Το νερό τελειώνει και απαιτείται δράση εδώ και τώρα για να μη γιγαντωθεί ο εφιάλτης της λειψυδρίας. Οι παλαιότεροι έχουν ακόμα νωπές μνήμες της ανομβρίας στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων προειδοποιούσαν πως είχαμε «νερό μόνο για 62 ημέρες».
Τότε, επιβαρυντικός παράγοντας ήταν η αθρόα είσοδος στη χώρα μεταναστών εργατών που προέρχονταν από κουλτούρες οι οποίες δεν συμπεριελάμβαναν την εξοικονόμηση νερού. Σήμερα, οι αυξημένες ανάγκες σε νερό λόγω του τουρισμού προκαλεί πονοκέφαλο στους αρμοδίους. Κοινό πρόβλημα τότε και τώρα οι διαρροές των δικτύων: τόνοι νερού χάνονται κάθε έτος.
Η τεχνητή λίμνη του Μόρνου εμφανίζεται συρρικνωμένη κατά 15-20% σε σχέση με τη μέση τιμή των τελευταίων 14 ετών, με τους υπευθύνους να εκπονούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Η κατάσταση όμως καταγράφεται χειρότερη στην περιφέρεια. Συνολικά 14 δήμοι της χώρας έχουν κηρυχθεί από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μεταξύ αυτών είναι πέντε δήμοι της Κρήτης, η Σέριφος, η Σίφνος, η Λέρος, ο Πόρος, οι Σπέτσες, ο Δήμος Σάμης στην Κεφαλονιά καθώς και περιοχές στην Κόρινθο, την Αλεξανδρούπολη και την Ξάνθη.
«Φέτος, σε πολλές περιοχές στα ανατολικά της χώρας, το διάστημα Οκτωβρίου 2023 με Απρίλιο 2024, υπάρχει μείωση των βροχοπτώσεων κατά 40-50%, σε σχέση με τον μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας. Στην Αττική, για παράδειγμα, είχαμε μείωση 45%, ενώ μείωση είχαμε και στην Κρήτη και ειδικά στην ανατολική πλευρά και στον Αγιο Νικόλαο ήταν της τάξεως του 60%», εξήγησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η ομότιμη καθηγήτρια στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, Μαρία Μιμίκου, η οποία προτάσσει ως απάντηση στο πρόβλημα «έναν κεντρικό φορέα διαχείρισης υδατικών πόρων που θα λειτουργεί αποκεντρωμένα και κεντρικά κάτω από ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο εκτίμησης, αξιοποίησης και διαχείρισης των υδατικών πόρων και από εκεί και πέρα θα πρέπει να ακολουθήσουν τα μοντέλα διακυβέρνησης όπως υπάρχουν».
Στα όριά τους
Η Επιχειρησιακή Μονάδα BEYOND του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ, παραθέτοντας σχετικούς χάρτες από την τεχνητή λίμνη Μόρνου στη Στερεά Ελλάδα και το φράγμα Αποσελέμης στην Κρήτη, εξηγεί πως «είναι φανερό ότι και στις δύο περιπτώσεις η στάθμη του νερού έχει μειωθεί και η διαφορά πτώσης μεταξύ του 2022 και του 2024 παρουσιάζεται με διαγράμμιση. Το εμβαδόν της επιφάνειας της διαφοράς τους καλύπτει περίπου 4.700 στρέμματα και 600 στρέμματα αντίστοιχα στους 2 χάρτες».
«Ο Μόρνος έχει φτάσει στο όριο των 700 εκατομμυρίων κυβικών, που σημαίνει ότι τα καμπανάκια έχουν ηχήσει. Αν συνεχιστεί η ίδια κατάσταση, θα μπορεί να αντέξει με την ίδια κατανάλωση και χωρίς μέτρα άλλα δύο χρόνια, δεν ξέρω. Είναι ήδη οριακά. Δεν υπάρχει περίπτωση να ζήσουμε άλλο ένα τέτοιο έτος χωρίς να σκεφτούμε μέτρα εξοικονόμησης νερού, και κυρίως για το αγροτικό νερό, καθώς το 80% διατίθεται για αγροτική παραγωγή», συμπληρώνει η κ. Μιμίκου.
Στη Νάξο, οι δεξαμενές έχουν συρρικνωθεί δραματικά, αποκαλύπτοντας αποξηραμένους πυθμένες λιμνών. Οι δύο ταμιευτήρες του νησιού που τροφοδοτούνται από τη βροχή συγκεντρώνουν τώρα συνολικά περίπου 200.000 κυβικά μέτρα νερού (52,8 εκατομμύρια γαλόνια), μόλις το ένα τρίτο από ό,τι είχαν πέρυσι.
Στην Τήνο, η παροχή νερού βρίσκεται επίσης σε κρίσιμο σημείο. Το νησί, το οποίο δεν διαθέτει ταμιευτήρες όπως η Νάξος, κάλυπτε τις ανάγκες του με πηγάδια και γεωτρήσεις για την αξιοποίηση υπόγειων πηγών. Αλλά αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο, καθώς το νερό στερεύει.
Στη Λέρο, η κατάσταση με το νερό έχει γίνει τόσο άσχημη που τον περασμένο μήνα οι Αρχές κήρυξαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Νωρίτερα αυτό το μήνα, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και το υπουργείο Αμυνας έστειλαν πλοία που μετέφεραν νερό στο νησί για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες της κοινότητας.
Η μείωση βροχοπτώσεων αλλά και χιονοπτώσεων απαιτεί εναλλακτικά μέτρα εδώ και τώρα. Για την Αττική τα βλέμματα στρέφονται μεταξύ άλλων στους τόνους νερού που καταλήγουν στη θάλασσα μέσω της Ψυττάλειας, επιστρέφοντας σενάρια επαναχρησιμοποίησης που έμειναν στα συρτάρια όσα χρόνια λειτουργεί ο βιολογικός καθαρισμός.
Πρώτες κινήσεις
Την ίδια ώρα, το υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας, σε μια προσπάθεια να βρει λύση στο μείζον ζήτημα που έχει προκύψει, προωθεί σχέδιο για την κατασκευή μονάδων αφαλάτωσης. Συγκεκριμένα, την κατασκευή υβριδικών μονάδων παραγωγής ρεύματος με αιολικά, φωτοβολταϊκά, αντλησιοταμίευση και μονάδες αφαλάτωσης, που θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ρεύματος και γλυκού νερού για ύδρευση και άρδευση.
Πρόκειται για το συνδυασμό έργων ΑΠΕ με αφαλάτωση και έργων ΑΠΕ, αντλησιοταμίευσης και αφαλάτωσης, τα οποία θα εγκατασταθούν κατά προτεραιότητα στις Κυκλάδες, που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα λειψυδρίας, όπως και σε κάποια νησιά του Αιγαίου.
Αυτή την περίοδο, το ΥΠΕΝ σε συνεργασία με ειδικούς καθηγητές αναζητάει, μελετώντας μορφολογικά και άλλα χαρακτηριστικά, τις καταλληλότερες θέσεις ανά νησί για την εγκατάσταση έργων που θα συνδυάζουν αντλησιοταμίεση, ΑΠΕ και αφαλάτωση. Πρόκειται για καινοτόμο τεχνολογία που θα εφαρμοστεί σε πρώτη φάση σε ένα πιλοτικό έργο που στόχος του ΥΠΕΝ είναι να «τρέξει» με μεγάλη ταχύτητα για να ανοίξει το δρόμο για τα έργα που θα ακολουθήσουν μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών.
