Η χθεσινή συνάντηση στον Λευκό Οίκο μπορεί να αποδειχθεί κομβική για τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Ο Ντόναλντ Τραμπ υποδέχθηκε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με θερμούς τόνους, μιλώντας για έναν «σημαντικό εταίρο», έστω κι αν παρενέβαλε διακριτικές αιχμές για τη στάση της Aγκυρας απέναντι στη Γάζα και στις σχέσεις της με τη Χαμάς. Η διπλωματική αβρότητα, ωστόσο, δεν σβήνει τα αγκάθια… Αντίθετα, τα μεταφέρει ατόφια στο τραπέζι των αποφάσεων. Και για την Αθήνα το δίλημμα παραμένει αμείλικτο: Ταραγμένα νερά ή ελεγχόμενη ένταση;
Το πιο εκρηκτικό ζήτημα αφορά τα μαχητικά F-35. Ο Ερντογάν ζήτησε την αποκατάσταση της ένταξης της Τουρκίας στο πρόγραμμα, παρά το γεγονός ότι η αγορά των ρωσικών S-400 οδήγησε σε κυρώσεις και στον αποκλεισμό της Αγκυρας.
Ο Τραμπ εμφανίστηκε πρόθυμος να το εξετάσει «σοβαρά», αλλά με ασαφείς όρους. Το πρόβλημα είναι σαφές: Αν υπάρξει άνοιγμα χωρίς επαληθεύσιμη απενεργοποίηση ή απομάκρυνση των S-400, η Τουρκία θα θεωρήσει ότι κέρδισε «αμνηστία» για την παραβατικότητα. Και τότε, το ισοζύγιο ισχύος στο Αιγαίο θα αλλάξει ριζικά εις βάρος της Ελλάδας.
Οικονομικά «πακέτα»
Δεν είναι μόνο τα F-35. Στο τραπέζι βρέθηκαν μεγάλες συμφωνίες για αεροσκάφη της Boeing και κινητήρες της General Electric, συνολικού ύψους περίπου 10 δισ. δολαρίων. Ο Ερντογάν επιχειρεί να «δέσει» στρατιωτικές και εμπορικές συμφωνίες, παρουσιάζοντας στην Ουάσιγκτον μια εικόνα όπου η αναβάθμιση της Τουρκίας δεν είναι μόνο αμυντική, αλλά και οικονομικά επωφελής. Η μέθοδος είναι γνωστή: συνδυασμός άμυνας και εμπορίου, ώστε να καταστεί δύσκολη η άρνηση. Για την Αθήνα, αυτό σημαίνει ότι κάθε χαλάρωση των αμερικανικών όρων μπορεί να οδηγήσει σε τουρκικό αναθεωρητισμό με άλλοθι «οικονομικής συνεργασίας».
Ο Τραμπ, παρά τη θερμή υποδοχή, δεν παρέλειψε να σημειώσει ότι η Τουρκία πρέπει να διακόψει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, ενώ άφησε αιχμές για τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Χαμάς. Το μήνυμα είναι διττό: αφενός η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει την Τουρκία ως χρήσιμο συνομιλητή στη Μέση Ανατολή, αφετέρου όμως τη βλέπει και ως ασταθή παράγοντα, που μπορεί να τροφοδοτήσει περαιτέρω κρίσεις. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι η διεθνής εικόνα της Τουρκίας εξακολουθεί να είναι αμφίσημη και αυτό πρέπει να αξιοποιηθεί διπλωματικά.
Η τουρκική τακτική δεν περιορίζεται σε στρατιωτικά και εμπορικά αιτήματα. Ο Ερντογάν επανέφερε και την υπόθεση της κρατικής τράπεζας Halkbank, που κατηγορείται για παραβίαση αμερικανικών κυρώσεων μέσω συναλλαγών με το Ιράν.
Η Άγκυρα θέλει «πολιτική διευθέτηση», δηλαδή αμνήστευση παρανομιών με αντάλλαγμα άλλες παραχωρήσεις. Παράλληλα, εργαλειοποιεί το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, μετατρέποντας ένα θέμα θρησκευτικής ελευθερίας και διεθνών υποχρεώσεων σε χαρτί διαπραγμάτευσης. Για την Ελλάδα και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πρόκειται για διπλή προσβολή: παραβίαση δικαιωμάτων και ταυτόχρονη εμπορευματοποίηση ενός θεσμικού ζητήματος.
Ώρα για αποφάσεις
Η εμπειρία δείχνει ότι η Άγκυρα, όταν εισπράττει θερμή υποδοχή στην Ουάσιγκτον, μεταφράζει τη διπλωματική αβρότητα σε θράσος στο πεδίο. Από τη «Γαλάζια Πατρίδα» και τα μνημόνια με τη Λιβύη μέχρι τις παραβιάσεις στο Αιγαίο, η Τουρκία λειτουργεί με δόγμα τετελεσμένων. Αν τώρα λάβει και σήμα επιστροφής στα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα χωρίς όρους, τότε το ρίσκο μεθοδευμένης κρίσης θα αυξηθεί κατακόρυφα.
Η Ελλάδα δεν μπορεί να επιλέξει την ψευδαίσθηση των «ήρεμων νερών». Αυτό θα ισοδυναμούσε με σιωπηρή υποχώρηση. Η μόνη ρεαλιστική επιλογή είναι η ελεγχόμενη ένταση:
-Σαφείς κόκκινες γραμμές προς Ουάσιγκτον και Ευρώπη: Καμία τουρκική αναβάθμιση χωρίς επαληθεύσιμη απομάκρυνση-απενεργοποίηση των S-400.
-Ενίσχυση της ελληνικής αποτροπής: Από τα F-35 και τα αναβαθμισμένα F-16 Viper, μέχρι αντιαεροπορική άμυνα και αντι-UAV ομπρέλα.
-Εμβάθυνση των περιφερειακών συμμαχιών με Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, ώστε να υπάρχει πλέγμα συμφερόντων που καθιστά ακριβή την τουρκική προκλητικότητα.
-Συστηματική καταγραφή και διεθνής προβολή κάθε παραβίασης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
-Στόχευση στο Κογκρέσο, που μπορεί να μπλοκάρει μια χαλαρή συμφωνία ακόμα και αν ο Λευκός Οίκος θελήσει να προχωρήσει.
Καθαρά διλήμματα
Συμπερασματικά, η συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν ξεκίνησε με χαμόγελα και θερμά λόγια. Όμως η ουσία παραμένει: Η Τουρκία επιδιώκει να επιβραβευθεί για την παραβατικότητα, ενώ η Ελλάδα πρέπει να αποτρέψει το ενδεχόμενο αυτό να συμβεί χωρίς κόστος.
Το πραγματικό δίλημμα είναι καθαρό: Είτε τα ταραγμένα νερά μιας αμφίρροπης κατάστασης που ενισχύει την τουρκική αδιαλλαξία είτε η ελεγχόμενη ένταση, με αποτρεπτικές γραμμές και συμμαχίες, που καθιστούν το παιχνίδι της Άγκυρας επικίνδυνο για την ίδια.
Η επιλογή είναι σαφής... Και πρέπει να γίνει τώρα, προτού τα χαμόγελα στο Οβάλ Γραφείο μετατραπούν σε νέα τετελεσμένα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο!
