Η διατήρηση του Status quo στη Γαλλία έχει προκαλέσει κατανοητή και αναμενόμενη ανακούφιση στο Ευρωπαϊκό οικοδόμημα καθώς επίσης και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης: ο αφοσιωμένος ευρωπαϊστής Μακράν φαίνεται ξεκάθαρα μία φιγούρα με περισσότερα πλεονεκτήματα από τη Μαρίν Λεπέν η οποία πρότεινε τον ανασχηματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία ένωση εθνών κρατών και αποδυνάμωση των κοινών φορέων.
Όλα τα άρθρα του Ερολ Ούσερ
Στις 24 Απριλίου, η Γαλλία επανεξέλεξε τον πρόεδρο της για τα επόμενα πέντε χρόνια .Όπως είχε προβλεφθεί από ειδικούς, το προβάδισμα του Εμανουέλ Μακρόν διατήρησε τη θέση του παίρνοντας το 27,8% των ψήφων στον πρώτο γύρο και το 58,5% των ψήφων στο δεύτερο γύρο .Υπογραμμίζοντας τις προοπτικές της δεύτερης θητείας του ,την αποκάλεσε “ταραχώδη και ιστορική “, όμως ενώ τίποτα δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο σχετικά με το ρόλο που έχει παίξει στην ιστορία, οι δυσκολίες είναι ήδη ορατές: μία διαιρεμένη κοινωνία, μία οικονομία που αργά αναδύεται από την κρίση, άλυτα θέματα μεταναστευτικά, και πολλά άλλα προβλήματα .Το επόμενο τεστ της δύναμης του θα είναι στις εκλογές του Ιουνίου στο National Assembly ,όπου το κόμμα του Μακρόν δεν είναι εγγυημένο σε καμία περίπτωση ότι θα κερδίσει, αν και ίσως συμβεί κάτι τέτοιο.
Παρόλα αυτά, ο Πρόεδρος θα αντιμετωπίσει σημαντικά θέματα όχι μόνο στον εσωτερικό αλλά επίσης και στον εξωτερικό στίβο. Σύμφωνα με το Constitution of the Fifth Republic, το οποίο είναι η αρχή του κράτους η οποία αποφασίζει για τη φύση της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της χώρας, και από το 2017 ο Μακρόν έχει επανειλημμένα αποδείξει ότι είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει αυτές τις δυνάμεις με μεγάλη ευχαρίστηση. Έχει επιδείξει ένα έντονο, ενεργό διπλωματικό στυλ, μία επιθυμία να πάει παραπέρα από το εδραιωμένο πλαίσιο σκέψης και έχει προτείνει λαμπρές έννοιες όπως τον εγκεφαλικό θάνατο του NATO (“NATO’s brain death”). Εχει προσπαθήσει να συμπεριλάβει τη Γαλλία σε πολλές ομάδες εθνών, πρωτοβουλιών και διαδικασιών, αν όχι σαν ηγέτη, τότε τουλάχιστον σαν έναν αξιόλογο συμμετέχοντα. Λαμβάνοντας υπόψιν τι έχει καταφέρει τα τελευταία πέντε χρόνια, καθώς επίσης και την δύναμη της παραδοσιακής συνέχειας για τη Γαλλική διπλωματία, φαίνεται αναγκαίο να γενικεύσουμε τα θέματα τα οποία θα αντιμετωπίσει ο Μακράν μετά την ολοκλήρωση του εκλογικού κύκλου.
