Μια επιστολή που υπογράφηκε από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ από τζιχαντιστικές ομάδες που υποστηρίζονται από την Τουρκία πέρυσι.
Η επιστολή, την οποία έλαβε το Nordic Monitor, αποκαλύπτει ότι πολλά τουρκικά θεσμικά όργανα έχουν λάβει εντολή να συντάξουν μια συμφωνία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου (KKTC), ενός αποσχισθέντος κράτους στο νησί της Μεσογείου που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μια μεταβατική κυβέρνηση, καταβάλλονται προσπάθειες σε συντονισμό με τα αρμόδια θεσμικά μας όργανα για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία και την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», έγραψε ο Φιντάν στην επιστολή, με ημερομηνία 16 Ιουνίου και απευθυνόμενη στο Γραφείο του Προέδρου του Τουρκικού Κοινοβουλίου.
Ο Φιντάν τόνισε επίσης ότι η Τουρκία έχει δεσμευτεί να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του KKTC σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών με τη Δαμασκό.
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι οι προετοιμασίες για μια τέτοια ναυτιλιακή συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Τουρκίας που έδειξαν ότι η Άγκυρα εξέταζε μια τέτοια συμφωνία μόνο ως μελλοντική πιθανότητα.
Η επιστολή του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει ότι οι εργασίες για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων με τη Συρία βρίσκονται σε εξέλιξη:
Ο Φιντάν απέρριψε επίσης τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει μια ναυτιλιακή συμφωνία με τη Συρία κατά τη συνάντησή του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας, την ύπατη εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εξωτερικές υποθέσεις και πολιτική ασφαλείας και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν ωφέλιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και δηλώσεις του υπουργείου μας για το θέμα αυτό», δήλωσε ο Φιντάν στην επιστολή, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει δικαίωμα να σχολιάσει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας τους».
Μια συμφωνία Τουρκίας-Συρίας για τη θάλασσα θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τη γεωπολιτική δυναμική της ανατολικής Μεσογείου, η οποία έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως σημείο ανάφλεξης για περιφερειακές διαμάχες. Η ανακάλυψη πλούσιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων κάτω από τον βυθό της θάλασσας έχει οδηγήσει σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από πολλά παράκτια κράτη, με την Τουρκία στο επίκεντρο των διαφορών που αφορούν την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Δεδομένης της περίπλοκης ιστορίας της περιοχής και των αλληλεπικαλυπτόμενων διεκδικήσεων ΑΟΖ, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και των κρατών μελών της ΕΕ, Ελλάδας και Κύπρου, οδηγώντας τις Βρυξέλλες σε μια ακόμη αντιπαράθεση με την εδώ και καιρό προβληματική υποψήφια χώρα της.
Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία σε μια μετά-Άσαντ Συρία, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν εμπλακεί σε μακροχρόνια, αν και μυστική, συνεργασία. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία έχει υποστηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες σε μια προσπάθεια να ανατρέψει τον Άσαντ.
Η Άγκυρα είχε επιχειρήσει προηγουμένως να καταλήξει σε συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες εκτροχιάστηκαν από το ξέσπασμα της συριακής σύγκρουσης το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχημένη συμφωνία όχι μόνο θα επισημοποιούσε τα θαλάσσια σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία, αλλά θα ενίσχυε και τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην περιοχή, θα προσέφερε de facto αναγνώριση στο KKTC και ενδεχομένως θα άνοιγε νέες περιοχές για εξερεύνηση ενέργειας.
Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει το δρόμο για την από κοινού εξερεύνηση και αξιοποίηση διασυνοριακών πόρων υδρογονανθράκων από την Τουρκία και τη Συρία. Δεδομένου ότι η Δαμασκός δεν έχει επί του παρόντος την ικανότητα να πραγματοποιεί υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Άγκυρα πιθανότατα θα ηγηθεί των τεχνικών και επιχειρησιακών προσπαθειών στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας.
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος - καθεμία με τα δικά της συμφέροντα στα αμφισβητούμενα ύδατα της Μεσογείου και επιφυλακτική απέναντι σε τυχόν κινήσεις που θα μπορούσαν να μεταβάλουν την ισορροπία των θαλάσσιων αξιώσεων.
Η Τουρκία έχει από καιρό αντιταχθεί στις συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων περιοχών που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, ο Λίβανος το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι αυτές οι συμφωνίες παραβιάζουν τα δικαιώματα του KKTC. Η Άγκυρα και το KKTC έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να χορηγήσει άδειες εξερεύνησης για υπεράκτια μπλοκ υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί ένα παρόμοιο σχέδιο με αυτό που χρησιμοποίησε με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, το οποίο κορυφώθηκε με μια αμφιλεγόμενη ναυτιλιακή συμφωνία του 2019. Η συμφωνία αυτή κλιμάκωσε απότομα τις εντάσεις με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο ναυτιλιακό μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών και δεν μπορεί να παράγει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη.
Πηγή: Nordic Monitor
