Την επανεκκίνηση των διμερών σχέσεών τους επιδιώκουν Αθήνα-Τίρανα ύστερα από μια περίοδο έντασης που προκλήθηκε κατόπιν αλβανικής υπαιτιότητας και συγκεκριμένα της παράνομης σύλληψης και καθαίρεσης του εκλεγμένου δημάρχου Χιμάρας, Φρέντη Μπελέρη.
Η υπόθεση Μπελέρη, που λειτούργησε ως καταλύτης (αναδεικνύοντας παράλληλα διάσταση απόψεων εντός Αθήνας ως προς την αντιμετώπιση του αλβανικού παράγοντα), μοιάζει να αφήνεται στο παρελθόν, με τις δύο χώρες να επιχειρούν βήματα προς τα εμπρός χωρίς οπισθοδρομήσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα, ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, υποδέχθηκε χθες τον Αλβανό ομόλογό του, Ίγκλι Χασάνι, στην Αθήνα. Παρά την πολύ θερμή ρητορική και τα εκατέρωθεν εγκωμιαστικά σχόλια των δύο υπουργών, η επανεκκίνηση των σχέσεων θα είναι σταδιακή. Προτεραιότητα για την Ελλάδα αποτελεί η εξασφάλιση των δικαιωμάτων και η διασφάλιση των δίκαιων αιτημάτων της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας (ΕΕΜ), ενώ το μείζον για τους Αλβανούς είναι η απρόσκοπτη πορεία τους προς την ΕΕ που –όπως γνωρίζουν και η ελληνική πλευρά τούς υπενθυμίζει– περνά μέσα από την Αθήνα.
Πηγές του υπουργείου Εξωτερικών περιέγραφαν τη συνάντηση ως μια «σημαντική ευκαιρία» για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με «τις διμερείς εκκρεμότητες» αλλά και για την ενίσχυση των σχέσεων σε ζητήματα θετικής ατζέντας (οικονομία, εμπόριο, πολιτισμός, εκπαίδευση, ενέργεια, τουρισμός κ.λπ.).
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Γεραπετρίτης –δίχως να αναφέρει την υπόθεση Μπελέρη– έκανε λόγο για «σκιές που τάραξαν» τις διμερείς σχέσεις, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να εκλείψουν και να μην επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα. «Οφείλουμε να δούμε το μέλλον με μια θετική ματιά, με βάση την αναγκαία προσήλωση στο διεθνές δίκαιο και αναζητώντας πάντοτε σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας», σημείωσε.
Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών με σαφήνεια συνέδεσε την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας με τον «οφειλόμενο απόλυτο σεβασμό» που πρέπει να επιδεικνύει η γειτονική χώρα «στην προστασία και κατοχύρωση των δικαιωμάτων της γηγενούς» ελληνικής μειονότητας, την οποία χαρακτήρισε ως «ισχυρό κρίκο, γέφυρα επικοινωνίας και συνεννόησης» μεταξύ των δύο χωρών και των λαών τους.
Ο κ. Χασάνι (ο οποίος από την πλευρά της μητέρας του έχει ελληνική καταγωγή) υποστήριξε ότι η χώρα του «θα πρέπει να προσπαθήσει να προστατεύσει τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας ανάλογα με τα διεθνή πρότυπα», ενώ ατυχώς επιχείρησε να εξισώσει την ελληνική μειονότητα (αναγνώριση που συνεπάγεται συγκεκριμένα δικαιώματα) με τους Αλβανούς που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα.
Η στήριξη της Αθήνας είναι καθοριστική για την ευρωπαϊκή προοπτική των Τιράνων. Τον περασμένο Οκτώβριο, η Ελλάδα έδωσε το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων ΕΕ-Αλβανίας, αφότου διατυπώθηκαν οι απαραίτητες εγγυήσεις για την κατοχύρωση των περιουσιακών δικαιωμάτων και του καθεστώτος της ελληνικής μειονότητας. Ζήτημα στο οποίο η αλβανική πλευρά πρέπει να κάνει ακόμα περισσότερα, σύμφωνα με αρμόδιους αξιωματούχους.
Ειδικότερα, βάσει της κοινής θέσης της ΕΕ (που ασπάστηκε την ελληνική), το αλβανικό κράτος όφειλε να υιοθετήσει τρεις εφαρμοστικούς νόμους για τις εθνικές μειονότητες έως το τέλος του 2024. Τις τελευταίες μέρες του περασμένου Δεκεμβρίου, το αλβανικό υπουργικό συμβούλιο υιοθέτησε τις τρεις αποφάσεις (χρήση γλώσσας εθνικών μειονοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, τρόπος ταυτοποίησης όσων ανήκουν στις εθνικές μειονότητες, τρόπος εξέτασης του αιτήματος αναγνώρισης μιας εθνικής μειονότητας).
Επρόκειτο, σύμφωνα με τις αρμόδιες πηγές, για μια αλβανική δέσμευση που εκκρεμούσε από το 2017 και υλοποιήθηκε σχεδόν οκτώ χρόνια μετά. Στο υπουργείο Εξωτερικών θεώρησαν «κορυφαία διπλωματική επιτυχία» αυτή την εξέλιξη υπό την έννοια ότι ικανοποιήθηκε η αποτελεσματική κατοχύρωση των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας. Ταυτόχρονα, η αλβανική κίνηση εκλήφθηκε ως μια θετική ενέργεια.
Παρά το θετικό κλίμα, αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών στο περιθώριο της συνάντησης υπογράμμιζαν με νόημα ότι –δεδομένου πως για το άνοιγμα και κλείσιμο κάθε διαπραγματευτικού κεφαλαίου απαιτείται ομοφωνία– η Αθήνα έχει ξεκαθαρίσει στα Τίρανα ότι δεν θα ανεχτεί καμία παρέκκλιση.
Εκκρεμότητες
Όσον αφορά τις εκκρεμότητες, οι δύο υπουργοί στις κοινές δηλώσεις τους δεν αναφέρθηκαν στα δύσκολα ζητήματα, υπαρκτά ή μη. Το επίδικο για την Αθήνα είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών η οποία, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εξωτερικών, θα εξεταστεί στο πλαίσιο της διμερούς επανεκκίνησης.
Για την Αλβανία εκκρεμότητα είναι το εμπόλεμο αλλά και το αποκαλούμενο «Τσάμικο», την ύπαρξη του οποίου παγίως και ευλόγως η ελληνική πλευρά αρνείται. Υπενθυμίζεται ότι τον Οκτώβριο του 2020, οι δύο χώρες συμφώνησαν στην παραπομπή του ζητήματος της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ωστόσο, τα Τίρανα «πάγωσαν» το εγχείρημα επικαλούμενα... εσωτερικές τους διαδικασίες.
Ο κ. Γεραπετρίτης επανέλαβε ότι η Ελλάδα παραμένει ταγμένη στον στόχο της ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, ενώ ο κ. Χασάνι εκτίμησε ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για αύξηση του όγκου του διμερούς εμπορίου άνω του 1 δισ. Τέλος, ο Αλβανός υπουργός έγινε δεκτός και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Τασούλα.