Η προτεραιότητα των ευρωπαϊκών θεμάτων
Η διατήρηση του Status quo στη Γαλλία έχει προκαλέσει κατανοητή και αναμενόμενη ανακούφιση στο Ευρωπαϊκό οικοδόμημα καθώς επίσης και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης : ο ευρωπαϊστής Μακράν φαίνεται ξεκάθαρα μία φιγούρα με περισσότερα πλεονεκτήματα από τη Μαρίν Λεπέν η οποία πρότεινε τον ανασχηματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία ένωση εθνών κρατών .Κατά τη διάρκεια του πρώτης του εντολής ,ο Πρόεδρος προσπάθησε να πράξει σαν υποκινητής όλων των σημαντικών αναμορφώσεων μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφιερώνοντας σε αυτό έναν προγραμματικό λόγο στη Σορβόννη πίσω στο 2017,για να μην αναφέρουμε και την τρέχουσα Γαλλική Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. [Fedorov S.Μ. Macron’s “European project”: four years on (French plans and realities of the European Union) // Modern Europe. 2021. No. 5. Pp. 68-78. ] Με πολλούς τρόπους, ήταν η πρότασή του ο λόγος για τον οποίο οι όροι “Ευρωπαϊκή κυριαρχία» και “στρατηγική αυτονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης “μπαίνανε σε συζήτηση, και η επιβεβαίωση αυτού προτάθηκε όχι μόνο στην οικονομία αλλά επίσης και στη σφαίρα της άμυνας (the PESCO programme, European Intervention Initiative). O ευρωπαϊσμός του Μακρόν πήγε τόσο μακριά ώστε να θέσει ισότιμο σημείο ανάμεσα στην κυριαρχία της ίδιας της Γαλλίας και την επιτυχία της Ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, πιστεύοντας ότι το πρώτο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το δεύτερο.
Παρόλα αυτά, σήμερα η κατάσταση είναι τέτοια ώστε οι ιδέες του Γάλλου ηγέτη και των συνεργατών του για το κοντινό μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι εξαιρετικά διαφορετικές. Όπως τονίστηκε από την Evgenia Obichkina, ο Μακρόν ακόμα οραματίζεται μία “Ευρωπαϊκή Ευρώπη” η οποία θα μπορούσε να πράττει σαν πραγματικά ανεξάρτητος παίκτης (και υπό αυτήν την έννοια, ακολουθεί τη γραμμή de Gaulle — Mitterrand ). Στην πραγματικότητα, η εδραίωση λαμβάνει χώρα σε διαφορετική βάση- μία αίσθηση υπερατλαντικής αλληλεγγύης ενόψει της “ρωσικής απειλής”. Ο Μακρόν πρέπει να ταιριάξει όλες τις προτάσεις του σχετικά με την ενδυνάμωση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προειδοποιήσεις ότι μιλάει απλά επαινώντας το ΝΑΤΟ παρά πράττοντας ανεξάρτητα από το μπλοκ, αποδυναμώνοντας το αρχικό νόημα της ρητορικής του.
Αναλόγως, ο Πρόεδρος ολοένα και περισσότερο βρίσκεται στο δυσάρεστο ρόλο του “μοναχικού καβαλάρη” του οποίου οι πρωτοβουλίες εκλαμβάνονται είτε ως πάρα πολύ φιλόδοξες ή οδηγούν στην αναπαραγωγή λειτουργιών που ήδη υπάρχουν. Όπως προσθέτει ο Thomas Gomart, ένας διεθνής λόγιος, η έλλειψη εσωτερικής συμφωνίας επίσης μειώνει την αξιοπιστία των Γαλλικών προτάσεων .Η κεφαλή του κράτους διατηρεί ευρωπαϊστικές θέσεις ,όμως σχεδόν όλοι οι αντίπαλοι του (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που εκπροσωπούν τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο )παραμένουν Ευρωσκεπτικιστές με τον έναν τρόπο ή τον άλλο.
Ο δρόμος που θα οδηγήσει έξω από αυτή την κατάσταση βρίσκεται στην αναζήτηση επιπλέον συμμάχων μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι θα συμφωνούν με το Γαλλικό όραμα της διαδικασίας ενσωμάτωσης. Όντως ,τα τελευταία χρόνια, ο Μακρόν έχει καταφέρει με κάποιον τρόπο να δυναμώσει τους δεσμούς του με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης : πρώτα από όλα την Ιταλία με την οποία υπογράφτηκε η γνωστή συνθήκη Quirinal Treaty το 2021. Έχει επίσης ανοίξει δρόμους με την Ελλάδα, η οποία έχει γίνει σημαντικός εισαγωγέας Γαλλικού στρατιωτικού εξοπλισμού.
