Υπάρχουν στιγμές που ο εκκωφαντικός θόρυβος της εγχώριας παραπληροφόρησης κάνει τις πραγματικές τραγωδίες που εξελίσσονται γύρω μας να μην ακούγονται. Να μη φθάνουν στα αυτιά του κόσμου που εύκολα ξεχνά και ακόμα πιο εύκολα πείθεται για την αλήθεια, όταν αυτή δεν αναπαράγεται από τις διαδικτυακές πλατφόρμες.
Κι όμως, στην πατρίδα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, έχουμε ξεχάσει –κυρίως οι νέοι– ότι ο ελεύθερος κόσμος απειλείται σοβαρά από τον αναθεωρητισμό που επανακάμπτει μετά από πολλές δεκαετίες. Η ρωσική επιθετικότητα εναντίον της Ουκρανίας διαρκεί περισσότερα από τρία χρόνια καταστρέφοντας μια χώρα και θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα σύνορα της Ευρώπης.
Την ίδια ώρα η Μέση Ανατολή βυθίζεται σε μια άνευ προηγουμένου σύγκρουση: η Γάζα είναι πεδίο σύγκρουσης και το Ισραήλ διεξάγει έναν υπαρξιακό πόλεμο εναντίον των τρομοκρατών της Χαμάς και ενός ολόκληρου περιφερειακού μετώπου που βρίσκει συμπαραστάτες και υποστηρικτές στις φιλελεύθερες δημοκρατίες του δυτικού κόσμου.
Αναδιαμόρφωση
Γενικότερα, βρίσκεται σε εξέλιξη μια γεωπολιτική αναδιαμόρφωση που επηρεάζει την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων όπως είχε διατηρηθεί επί σειρά δεκαετιών μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: η Κίνα εμφανίζεται ως εναλλακτικός πόλος, αφού προηγουμένως έχει καταφέρει να αποκτήσει ερείσματα στις οικονομίες της καπιταλιστικής Δύσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες ταλαντεύονται μεταξύ ηγέτιδας δύναμης και απομονωτικών πειρασμών, ενώ η Ευρώπη βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση του εαυτού της. Ζούμε, πλέον, σ’ έναν διαφορετικό, ασταθή και ιδιαίτερα επικίνδυνο νέο κόσμο.
Σε αυτόν τον νέο, δυστοπικό από πολλές πλευρές κόσμο, στον οποίον οι δήθεν «προοδευτικοί» και καθ’ έξιν «δημοκράτες» με την επιλεκτική μνήμη τους αμφισβητούν στην ουσία όλα εκείνα για τα οποία αγωνίζονται, με πρώτιστο την ειρήνη, ο φιλελεύθερος κόσμος οφείλει να μη χάσει τη φωνή του. Να μην είναι ουδέτερος, να μην παίζει με τις λέξεις (π.χ. γενοκτονία) και να παίρνει σαφείς και ορισμένες φορές δυσάρεστες θέσεις.
Φάλτσες φωνές
Καθώς η ιστορία επιταχύνεται και ο κόσμος μεταμορφώνεται, στην Ελλάδα –και όχι μόνο– η δημόσια συζήτηση γεμίζει διαρκώς με περισσότερες φάλτσες φωνές. Οι διαδηλώσεις, συχνά διανθισμένες από αντισημιτικά συναισθήματα, γίνονται αρένες για φυσικές αντιπαραθέσεις μεταξύ εξτρεμιστικών ομάδων που αναζητούν άλλοθι μέσα από τη διαστρέβλωση των γεγονότων. Πολιτικοί, ειδήμονες και «ευαίσθητοι» ακτιβιστές ψάχνουν την ατάκα που θα γράψει στον τηλεοπτικό φακό, ενώ έξω, στον πραγματικό κόσμο, οι άνθρωποι πεθαίνουν με ή χωρίς φλοτίλες.
Με αυτόν τον τρόπο, μια οδυνηρή και τραγελαφική εκδοχή της λεγόμενης πολιτικής πόλωσης σκηνοθετείται στις μέρες μας: μια ριζοσπαστικοποίηση των οποίων οι πρωταγωνιστές δείχνουν μόνο περιφρόνηση για εκείνους που πραγματικά υποφέρουν, για εκείνους που αγωνίζονται και πεθαίνουν. Αλλά αν μειώσουμε την τραγωδία στο θέαμα, στη χορογραφία της συναίνεσης, δεν ασκούμε το δικαίωμα να μιλάμε, απλά γινόμαστε –όλοι– μαριονέτες.
Για τον λόγο αυτόν, η παρόρμηση που αισθανόμαστε να ξεκινήσουμε είναι απλή, σχεδόν στοιχειώδης: να σταματήσουμε. Να σταματήσουμε, έστω για λίγο. Να σταματήσουμε να σκηνοθετούμε τηλεοπτικούς καβγάδες προς χάριν της τηλεθέασης. Να προσπαθήσουμε, έστω κι αν αυτό δεν συμφέρει το κομματικό ακροατήριο, να συζητήσουμε πραγματικά ζητήματα: τον πόλεμο, την ειρήνη, την Ευρώπη, το μέλλον της Δημοκρατίας, την αλλαγή της εργασίας, την ενεργειακή μετάβαση, την κοινωνική δικαιοσύνη. Δίνοντας βάρος στις λέξεις, χωρίς να τις χρησιμοποιούμε ως κομφετί.
Αίσθημα ευθύνης
Το να σταματάς δεν σημαίνει να είσαι σιωπηλός. Σημαίνει ότι η επιλογή των λέξεων θα πρέπει να αξιολογεί και να σέβεται τη βαρύτητα του χρόνου όπου ζούμε. Σημαίνει να εγκαταλείψουμε το γκροτέσκο και να ανακαλύψουμε ξανά το αίσθημα ευθύνης που αναλογεί στον καθένα και στην καθεμία. Ο κόσμος ζητεί σύνεση και υπευθυνότητα. Όλα τα άλλα δεν είναι πλέον ανεκτά.
Και αυτό που δεν είναι ανεκτό είναι να αφήνουμε την ιστορική μνήμη να σέρνεται στους χορούς και στις πλατείες, όχι τόσο για να αναζητήσουμε άλλους γαλαξίες όσο για να μη δώσουμε τις ευκαιρίες σε νέους «Μεφιστοφελήδες» να παραχωρήσουμε τις ψυχές μας δίνοντάς τους την ευκαιρία να μας οδηγήσουν στην κόλαση.
Στις όχθες του Δούναβη μερικά παπούτσια μπορεί να αποτελούν για κάποιους κήνσορες του ανθρωπισμού μια λεπτομέρεια στον αγώνα που δίνουν προκειμένου να δικαιωθεί ο αγώνας του παλαιστινιακού λαού και να δικαιολογηθεί ο αναθεωρητισμός του Πούτιν.
Ωστόσο, εκεί, όπως και στο Άουσβιτς και στο Νταχάου, τα γεγονότα δεν επιδέχονται διαφορετικές έννοιες για τη σημασία του όρου «γενοκτονία». Η σωστή πλευρά της ιστορίας είναι αυτή που βρίσκεται στην άλλη όχθη του Δούναβη και σ’ αυτή πρέπει να στέκεται κάθε ελεύθερος άνθρωπος.