Για τις αλλαγές που περιλαμβάνονται στον νέο Ποινικό Κώδικα και κυρίως για τις ποινές που αφορούν στα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας μιλά στο «Μανιφέστο» ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, ο οποίος εξηγεί το νομοθετικό πλαίσιο όπως έχει διαμορφωθεί για την έκτιση των ποινών πλημμεληματικού χαρακτήρα αδικημάτων και τις αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης σχετικά με τον εκσυγχρονισμό του Συμβουλίου της Επικρατείας και την ταχύτερη έκδοση των δικαστικών αποφάσεων.
Για ποιο λόγο δημιουργήθηκε αυτό το μπέρδεμα με την προφυλάκιση ή όχι του ποινικολόγου Απόστολου Λύτρα; Χρειαζόταν η παρέμβαση του Αρείου Πάγου;
Η προφυλάκιση ή μη κάθε κατηγορούμενου επαφίεται στην κρίση των ανεξάρτητων, κατά το σύνταγμα, δικαστικών και εισαγγελικών οργάνων που επιλαμβάνονται της υπόθεσης με βάση τον νόμο. Οι ενέργειές τους, ωστόσο, δεν είναι ανέλεγκτες καθώς προβλέπεται, με βάση τον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων, η πειθαρχική διερεύνηση από τα αρμόδια δικαστικά όργανα του Αρείου Πάγου προκειμένου να διαπιστωθεί εάν ενήργησαν κατά νόμο και κατά συνείδηση.
Η αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας είναι εντέλει θέμα πρόσθετων νόμων; Τι δείχνουν τα στοιχεία; Πράγματι έχουμε αύξηση κρουσμάτων ή απλώς τώρα δημοσιοποιούνται;
Η ενδοοικογενειακή βία είναι φαινόμενο σε εξέλιξη με πολυεπίπεδες αρνητικές κοινωνικές συνέπειες. Τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν πως υπάρχει αύξηση των καταγγελιών εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας. Τα νομοθετικά αντανακλαστικά της πολιτείας μπροστά στο ραγδαίως κλιμακούμενο φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας έχουν κύριο σκοπό να καλυφθούν κενά τα οποία η πρακτική εφαρμογή των σχετικών διατάξεων έχει αναδείξει, να ενθαρρυνθούν τόσο τα θύματα όσο και οι επαγγελματίες να καταγγέλλουν τα περιστατικά στις Αρχές και να ενισχυθεί το πλέγμα προστασίας των θυμάτων με την ενίσχυση των κοινωνικών δομών της πολιτείας.
Τι περιλαμβάνουν οι πρόσθετες ρυθμίσεις που ετοιμάζετε και οι οποίες ήδη έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις των συλλόγων των δικηγόρων;
Προβλέπεται η δυνατότητα επιβολής προσωρινής κράτησης στα κακουργήματα ενδοοικογενειακής βίας, εκτός αν κριθεί απολύτως αιτιολογημένα πως ο κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση (βραχιολάκι) ή οι περιοριστικοί όροι αρκούν για την αποτροπή του δράστη από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων. Επιβάλλεται η άμεση περάτωση της ανάκρισης και απευθείας παραπομπή στο ακροατήριο των κακουργημάτων ενδοοικογενειακής βίας χωρίς την ενδιάμεση διαδικασία των δικαστικών βουλευμάτων. Προωθείται η πραγματική έκτιση στη φυλακή των ποινών για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας χωρίς δυνατότητα αναστολής ή μετατροπής τους με κανέναν τρόπο. Υπάρχει επίσης η πρόβλεψη δυνατότητας προσωρινής κράτησης μέχρι 6 μήνες για σοβαρά πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας, σύμφωνα με το άρθρο 6 του