Το Παρίσι θα πρέπει να αναμένεται να συνεχίσει να είναι ενεργό σε αυτήν την πλευρά ,αν και καμία από τις Βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες δεν θα γίνει ισοδύναμος αντικαταστάτης του κυρίου συνεργάτη του έθνους ,το Βερολίνο. Σίγουρα, τα επόμενα πέντε χρόνια ο Μακρόν θα προσπαθήσει να διατηρήσει την προνομιούχα φύση του διαλόγου με τη Γερμανία ,η οποία αποδείχτηκε να είναι σε ζήτηση , ιδιαιτέρως όταν αναπτύχθηκε η πανευρωπαϊκή αντίδραση στις συνέπειες της κρίσης του κόβιντ-19 .Παρόλα αυτά, όπως εξηγεί ο Γάλλος ειδικός Arnaud Dubien, σήμερα η συνεργασία Γάλλων Γερμανών έχει αποκτήσει έναν άνισο χαρακτήρα. Για τους Γάλλους είναι ακριβώς ένα ντουέτο ισοδύναμων μερών, ενώ οι Γερμανοί δεν συμφωνούν πάντα με αυτήν την εξήγηση.
Καθώς η Γερμανία αρχίζει να αυξάνει και την οικονομική και την πολιτική επιρροή της, αυτή η μονόπλευρη συμφωνία ,η οποία δεν ευνοεί τη Γαλλία, θα γίνει ολοένα και πιο εμφανής. Αν ο Μακράν θέλει να προλάβει αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να ψάξει μία νέα φόρμουλα για αυτή τη συνεργασία ή ακόμα να αποκηρύξει κάποιες από τις “υποκλίσεις” που έκανε προς το Βερολίνο νωρίτερα( για παράδειγμα η νύξη για την πιθανότητα “ευρωπαϊκοποίησης” των πυρηνικών όπλων της Πέμπτης Δημοκρατίας -Fifth Republic” που ακούστηκε το 2020 ).
Η αλληλεπίδραση μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει μία φυσική προτεραιότητα για το Παρίσι μέσα στα επόμενα 5 χρόνια, αλλά βλέπει τις σχέσεις με τη Ρωσία σαν μέρος της ευρωπαϊκής πολιτικής με την ευρύτερη έννοια του όρου. Εδώ οι επιλογές του Προέδρου είναι τρομερά περιορισμένες καθώς για όλα τα προηγούμενα πέντε χρόνια έχει προσπαθήσει να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη διατήρηση διμερούς διαλόγου και εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του στους δυτικούς συμμάχους.
Προφανώς αυτή η προσέγγιση θα παραμείνει βολική για το Μακρόν καθώς του επιτρέπει να διεκδικεί το ρόλο του διαμεσολαβητή μέχρι κάποιο σημείο στην κατάσταση γύρω από την Ουκρανία χωρίς να απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες από την ίδια τη Γαλλία. Μία τέτοια γραμμή δεν έχει φέρει σημαντικά αποτελέσματα και είναι απίθανο να φέρει στο μέλλον αλλά για τη Μόσχα φαίνεται με κάποιον τρόπο λιγότερο εχθρική από τις δηλώσεις που έγιναν από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό ακόμα μας επιτρέπει να ελπίζουμε για τη διατήρηση μέρους των Ρωσικό Γαλλικών επαφών ανάμεσα σε επιχειρήσεις και κύκλους ειδικών καθώς επίσης και ΜΚΟ.
