Το 2016, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ψήφισε μια τροπολογία (άρθρο 178 του νόμου 4389/2016) με στόχο να απαγορεύσει όχι μόνο στα ίδια τα πολιτικά πρόσωπα (υπουργούς, βουλευτές, ευρωβουλευτές κ.ά.) αλλά και στους συγγενείς τους πρώτου βαθμού, στους συζύγους και σε πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό τους, να συμμετέχουν σε εταιρείες με έδρα το εξωτερικό. Η ρύθμιση αυτή δεν έκανε καμία διάκριση ανάμεσα σε εταιρείες που εδρεύουν σε φορολογικά συνεργάσιμες χώρες και σε φορολογικούς παραδείσους, απαγορεύοντας τη συμμετοχή απόλυτα και σε κάθε περίπτωση.
Με άλλα λόγια, απαγορευόταν η συμμετοχή σε οποιαδήποτε ξένη εταιρεία, ακόμα και αν επρόκειτο για χώρες όπως η Ιταλία ή η Γερμανία, που είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τηρούν αυστηρούς κανόνες φορολογικής διαφάνειας.
Η συγκεκριμένη διάταξη, η οποία έφερε και αναδρομική ισχύ, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε πως είχε στο στόχαστρο προσωπικά τη σύζυγο του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, την κυρία Μαρέβα Γκραμπόφσκι. Επιπλέον, η απόλυτη απαγόρευση στερούσε από τους συγγενείς πολιτικών το δικαίωμα να συμμετέχουν σε εταιρείες σε χώρες με κανονικό και διαφανές φορολογικό καθεστώς, περιορίζοντας έτσι σημαντικά την οικονομική τους ελευθερία χωρίς λόγο.
Από νομικής πλευράς, μια τέτοια απόλυτη απαγόρευση έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές του ενωσιακού δικαίου, το οποίο προστατεύει την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων και την οικονομική ελευθερία, ενώ παράλληλα απαιτεί οι περιορισμοί να είναι αναλογικοί και δικαιολογημένοι.
Η πρόσφατη τροπολογία που κατέθεσε ο υπουργός Δικαιοσύνης, κ. Φλωρίδης, επαναφέρει την ισορροπία: η απαγόρευση συμμετοχής σε εταιρείες με έδρα στο εξωτερικό παραμένει για τους ίδιους τους πολιτικούς, αλλά για τους συγγενείς και τα συνδεδεμένα πρόσωπα ισχύει μόνο αν η εταιρεία έχει έδρα σε μη συνεργάσιμα φορολογικά κράτη ή φορολογικούς παραδείσους. Αυτό σημαίνει πως για εταιρείες που εδρεύουν σε χώρες όπως η Ιταλία ή η Γερμανία, όπου υπάρχει διαφάνεια και συνεργασία με τις φορολογικές αρχές, οι συγγενείς μπορούν να συμμετέχουν ελεύθερα.
Με αυτόν τον τρόπο, η νέα ρύθμιση ευθυγραμμίζεται με το ευρωπαϊκό δίκαιο και τα πρότυπα χωρών της ΕΕ, όπου τέτοιοι περιορισμοί εφαρμόζονται κυρίως σε φορολογικούς παραδείσους και μη συνεργάσιμα κράτη, χωρίς να πλήττονται αδικαιολόγητα τα δικαιώματα των συγγενών των πολιτικών.
Η ρύθμιση Φλωρίδη αποτελεί παράδειγμα ορθής νομοθετικής πρακτικής που αποφεύγει τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες και σέβεται τις θεμελιώδεις ελευθερίες, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διαφάνεια και την προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