συντάγματος. Στη δε περίπτωση αυτόφωρου πλημμελήματος, η κράτηση, σε περίπτωση αναβολής, μπορεί να παραταθεί έως τις 5 ημέρες. Προβλέπεται η έκδοση εισαγγελικής διάταξης επιβολής περιοριστικών όρων ακόμα και πριν από την άσκηση της ποινικής δίωξης, με δυνατότητα του θύματος να προτείνει συγκεκριμένους όρους που θεωρεί κατάλληλους. Για τυχόν παραβίαση περιοριστικών όρων επιβάλλεται στον δράστη ποινή φυλάκισης και ενημερώνεται το θύμα από την αστυνομική αρχή για να λάβει μέτρα προστασίας. Σε κάθε περίπτωση, η υποτροπή του δράστη καθιερώνεται ως επιβαρυντική περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας που οδηγεί στο μέγιστο ύψος της ποινής. Προωθείται η προστασία του θύματος με την απαλλαγή του από την υποχρέωση εμφάνισής του στην ακροαματική διαδικασία. Προβλέπεται επίσης η πρόοδος της δίκης με την ανάγνωση της κατάθεσης, που έδωσε στην προδικασία, εκτός αν το δικαστήριο, με ειδική αιτιολογία, κρίνει την παρουσία του θύματος απολύτως απαραίτητη με προτεραιότητα την εξ αποστάσεως εξέτασή του, όπου είναι εφικτό. Δεν χωρεί ποινική διαμεσολάβηση στα ιδιαιτέρως σοβαρά πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας, ακόμα και αν το θύμα συναινεί στη διαμεσολάβηση. Σε κάθε περίπτωση, θεσπίζεται δυνατότητα του εισαγγελέα να μη δεχθεί συμφωνία των μερών για διαμεσολάβηση ή να την ανακαλέσει όταν συντρέχουν στοιχεία που θα μπορούσαν να μειώσουν την ικανότητα του θύματος για συνειδητή επιλογή. Στις περιπτώσεις καταγγελίας για ενδοοικογενειακή βία, ο εισαγγελέας διερευνά αυτεπάγγελτα αν συντρέχει περίπτωση μεταβολής του καθεστώτος επιμέλειας ανήλικων τέκνων σύμφωνα με το άρθρο 1532 του Αστικού Κώδικα. Στην περίπτωση που έχει παρέλθει το αυτόφωρο, θεσπίζεται διαδικασία αναζήτησης, δέσμευσης και «προστατευτικής φύλαξης» του δράστη λίαν προσφάτου περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας, διάρκειας έως 48 ώρες, προκειμένου το θύμα να βρεθεί στο κατάλληλο προστατευτικό περιβάλλον και ο δράστης να αποτραπεί από το ενδεχόμενο να επανακάμψει και να επαναλάβει την πράξη του. Πρόβλεψη λειτουργίας πλατφόρμας καταγγελιών εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας ακόμα και από τρίτους και δημιουργία αρχείου/ιστορικού αναφορών ενδοοικογενειακής βίας από τις αστυνομικές αρχές, το οποίο επισυνάπτεται ως συνοδευτικό έγγραφο της δικογραφίας. Επίσης ενισχύουμε τους τρόπους γνωστοποίησης των δικαιωμάτων και παροχής της νομικής βοήθειας στο θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Τέλος, μόλις πριν από έναν μήνα, τέθηκε σε εφαρμογή η Οδηγία 1385/2024 της ΕΕ με προθεσμία ενσωμάτωσης από τα κράτη-μέλη έως 14/5/2027 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών με διατάξεις για την προστασία των θυμάτων και την αποτροπή της επαναθυματοποίησής τους. Η χώρα μας θα είναι πρωτοπόρος στην ενσωμάτωση της εν λόγω Οδηγίας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη συμπεριλάβει κάθε σύγχρονη ευρωπαϊκή νομοθεσία τόσο στις θεσπισμένες νομοθετικές διατάξεις όσο και στις σημερινές προτάσεις για την πάταξη της ενδοοικογενειακής βίας.
