Κάπου ανάμεσα στο «υπολόγισε» και στο «σκέψου», χαθήκαμε. Και ούτε που καταλάβαμε πότε σταματήσαμε να έχουμε κριτική σκέψη.
Σιγά-σιγά, αθόρυβα, αρχίσαμε να παραδίδουμε την κρίση μας στις μηχανές. Τι να διαβάσω, τι να σκεφτώ, ποιον να αγαπήσω, πώς να μιλήσω. Ρωτάμε εφαρμογές, συμβουλευόμαστε αλγορίθμους, εμπιστευόμαστε προγράμματα που «ξέρουν». Και κάθε φορά που το κάνουμε, κάτι μέσα μας σταματά να σκέφτεται.
Η τεχνολογία δεν φταίει. Εμείς τη θεοποιήσαμε. Την κάναμε προφήτη, ψυχολόγο, καθρέφτη και οδηγό, λες και η λογική μας είναι κάτι περιττό, παλιομοδίτικο. Κι όσο πιο έξυπνα γίνονται τα μηχανήματα, τόσο πιο πρόθυμα γινόμαστε να τους μοιάσουμε: ακριβείς, αλλά άψυχοι.
Το πιο ανησυχητικό δεν είναι ότι τα ρομπότ μαθαίνουν να σκέφτονται...Είναι ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν να μην το κάνουν.
Παλιά, οι άνθρωποι ρωτούσαν για να μάθουν. Τώρα ρωτούν για να γλιτώσουν το βάρος της σκέψης. Η απάντηση υπάρχει παντού, αρκεί να τη «γκουγκλάρεις». Αλλά η αλήθεια δεν βρίσκεται σε pixels και δεδομένα. Βρίσκεται στη διαδικασία: στο πώς φτάνεις εκεί, στο πώς παλεύεις με την αμφιβολία, στο πώς στέκεσαι μόνος απέναντι στην απόφαση.
Η λογική κρίση θέλει κόπο. Θέλει να αμφιβάλλεις, να συγκρίνεις, να αντέχεις το λάθος σου. Θέλει χρόνο, υπομονή, ανθρώπινη επαφή. Κανένας αλγόριθμος δεν μπορεί να το κάνει αυτό για σένα. Μπορεί να σου προτείνει λύσεις, αλλά δεν θα πάρει ποτέ την ευθύνη. Δεν θα νιώσει την ενοχή, την αμφιβολία, τη μετάνοια εκείνα που κάνουν τη σκέψη ζωντανή.
Ζούμε μια εποχή που η ταχύτητα έχει γίνει αρετή. Ό,τι είναι γρήγορο θεωρείται έξυπνο. Κι όμως, η σκέψη θέλει καθυστέρηση. Θέλει σιωπή. Θέλει τη στιγμή που δεν ξέρεις, που αναρωτιέσαι, που δεν πατάς «enter» αλλά περιμένεις. Εκεί γεννιέται η κρίση, εκεί γεννιέται ο άνθρωπος.
Το πιο επικίνδυνο μέλλον δεν είναι εκείνο που θα κυβερνούν οι μηχανές. Είναι εκείνο που θα τις υπακούμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Όταν ο αλγόριθμος αποφασίζει τι θα διαβάσουμε, ποιον θα ακυρώσουμε και ποιον θα εμπιστευτούμε.
Η κριτική σκέψη είναι το τελευταίο οχυρό της ελευθερίας. Και δεν θα μας την πάρει κανείς αν δεν τη χαρίσουμε εμείς. Δεν χρειάζεται να απορρίψουμε την τεχνολογία, χρειάζεται να θυμηθούμε για ποιον σκέφτεται ποιος. Όσο η μηχανή μας βοηθά, είναι σύμμαχος. Όταν αρχίσει να μας υποκαθιστά, γίνεται καθρέφτης της αδράνειάς μας.
Ας μην ψάχνουμε λοιπόν ποιος θα σώσει την ανθρωπότητα. Ας ξεκινήσουμε με το αυτονόητο: να την ξανασκεφτούμε.
