Τα σήμαντρα των ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων ηχούν στην Ευρώπη στέλνοντας μήνυμα και προς τις χώρες του… ατίθασου Νότου. Στην έναρξη της τελευταίας δεκαετίας το εκλογικό ποσοστό των συγκεκριμένων κομμάτων ήταν γύρω στο 21%. Η πανδημία, ο επίμονος πληθωρισμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία πυροδότησαν την ανασφάλεια, την οικονομική πίεση και τη θεσμική απαξίωση.
Η ρητορική του εθνικισμού και οι σκληρές πολιτικές στο μεταναστευτικό, από την Πολωνία ως την Ολλανδία, κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος και τείνουν να γίνουν καθοριστικοί διαμορφωτές της πολιτικής πραγματικότητας. Εξαίρεση η επικράτηση του φιλοευρωπαίου Νικουσόρ Νταν στις προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας, την ώρα που υπερσυντηρητικά κόμματα διεκδικούν με αξιώσεις την εξουσία, εκμεταλλευόμενα την αυξανόμενη πολιτική απογοήτευση, την οικονομική αβεβαιότητα και την αντισυστημική οργή.
Όπως σημειώνουν οι «Financial Times», το φαινόμενο της ενίσχυσης των ακροδεξιών δυνάμεων προσδιορίζει τη βαθιά μεταβολή στο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης. Τον περασμένο Μάιο, λαϊκιστικές δυνάμεις κατάφεραν να καταλάβουν την πρώτη θέση στις τοπικές εκλογές στη Βρετανία, τη δεύτερη θέση στις προεδρικές εκλογές στη Ρουμανία και τη δεύτερη θέση στις κοινοβουλευτικές εκλογές στην Πορτογαλία.
Ο νέος πρόεδρος της Πολωνίας, Κάρολ Ναβρότσκι, εξελέγη, έναντι του κεντροδεξιού Ραφάου Τσασκόφσκι, υιοθετώντας απολύτως το μοντέλο Τραμπ. Κεντρικό του σύνθημα το «πρώτα η Πολωνία», κατά το «πρώτα η Αμερική» και όπως όλα δείχνουν η πολιτική του συμβίωση με τον πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ αναμένεται ταραχώδης.
Η περίπτωση της Πολωνίας αναδεικνύει επίσης ένα άλλο ανησυχητικό χαρακτηριστικό της σκληρής Δεξιάς στην Ευρώπη. Δύο υποψήφιοι ξεπέρασαν τον Ναβρότσκι από τα δεξιά στον πρώτο γύρο, υποστηρίζοντας ότι το PiS είναι ένα κατεστημένο κόμμα. Συγκέντρωσαν συνολικά 21%.
Το Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ) κέρδισε τις εκλογές πέρυσι και η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ήρθε δεύτερη τον Φεβρουάριο, υιοθετώντας την θεωρία της «επαναμετανάστευσης», ενώ παρόμοιου προφίλ είναι και το κόμμα που πλέον βρίσκεται στη δεύτερη της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Πορτογαλία.
Στη Ρουμανία, η ήττα του Σιμιόν –ενός πρώην χούλιγκαν του ποδοσφαίρου, ανεπιθύμητου στην Ουκρανία και τη Μολδαβία– από τον Νταν, ο οποίος φαντάζει ως εγγυητής της δυτικής ταυτότητας της χώρας, βάζει απλά κάτω από το χαλί το εντυπωσιακό ποσοστό του 46% που συγκέντρωσε ο πρώτος. Στην Κύπρο το ΕΛΑΜ κατάφερε να έχει και κοινοβουλευτική παρουσία, ενώ στις πρόσφατες ευρωεκλογές ξεπέρασε σε ποσοστά ισχυρά, παραδοσιακά κόμματα.
Εξάλλου οι… επιδόσεις των λαϊκίστικων, ακροδεξιών κομμάτων τροφοδοτούνται από την αποτυχία των παραδοσιακών κομμάτων να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν προβλήματα όπως η μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή, η οικονομική κρίση και η διαφθορά, ενώ η διάδοση των θέσεών τους ενισχύεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ταυτόχρονα, μεταξύ 2015 και 2023, προβλήματα έχουν παρατηρηθεί στην ελευθερία της ενημέρωσης και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε Ουγγαρία, Σερβία και Πολωνία.
Η ελληνική περίπτωση
Στα καθ’ ημάς, η καταδίκη της Χρυσής Αυγής άνοιξε τον δρόμο σε μικρότερους ακροδεξιούς σχηματισμούς, με αποτέλεσμα στις εκλογές του 2019, η Ελληνική Λύση να βρεθεί εντός Βουλής, ενώ το 2023 προστέθηκαν η Νίκη και οι Σπαρτιάτες καταγράφοντας συνολικό ποσοστό κοντά στο 12%.
Στις ευρωεκλογές το ποσοστό αυτό σημείωσε αύξηση φτάνοντας σχεδόν το 17%, με τη Φωνή Λογικής να εξασφαλίζει έδρα στην Ευρωβουλή, ενώ οι Σπαρτιάτες δεν συμμετείχαν εξαιτίας της απόφασης του Αρείου Πάγου. Η αρχική αυτή αύξηση επιβεβαιώθηκε στις εκλογές του 2024 και ενισχύεται από τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, που καταγράφουν τα ακροδεξιά κόμματα σε ποσοστά μεταξύ 15% και 20%.
Η εκλογική εδραίωση της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα ξεκίνησε με την είσοδο του ΛΑΟΣ στη Βουλή και τη μετέπειτα συμμετοχή του στην τρικομματική κυβέρνηση Παπαδήμου, έχοντας τον ρόλο του «σταθεροποιητικού παράγοντα». Επιπρόσθετα, η θεωρία της «σοβαρής Χρυσής Αυγής» και του «αυθεντικού κινήματος», καθώς και η… αντιμνημονιακή συγκυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με τους Ανεξάρτητους Ελληνες, συνέβαλαν καθοριστικά στο να… καρφιτσώσουν τον συγκεκριμένο χώρο στον πολιτικό χάρτη της χώρας.
Πλέον, τα ακροδεξιά κόμματα φαίνεται να κερδίζουν έδαφος και λόγω της εκλογής του Τραμπ και της πολιτική επιρροής που ασκεί ο Αμερικανός πρόεδρος σε διεθνές επίπεδο. Η Φωνή Λογικής εμφανίζεται ως εκφραστής της τραμπικής πολιτικής στην Ελλάδα, η Ελληνική Λύση παρουσιάζεται ως υπερασπιστής των πατριωτικών αξιών, ενώ η Νίκη παραμένει σταθερή στις πατροπαράδοτες και θρησκευτικές της θέσεις.
Και ενώ η Ακροδεξιά είναι ήδη μέρος του mainstream πολιτικού σκηνικού της χώρας, το δημοκρατικό πολιτικό σύστημα παραμένει στην αταραξία του και η κοινωνία στην αμηχανία της.
