Οι ρήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν χάνουν τη σημασία τους. Παρότι το σχόλιο του μακαρίτη Χένρι Κίσινγκερ για το «ποιον να καλέσω αν θέλω να μιλήσω με την Ευρώπη;» απαντήθηκε προ πολλού –τον πρόεδρο της Κομισιόν ή εν τη απουσία του τον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής– το έτερο που περιγράφει την Ένωση ως «οικονομικό γίγαντα, πολιτικό νάνο και στρατιωτικό μυρμήγκι» παραμένει ακριβές και απαιτεί πολλή δουλειά για ν’ αλλάξει.
Αν το διεθνές πολιτικό αποτύπωμα της Ένωσης είναι αυτό που είναι, το οικονομικό βαίνει επιδεινούμενο· για αυτό οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται στην έκθεση Ντράγκι προσλαμβάνονται από ευρωπαίους αξιωματούχους ως «κρίσιμος αλλά απαραίτητος δρόμος που πρέπει να ακολουθηθεί» προκειμένου να ισχυροποιηθεί και να μακροημερεύσει η οικονομία της Ένωσης.
Όσον αφορά στην άμυνα, τα πράγματα σε ενωσιακό επίπεδο παραμένουν εμβρυακά. Ως εκ τούτου, η προ ημερών διακήρυξη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, στη συζήτηση των Ευρωπαίων ηγετών, δημιουργεί αισιοδοξία και ταυτόχρονα δικαιώνει την Αθήνα.
Είναι γεγονός ότι στους διαδρόμους των ευρωπαϊκών οργάνων στις Βρυξέλλες τα ζητήματα άμυνας θεωρούνταν μπανάλ μέχρι πρότινος. Οι ευρωπαίοι βαυκαλίζονταν ότι είναι δύναμη ήπιας ισχύος (soft power) και θεωρούσαν ότι έτσι θα πορεύονται εις το διηνεκές. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι ευθείες απειλές που αντιμετωπίζουν κράτη - μέλη της Ένωσης από τη Μόσχα διέλυσαν τις ψευδαισθήσεις.
Γεγονότα που ακολούθησαν όπως η κρίση στη Γάζα ή που προηγήθηκαν όπως η απόπειρα παραβίασης των ελληνικών συνόρων από εργαλειοποιημένους από την Άγκυρα λαθρομετανάστες, η κρίση Ελλάδος-Τουρκίας το θέρους του 2020 που λόγω υπαιτιότητας της δεύτερης έφτασε μια ανάσα από την σύγκρουση κλπ, λειτούργησαν συμπληρωματικά.
Πού συνίσταται η δικαίωση για την Αθήνα; Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου ύψους 100 δισ. ευρώ, το οποίο θα μπορεί να χρηματοδοτήσει τις απαιτήσεις της συλλογικής ευρωπαϊκής ασφάλειας πέρα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Επιπλέον, πρότεινε αυξημένη ευελιξία στους δημοσιονομικούς κανόνες: δηλαδή οι επενδύσεις στην άμυνα να εξαιρούνται από τους δημοσιονομικούς στόχους εκ των προτέρων, κάτι που εκτιμάται ότι θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να επενδύσουν περισσότερα στην άμυνά τους δίχως τον κίνδυνο δημοσιονομικού εκτροχιασμού.
«Η Ευρώπη χρειάζεται βασικά μια αύξηση της άμυνας. Και γι' αυτό πρέπει να ενισχυθεί η αμυντική βιομηχανική μας βάση» σημείωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τονίζοντας ότι είναι πρόθυμη να διερευνήσει και να χρησιμοποιήσει «όλο το φάσμα των δυνατοτήτων ευελιξίας που διαθέτουμε στο νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης για να επιτρέψω μια σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών». Πρόκειται για πλήρη υιοθέτηση της ελληνικής πρότασης.
Πέραν αυτών, η Αθήνα λαμβάνει (ή υποστηρίζει) ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες. Τον περασμένο Μάιο, οι πρωθυπουργοί Ελλάδος και Πολωνίας, Κυριάκος Μητσοτάκης και Ντόναλντ Τουσκ, έστειλαν κοινή επιστολή στην κυρία Φον ντερ Λάιεν, τονίζοντας την ανάγκη για μια ευρωπαϊκή ασπίδα αεράμυνας, «ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας για την προστασία του κοινού εναέριου χώρου της ΕΕ απ’ όλες τις εισερχόμενες απειλές – συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών, πυραύλων, μη επανδρωμένων αεροσκαφών και άλλων».
Η Ένωση χρειάζεται κουλτούρα ασφαλείας αλλά και ισχυρά κοινά συμφέροντα τα οποία θα τα προστατεύει στην ολότητά τους. Ο κ. Μητσοτάκης το έχει αντιληφθεί και για αυτό στο άρθρο του στους «Financial Times» πρότεινε την δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης. Πώς;
«Πίσω από τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία θα πρέπει να είναι ότι η εδαφική ακεραιότητα κάθε κράτους μέλους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ακεραιότητα όλων των άλλων κρατών μελών και της ΕΕ στο σύνολό της. Γι' αυτό πρέπει να ενισχύσουμε την αξιοπιστία και την επιχειρησιακή αξία των ρητρών αμοιβαίας άμυνας (42.7 ΣΕΕ) και αλληλεγγύης (222 ΣΛΕΕ) στις Συνθήκες της ΕΕ» υπογράμμισε ο Πρωθυπουργός.
Το αν οι Ευρωπαίοι δεχθούν και δουλέψουν πάνω σε αυτή την σκέψη -που συνιστά ουσιαστικότερη ενοποίηση- μένει να φανεί. Διότι ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τείνουν να κωφεύουν όταν κράτη – μέλη τους (Ελλάδα και Κύπρος) απειλούνται από την Τουρκία. Η Ρωσία αποτελεί το βασικό πρόβλημα για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, αλλά δεν είναι το μοναδικό.
Υπό αυτό το πρίσμα, αναμένεται και η «Λευκή Βίβλος» για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας που θα παρουσιαστεί από την Κομισιόν τον προσεχή Μάρτιο. Οι ζυμώσεις για το θέμα έχουν εκκινήσει για τα καλά και η Αθήνα αναμένεται να έχει κομβικό ρόλο και λόγο στις διεργασίες.