Διαβάζουμε κριτικές από συναδέλφους σας νομικούς που λένε πως με τις αλλαγές που προτείνετε στον ποινικό κώδικα θα πρέπει να γεμίσουμε τη χώρα με φυλακές για να χωρέσουν οι κρατούμενοι...
Βασική πτυχή του νέου ποινικού νόμου, που πολλές φορές παραγνωρίζεται, είναι ότι οι ποινές επί πλημμελημάτων μικρομεσαίας βαρύτητας μπορούν να εκτίονται με εναλλακτικούς τρόπους έκτισης και όχι με στέρηση ελευθερίας σε καταστήματα κράτησης. Για τον λόγο αυτόν ενεργοποιείται και ενισχύεται σημαντικά ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας και επανέρχεται ο θεσμός της μετατροπής της ποινής σε χρηματική. Σε ό,τι αφορά το θέμα των φυλακών, θα πρέπει να ξεπεράσουμε μια λάθος αντίληψη, που θέλει το ποινικό σύστημα μιας σύγχρονης δημοκρατίας να διαμορφώνεται με βάση τον αριθμό επάρκειας των σωφρονιστικών καταστημάτων που διαθέτει η χώρα. Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνω, ότι η πληρότητα των ελληνικών φυλακών το 2024 βρίσκεται στον ευρωπαϊκό μέσο όρο και ταυτόχρονα σε πολύ καλύτερο επίπεδο επάρκειας συγκριτικά με άλλες περιόδους στη χώρα. Η πρόβλεψη δε είναι ότι και με την πορεία εφαρμογής των νέων ποινικών κωδίκων, η όποια αύξηση των κρατουμένων θα κυμαίνεται σε επίπεδα εύκολα διαχειρίσιμα.
Για όλα τα δεινά στον χώρο της Δικαιοσύνης φταίει ο νόμος Παρασκευόπουλου; Τόση ζημιά έχει κάνει;
Κατά τη γνώμη μου, ο νόμος Παρασκευόπουλου εξέφρασε την κορύφωση μιας αντίληψης στο ελληνικό ποινικό σύστημα που στηρίχθηκε στις εικονικές ποινές και ταυτόχρονα έδειξε ιδιαίτερη αλλά μονοσήμαντη μέριμνα για τα δικαιώματα των δραστών με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε πλήθος αποφυλακίσεων επικίνδυνων εγκληματιών για τη δημόσια και κοινωνική ασφάλεια. Αυτές οι αντιλήψεις πλέον δεν έχουν καμία επαφή με το σήμερα. Και όταν λέμε σήμερα, δεν αναφερόμαστε στην τρέχουσα συγκυρία, αλλά στο πώς εξελίσσονται οι ανάγκες ασφάλειας στις σύγχρονες κοινωνίες στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα. Τώρα η κοινωνική απαίτηση αλλά και οι αρχές του σύγχρονου Κράτους Δικαίου επιβάλλουν επιτακτικά εξίσου την προστασία, υποστήριξη και δικαίωση των θυμάτων και αυτά αναδεικνύει ο νέος ποινικός νόμος που ψηφίσαμε και ισχύει από την 1η Μαΐου 2024. Νόμος που επιβάλλει τη νομιμότητα παντού, αφήνοντας ουσιαστικά πίσω του τον κακώς εννοούμενο συγχωρητισμό και την ατιμωρησία. Αναμφισβήτητα σήμερα η ασφάλεια και η πρόοδος των κοινωνιών στηρίζεται σε ποινικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την αξιοπιστία του κράτους και της Δικαιοσύνης σε συνδυασμό με την ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης των πολιτών.
