πόσο μάλλον στο ίδιο δωμάτιο».
Η κηδεία έγινε εν μέσω της έντασης του πολέμου στο Ιράκ – στον οποίο ο Ιωάννης Παύλος Β' είχε αντιταχθεί. Όταν ένα κοντινό πλάνο του προέδρου Τζορτζ Μπους εμφανίστηκε σε μεγάλες υπαίθριες οθόνες τηλεόρασης, το πλήθος είχε ξέσπασει σε γέλια.
Ο Μπους βρέθηκε να κάθεται κοντά στους ηγέτες του Ιράν, της Συρίας και της Κούβας. Αυτός και ο σύμμαχός του Τόνι Μπλερ τους έδωσαν απλά το χέρι.
Από την πλευρά του ο τότε πρίγκιπας Κάρολος είχε βρεθεί να δίνει το χέρι του στον Ρόμπερτ Μουγκάμπε της Ζιμπάμπουε υποχρεώνοντας το παλάτι του Μπάκιγχαμ να εκδίδει ανακοίνωση για να διευκρινίσει ότι «ο πρίγκιπας βρίσκει απεχθές το καθεστώς της αφρικανικής χώρας».
Μια άλλη χειραψία, μεταξύ των προέδρων των άσπονδων εχθρών Ισραήλ και του Ιράν, θεωρήθηκε ως μια δυνητικά ιστορική στιγμή - έως ότου ο Μοχάμεντ Χατάμι του Ιράν αργότερα αρνήθηκε ότι έγινε ποτέ χειραψία .
Εν τω μεταξύ, η Κίνα μποϊκοτάρει την κηδεία λόγω της παρουσίας του προέδρου της Ταϊβάν. Το Βατικανό είναι ένα από τα λίγα κράτη που έχουν διπλωματικές σχέσεις με την Ταϊβάν – αν και ο πρόεδρός του δεν θα βρίσκεται στη Ρώμη το Σάββατο.
Πονοκέφαλος η ασφάλεια
Η κηδεία του Πάπα απαιτεί μια εξαιρετικά οργανωμένη επιχείρηση ασφαλείας στη Ρώμη, με τη συμμετοχή χιλιάδων Ιταλών αστυνομικών, στρατιωτικών και της Ελβετικής Φρουράς του Βατικανού. Η παρουσία στρατιωτών με όπλα κατάρριψης drones και ελεύθερων σκοπευτών εξασφαλίζει την ασφάλεια της εκδήλωσης.
Η κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου θα σηματοδοτήσει την έναρξη της διαδικασίας εκλογής του νέου Πάπα, με την πρόσφατη ανακοίνωση ότι το κονκλάβιο δεν θα ξεκινήσει πριν από τις 5 Μαΐου. Ο καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ, καμερλένγκο του Βατικανού, θα προεδρεύσει της τελετής σφράγισης του φέρετρου και θα διευθύνει τις διαδικασίες μέχρι την εκλογή του νέου Πάπα.
Ο Ποντίφικας θα ταφεί στο έδαφος, ο ακόσμητος τάφος του θα αναφέρει μία μόνο λέξη: Φραγκίσκος. Ο κόσμος θα μπορεί να επισκεφθεί τον τάφο από το πρωί της Κυριακής.
Η τηλεθέαση του Conclave αυξήθηκε κατά 283% την ημέρα του θανάτου του Πάπα Φραγκίσκου
Ο Ρέιφ Φάινς, υποψήφιος για Όσκαρ, βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για την ερμηνεία του στο θρίλερ Conclave, το οποίο ακολουθεί τους καρδινάλιους που τσακώνονται για να αντικαταστήσουν έναν φανταστικό Πάπα μετά τον θάνατό του.
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου προκάλεσε μια απότομη αύξηση της τηλεθέασης της ταινίας, που σκηνοθέτησε ο Έντουαρντ Μπέργκερ. Η ταινία, η οποία κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Ταινίας στα BAFTA και ήταν υποψήφια για 8 Όσκαρ, σημείωσε αύξηση 283% στις προβολές της, φτάνοντας τα 6,9 εκατομμύρια λεπτά παρακολούθησης την 22α Απριλίου, από τα 1,8 εκατομμύρια της προηγούμενης ημέρας.
Η ανακοίνωση του θανάτου του Πάπα, λόγω επιπλοκών από εγκεφαλικό, ήρθε ακριβώς την ημέρα του Πάσχα και, εκτός από το Conclave, φαίνεται ότι πυροδότησε νέο ενδιαφέρον και για την ταινία The Two Popes, με πρωταγωνιστές τους Τζόναθαν Πράις και Άντονι Χόπκινς, η οποία σημείωσε αύξηση 417% στην τηλεθέαση.
Η συνύπαρξη του ρεαλισμού με τις φανταστικές πλοκές της ταινίας Conclave τράβηξε την προσοχή των θεατών, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του Πάπα Φραγκίσκου το Φεβρουάριο. Καθώς οι ηθοποιοί του έργου, όπως οι Ρέιφ Φάινς και Στάνλεϊ Τούτσι, εκφράζονταν με ανησυχία και θαυμασμό για την υγεία του Πάπα, το κοινό έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τις ταινίες που συνδέονταν με το εκκλησιαστικό και πολιτικό σκηνικό.
Αυτή η αύξηση της τηλεθέασης αποδεικνύει τη συνεχιζόμενη επιρροή του Πάπα Φραγκίσκου και την έντονη επιθυμία του κοινού για αφηγήσεις που σχετίζονται με το Βατικανό και την παπική εξουσία, ακόμα και πέρα από τα όρια του θρησκευτικού πεδίου.
Πηγές: Vatican News, Holy See – Secretariat of State, Reuters, BBC, The Guardian, Encyclopaedia Britannica – Papacy and Politics