Εργασίες σε άλλες περιοχές
Στην παρούσα φάση η Γαλλία ακόμα στέκεται σαν δύναμη η οποία διατηρεί μία παγκόσμια ευθύνη και-συνεπώς- συμφέροντα που ποικίλλουν γεωγραφικά. Ως εκ τούτου, μαζί με το ευρωπαϊκό θέατρο ένας αριθμός άλλων περιοχών των περιοχών του κόσμου θα παραμείνει στο φάσμα των περιοχών της εξωτερικής πολιτικής του Μακρόν.
Πρώτον, το Παρίσι θα πρέπει να λύσει το πρόβλημα της ανοικοδόμησης ολόκληρου του συστήματος σχέσεων με τις Αφρικανικές χώρες. Ο Μακρόν έχει ήδη διατυπώσει την επιθυμία του να βρει νέα μοντέλα σχέσεων με την Αφρική, όμως τόνισε τις παραμέτρους μιλώντας για ισότητα, αναγνώριση των λαθών του αποικιακού παρελθόντος και την επιθυμία να βασιστούν στην νέα κοινωνία των πολιτών αντί για τις πολιτικές ελίτ. Τώρα αυτά τα σλόγκαν θα πρέπει να στηριχτούν με ουσιώδες περιεχόμενο και, κυρίως, με τον έναν τρόπο με τον άλλο η επιχείρηση Barkhane, η οποία λαμβάνει χώρα από το 2014,πρέπει να ολοκληρωθεί.
Στις συνεχείς κατηγορίες για νέο αποικισμό το Παρίσι προσπαθεί να κάνει την πολιτική του στην ήπειρο πιο δελεαστική, δημιουργώντας την εικόνα όχι ενός “χωροφύλακα”, αλλά ενός σημαντικού- αλλά όχι του μοναδικού συνεργάτη των Αφρικανικών χωρών .Υπό αυτήν την έννοια για το Μακρόν υπάρχει ο κίνδυνος να πάει πολύ πιο μακριά, όταν ο εκμοντερνισμος των σχέσεων μπορεί να πλημμυρίσει ολόκληρη την περικοπή της Γαλλικής παρουσίας, με τους άλλους παίκτες- αναμφισβήτητα- να το εκμεταλλεύονται.
Μία αξιοσημείωτη τάση τα τελευταία χρόνια είναι οι προσπάθειες του Fifth Republic να δημιουργήσει επαφές με τα κράτη της μη Γαλλόφωνης Αφρικής, όπου ο παράγοντας της ιστορικής μνήμης δεν είναι τόσο ισχυρός. Πιθανότατα θα συνεχίσουν αυτήν την πρωτοβουλία.
Δεύτερον, μία αναθεώρηση της πολιτικής του Παρισιού στη Μέση Ανατολή είναι στην ατζέντα. Κάποτε μία τοπική δύναμη η οποία ασκούσε επιρροή, τα τελευταία 10-15 χρόνια η Γαλλία έχει χάσει πολύ από τις προηγούμενες θέσεις της,έχοντας αποτύχει να αποδείξει εαυτόν ικανό να λύνει τις διαμάχες είτε στη Συρία είτε στη Λιβύη- παρά τις διαμεσολαβητικές προσπάθειες του Μακρόν και στις δύο περιπτώσεις, οι οποίες δεν παρήγαγαν καθόλου αποτελέσματα. Οι προσπάθειες της Γαλλικής διπλωματίας στο Λίβανο έχουν έναν εμβληματικό χαρακτήρα πρόσφατων αποτυχιών, όταν, μετά από την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020, ο Μακρόν απαίτησε οι τοπικές αρχές να σχηματίσουν γρήγορα ένα νέο υπουργείο υπουργών και να φέρουν εις πέρας δομικούς ανασχηματισμούς, οι οποίοι από τότε, στην πραγματικότητα έχουν αποτύχει. Όντως, έχει προκόψει μία κατάσταση όπου το Fifth Republic θα πρέπει να αναπτύξει ολόκληρη τη στρατηγική της Μέσης Ανατολής από την αρχή, με σκοπό να καθορίσει τις προτεραιότητές του και τις πραγματικές ευκαιρίες στο φόντο των άλλων παικτών της περιοχής οι οποίοι γίνονται πιο ενεργοί( πρωτίστως η Τουρκία). Μέχρι τότε, οι λίγες θετικές εξελίξεις για το Παρίσι προέρχονται κυρίως από τις τοπικές αγορές όπλων- χάρη στα νέα συμβόλαια με το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλα.