Σε τροχιά ψήφισης βρίσκεται η νέα δικονομία που προσβλέπει μείωση του χρόνου απονομής δικαιοσύνης και στο ΣτΕ ενώπιον του οπoίου συνήθως φτάνουν υποθέσεις με επενδυτικό και οικονομικό ενδιαφέρον. Ποιες είναι οι βασικότερες διατάξεις του υπό ψήφιση νομοσχεδίου;
Υστερα από πολλές δεκαετίες το Συμβούλιο της Επικρατείας αποκτά νέα δικονομία, με στόχο την επιτάχυνση της διαδικασίας των αποφάσεών του. Με το νομοσχέδιο που συζητάμε στη Βουλή επιχειρείται η ενίσχυση της προδικασίας με τη θέσπιση αυστηρών δικονομικών προθεσμιών και προϋποθέσεων, η επέκταση της διαδικασίας σε συμβούλιο, η ενίσχυση του ρόλου των Εισηγητών του Δικαστηρίου και ο εξορθολογισμός της κατανομής της δικαστηριακής ύλης μεταξύ των δικαστών. Επίσης επιδιώκεται ο περιορισμός των αναβολών, καθώς και η συζήτηση στο ακροατήριο των πλέον σημαντικών υποθέσεων, εφόσον είναι ώριμες και εκκαθαρισμένες, ενώ παράλληλα προβλέπονται διατάξεις για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και για τον εξορθολογισμό της πιλοτικής δίκης. Ειδικότερα, με τη μεταφορά όλων των απαιτούμενων δικονομικών ενεργειών και διαδικαστικών πράξεων στο στάδιο της προδικασίας, επιχειρείται οι υποθέσεις να φθάνουν σύντομα στο ακροατήριο, προκειμένου να εκδίδεται απόφαση το συντομότερο. Επίσης, προβλέπεται η μεταφορά κατηγοριών διαφορών, ως ακυρωτικών διαφορών ή διαφορών ουσίας, από το Συμβούλιο της Επικρατείας στην αρμοδιότητα των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, με σκοπό την ορθολογικότερη κατανομή της δικαστηριακής ύλης εντός της διοικητικής δικαιοσύνης και συνακόλουθα την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης. Τέλος, καταργείται ο θεσμός της παρέμβασης στην πιλοτική δίκη και προβλέπεται η άσκηση εφέσεως ή αιτήσεως αναιρέσεως, ανεξαρτήτως των προϋποθέσεων του παραδεκτού του ν. 3900/2010 (ύψος του ποσού της διαφοράς, προβολή ισχυρισμών). Οι προτεινόμενες διατάξεις έχουν ήδη συζητηθεί και υιοθετηθεί και από τη Διοικητική Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Από τους βασικούς στόχους σας όταν αναλάβατε το υπουργείο είναι η επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης. Εναν χρόνο μετά πού βρισκόμαστε; Μπορεί να αντιμετωπιστεί αυτό το διαχρονικό φαινόμενο;
Η βάσιμη προσδοκία μας από τα αποτελέσματα του Νέου Δικαστικού Χάρτη, που είναι η εμβληματική μεταρρύθμιση των αλλαγών στη Δικαιοσύνη, μας δείχνει ότι η αύξηση των επιδόσεων των πρωτοβάθμιων δικαστών μπορεί να φτάσει μέχρι και 17%, όπως και αύξηση διεκπεραίωσης των δικαστικών υποθέσεων μέχρι και 24%. Ετσι, μόνο για τις αστικές και ποινικές υποθέσεις αναμένουμε μείωση του χρόνου έκδοσης τελεσίδικων αποφάσεων από τα 4,5 έτη, που είναι σήμερα, στα 2,5 έτη. Αν υπολογίσουμε την προστιθέμενη αξία των εξελισσόμενων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων σε άλλους τομείς της Δικαιοσύνης, όπως στη Διοικητική, στους δικηγόρους με τη μεταφορά δικαστηριακής ύλης αλλά και την αναβάθμιση και εμπέδωση θεσμών όπως η διαμεσολάβηση, εκτιμώ ότι στο τέλος της τετραετίας θα πετύχουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 1,5 έτους για μια τελεσίδικη απόφαση στα ελληνικά δικαστήρια.
