Πολιτικές για τη θωράκιση των μαθητών και των φοιτητών απέναντι στα «fake news» και στην παραπληροφόρηση προωθεί η κυβέρνηση τόσο με την πιλοτική εισαγωγή νέου μαθήματος στα σχολεία, όσο και με την καμπάνια ενημέρωσης για τη διαμόρφωση κριτικής σκέψης που λειτουργεί ως φίλτρο στο ψηφιακό περιεχόμενο.
Αντίστοιχη πολιτική εφαρμόζεται στην πρωτοπόρο στα εκπαιδευτικά ζητήματα Φινλανδία, όπου από το 2014 έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία κατά της παραπληροφόρησης, όχι μόνο για τους ενήλικες πολίτες, αλλά και για τους μαθητές. Η εκπαίδευση γύρω από τα fake news ξεκινά από το νηπιαγωγείο και περιλαμβάνει πρακτική εξάσκηση στην ανάλυση και διασταύρωση ειδήσεων.
Με πρωτοβουλία του υφυπουργού Παρά τω Πρωθυπουργώ και κυβερνητικού εκπροσώπου, Παύλου Μαρινάκη, και της υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Σοφίας Ζαχαράκη, η ενημερωτική καμπάνια θα ξεκινήσει από τα πανεπιστήμια και θα επεκταθεί στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κεντρικό σημείο της πρωτοβουλίας είναι η διαπίστωση ότι οι νέοι χρειάζονται εργαλεία, όχι μόνο γνώση, και στόχος είναι να αποκτήσουν θέση στη ζωή των νέων οι εφημερίδες, τα τεκμηριωμένα ρεπορτάζ και η υπεύθυνη δημοσιογραφία.
«Τα ψέματα και οι μισές αλήθειες που κυκλοφορούν με τεράστια ταχύτητα στο διαδίκτυο μπορούν να αλλοιώσουν την εικόνα της κοινής γνώμης, να οδηγήσουν σε επικίνδυνες επιλογές… Είναι μια μάστιγα... Δεν απειλείται ένα κόμμα ή μια κυβέρνηση, απειλείται πολλές φορές η ίδια μας η καθημερινότητα. Μπορεί από ένα ψέμα να χάσουμε μέρος της περιουσίας μας, να απειληθεί η ζωή δικών μας ανθρώπων, να οδηγηθούμε σε μια λάθος απόφαση ζωής… Μπορεί από ένα ψέμα να κινδυνεύσει η χώρα. Σας θυμίζω τη δήθεν νεκρή Μαρία στον Έβρο. Τα δήθεν φιλοδωρήματα που φορολογούσαμε. Σας θυμίζω το πιο τραγικό απ’ όλα, τα ψέματα που είπαν κάποιοι πάνω σε ένα πολύ τραγικό δυστύχημα, ό,τι πιο τραγικό, το δυστύχημα των Τεμπών, εκμεταλλευόμενοι και τον πόνο των συγγενών», τόνισε ο Παύλος Μαρινάκης σε δηλώσεις του στο περιθώριο της 89ης ΔΕΘ.
«Δεν πρόκειται για μια απλή καμπάνια, αλλά για ένα σαφάρι ενημέρωσης. Θα ξεκινήσει από τα σχολεία και θα φτάσει στα σπίτια, ώστε γονείς και παιδιά να κατανοήσουν –πέρα από κομματικούς όρους– πόσο σημαντικό είναι να διασταυρώνουν τις πληροφορίες πριν καταλήξουν σε συμπεράσματα», αναφέρουν στην κυβέρνηση.
Σε 30 σχολεία
Η μάχη για την αντιμετώπιση του αποπροσανατολισμού των social media απαιτεί εκπαίδευση και θέλει σύμμαχο τον πολίτη. Σε αυτή την κατεύθυνση ο εντοπισμός των fake news γίνεται μάθημα στα σχολεία. Στη διδασκαλία, μάλιστα, του… fishing των fake news, αναλαμβάνει ενεργό ρόλο η Δημοσιογραφία.
Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς και το άνοιγμα των σχολείων, μαθητές 30 Γυμνασίων και Λυκείων θα παρακολουθήσουν το πιλοτικό μάθημα δημοσιογραφικής παιδείας «Καλλιεργώντας κριτικούς αναγνώστες», το οποίο παρουσιάστηκε το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο της 89ης ΔΕΘ, από την υπουργό Παιδείας και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο.
«Τα παιδιά θα μάθουν να αναγνωρίζουν, να ελέγχουν και να αξιολογούν την πληροφορία. Σε μια εποχή όπου η AI παράγει αμέτρητα δεδομένα, η ικανότητα διάκρισης αλήθειας και ψέματος είναι πιο σημαντική από ποτέ», ανέφερε χαρακτηριστικά η Σοφία Ζαχαράκη.
Αντικείμενο του μαθήματος είναι η διάκριση της είδησης, των fake news και του λαϊκισμού, ο ειδησεογραφικός γραμματισμός, η ψηφιακή υπευθυνότητα και η ανάπτυξη κριτικής σκέψης απέναντι στα μέσα ενημέρωσης.
Εκτιμάται ότι από τον Οκτώβριο θα αρχίσει η διδασκαλία του σε 30 σχολεία στη χώρα. Το μάθημα απευθύνεται σε μαθητές 12-18 ετών και περιλαμβάνει διαδραστικά εργαστήρια, σεμινάρια με δημοσιογράφους, κριτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην ενημέρωση, προστασία προσωπικών δεδομένων και ψηφιακή ασφάλεια, συνεργασίες με ΜΜΕ και αξιολόγηση μέσω συζητήσεων και ερωτηματολογίων.
Βασικός κορμός στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι η σύνδεση ειδήσεων με μαθήματα όπως Ιστορία, Γλώσσα και Κοινωνιολογία, αλλά και μέσα από βιωματικούς ρόλους. Ο μαθητής θα γίνεται ρεπόρτερ, συντάκτης, φωτογράφος και δημιουργός περιεχομένου. Θα δημιουργεί podcasts, άρθρα, βίντεο και καμπάνιες.
Η διάρκεια του συγκεκριμένου προγράμματος, με τη συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης του υπουργείου Παιδείας και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είναι 12 μήνες και χρηματοδοτείται με 350.000 ευρώ, ενώ η εφαρμογή του θα περιλαμβάνει και διδασκαλία εξ αποστάσεως.
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που συνδυάζει τη δημοσιογραφία με την τεχνητή νοημοσύνη και την πολιτειακή αγωγή και το οποίο φιλοδοξεί να αποτελέσει πρότυπο για τη θεσμική ενσωμάτωση της ειδησεογραφικής παιδείας στο ελληνικό σχολείο.
Στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούνιο του 2026 η Αθήνα θα φιλοξενήσει παγκόσμιο συνέδριο για την εκπαίδευση στον ειδησεογραφικό γραμματισμό.
«Ψηφιακοί ντετέκτιβ»
Στο δίγλωσσο σχολείο στο Ελσίνκι, όπως αναφέρει το CNN, οι μαθητές συζητούν επίκαιρα θέματα όπως το Brexit και η μετανάστευση, ενώ καλούνται να διαχωρίσουν τα γεγονότα από τα fake news. Γίνονται «ψηφιακοί ντετέκτιβ» και αξιολογούν ειδήσεις στο YouTube και στα social media, βασιζόμενοι στο τρίπτυχο «Ποιος το έγραψε; Πού δημοσιεύτηκε; Υπάρχει η ίδια πληροφορία και σε άλλες πηγές;». Και ίσως η σύνδεση δημοσιογραφίας και εκπαίδευσης επιστρέψει και στη δημοσιογραφία κάποιες από τις χαμένες αξίες της.