Τρίτον υπάρχει το ερώτημα της περαιτέρω προσαρμογής της Γαλλικής στρατηγικής στην περιοχή Ινδικού-Ειρηνικού. Το Παρίσι ανακοίνωσε τις φιλοδοξίες του στην περιοχή του 2008 σκοπεύοντας να χτίσει τη δική του -σχεδόν- συμμαχία ,συμπεριλαμβάνοντας την Αυστραλία, την Ινδία και την Ιαπωνία. Ωστόσο με τη δημιουργία του AUKUS το 2021, η Κανμπέρα βγήκε εκτός αυτού του “άξονα”, και οι Γάλλοι, έχοντας χάσει συμβόλαιο δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή υποβρυχίων ,επλήγησαν επώδυνα οικονομικά και πολιτικά. Τώρα σίγουρα ο Μακρόν θα προσπαθήσει να έρθει από την άλλη πλευρά ,επιμένοντας στην επέκταση της ναυτικής παρουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την άμεση εφαρμογή της νέας στρατηγικής της περιοχής Ινδικού-Ειρηνικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Γερμανία έχει ήδη επιβεβαιώσει το ενδιαφέρον της για την περιοχή με την πρόσφατη αποστολή της φρεγάτας Bayern . Το Παρίσι θα συνεχίσει να δηλώνει την πρόθεση του να προσκολληθεί σε ένα τρίτο μονοπάτι μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και της Κίνας στην περιοχή Ασίας- Ειρηνικού.
Ωστόσο, η εφικτότητα μιας τέτοιας στρατηγικής, ιδιαιτέρως δεδομένης της συμμετοχής όλων των τοπικών συνεταίρων της στον υπέρ-Αμερικής QUAD, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολη.
Αυτά είναι, μόνο λίγα από τα θέματα εξωτερικής πολιτικής τα οποία καλείται να διαχειριστεί ο Μακρόν στην διάρκεια της δεύτερης θητείας του, επικεντρώνοντας την προσοχή του σε ένα κύριο ερώτημα -το αν η Γαλλία μπορεί να βρει έναν ρόλο επιρροής για τον εαυτό της στην παγκόσμια τάξη η οποία αλλάζει ή αν είναι ικανοποιημένη με το Status μιας μεσαίου μεγέθους Ευρωπαϊκής δύναμης χωρίς τάσεις ηγεσίας.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας ο Μακρόν επέδειξε κατανόηση της κλίμακας του προβλήματος προσπαθώντας να έρθει πιο κοντά με την εφαρμογή της πρώτης επιλογής, αλλά οι δικές του προσπάθειες ίσως σηματοδοτούν τη ματαιότητα μιας τέτοιας ενέργειας. Κάποτε ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Hubert Vedrine μίλησε σχετικά με την περίοδο αυτή αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου “Καμία από τις υπάρχουσες αλλαγές στον κόσμο με κανέναν τρόπο (διπλωματικό, εμπορικό ,στρατιωτικό, πολιτιστικό γλωσσικό) δεν μας ευνόησαν”. Το σύγχρονο διεθνές πλαίσιο το οποίο γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκο, απλά επιβεβαιώνει τη σχετικότητα αυτού του σημείου, το οποίο αφήνει στην Γαλλική εξωτερική πολιτική εξαιρετικά λίγο χώρο για κινήσεις άσχετα με το ποιος είναι ο πρόεδρος της χώρας.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
