Κανείς δεν το πρόσεξε. Και αν το πρόσεξε, το εξέτασε επιδερμικά και το προσπέρασε με διάθεση ελαφράς ειρωνείας ή ενόχληση κριτική. Για το ''c' est la vie'' του πρωθυπουργού, λέω, που δείχνει μεν σκωπτική διάθεση αντιμετώπισης της παρουσίας του Ερντογάν στις ΗΠΑ, αλλά στην ουσία προδιαγράφει αρνητικά το τοπίο των αντιφάσεων και προδιαγραφών των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Της Κρινιώς Καλογερίδου*
Υποκρύπτει, με άλλα λόγια - στη φιλοσοφημένη του διάθεση - δυσοίωνα μηνύματα για τα ''ήρεμα νερά'' μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας και απρόσκοπτη εξέλιξη των διαύλων επικοινωνίας, υποδεικνύοντας έμμεσα ως υπαίτιο ''πυροκροτητή'' της έντασης τον Πρόεδρο της Τουρκίας, μετά τα όσα είπε και έκανε στην Νέα Υόρκη.
Όσα είχαν να κάνουν, σε πρώτη φάση, με την προκλητική και επιθετική ομιλία του στον ΟΗΕ που είχε κατάληξη τρία κομβικά σημεία: 1. ''Συντελείται γενοκτονία στη Γάζα'', 2. ''Υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη στην Κύπρο και δύο ξεχωριστοί λαοί'' (άρα η διχοτόμηση της Κύπρου, κατ' αυτόν, είναι αναγκαία) και 3. ''Οι Τουρκοκύπριοι δεν θα δεχθούν ποτέ να είναι μειονότητα''.
Σ' αυτά, ας σημειωθεί, ότι ο Ταγίπ Ερντογάν πρόσθεσε και μια προειδοποίηση σε Ελλάδα και Κύπρο: ''Δεν θα ευοδωθούν έργα που αποκλείουν την Τουρκία και την ''ΤΔΒΚ'' στην Αν. Μεσόγειο...''. Και σαν επιστέγασμα αυτής της προειδοποίησης, αιτήθηκε απ' τη διεθνή κοινότητα την αναγνώριση του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους...
Λίγες ώρες αργότερα, στο αεροπλάνο της επιστροφής από Νέα Υόρκη - αφού παραδέχτηκε ότι είναι στα σκαριά νέο σχέδιο με την Αίγυπτο τύπου Λιβύης - αποκάλυψε τις ενεργοποιημένες προ ετών πτυχές της ''Γαλάζιας Πατρίδας'' των Τούρκων στην Μεσόγειο (διεκδικούν, στην ουσία, ιστορικά κεκτημένα του Ελληνισμού) λέγοντας ωμά και υποκριτικά: ''Θέλουμε το μερίδιό μας από τους πόρους της Μεσογείου και συνεργασία καζάν-καζάν με τους γείτονες. Η Τουρκία δεν έχει καμία φιλοδοξία όσον αφορά τα δικαιώματα ή την κυριαρχία οποιουδήποτε''...
Κατά τα άλλα, η συνάντηση του Ερντογάν με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο ήταν ''εξαιρετική'' (όπως τη χαρακτήρισε ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τομ Μπάρακ), αποδεικνύοντας ότι τα εμπορικά αλισβερίσια του Τούρκου προέδρου με τον πλανητάρχη ''άγγιξαν'' τα εμπορικά ένστικτα του τελευταίου στη βάση της κοινής φιλοσοφίας των δύο ανδρών για την Εξωτερική πολιτική τους: ''Κερδίζει αυτός που ξέρει να πουλήσει το αφήγημά του''.
Και ο Ερντογάν στο θέμα αυτό δεν παίζεται, σε αντίθεση με εμάς που πηγαίνουμε διαχρονικά ''με το σταυρό στο χέρι''. Ωστόσο ''ό,τι λάμπει δεν είναι πάντα χρυσός''. Ως εκ τούτου, μπορεί το χρώμα του χρήματος (που μετριέται σε παραγγελίες τουρκικών δισεκατομμυρίων) να άσκησε εμφανή επηρεασμό στην αποδοχή του Ερντογάν απ' τον πλανητάρχη (οι ΗΠΑ δίνουν στην Τουρκία μικρούς πυρηνικούς αντιδραστήρες και μέχρι το τέλος του έτους τα F-35, ενώ δεν αποκλείεται να προμηθευτεί αυτή και αμερικανικούς πυραύλους Cruise!), αλλά δεν πρέπει να θεωρούμε τετελεσμένα όσα συμφωνήθηκαν.
Κι αυτό γιατί υπάρχουν και οι προϋποθέσεις παραλαβής τους (βλ. άρση κυρώσεων ΗΠΑ κατά Τουρκίας, απομάκρυνση των ρωσικών S-400 από το τουρκικό έδαφος, προκειμένου η Τουρκία να αναβαθμίσει τα F-16 που έχει, ενώ για ό,τι συμφωνήθηκε ότι θα πάρει, απαιτείται προηγουμένως επικύρωση από το Κογκρέσο).
Προϋποθέσεις που στριμώχνουν τον Ερντογάν και τον ανάγκασαν ήδη να παραδεχτεί (κατά την επιστροφή του από τις ΗΠΑ) ότι ''έχουμε καλή σχέση με τον Τραμπ, αλλά δε λύνονται όλα τα ζητήματα με μια συνάντηση''.
Και μέσα σ' αυτά υπάρχει και το ''αγκάθι'' της κρατικής τουρκικής τράπεζας Halkbank, η οποία έπεσε απ' το '19 στα δίχτυα της αμερικανικής δικαιοσύνης γιατί είχε αναλάβει το ξέπλυμα 1,5 τρις δολαρίων για λογαριασμό της Τεχεράνης, προκειμένου το Ιράν να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις.
Τίποτα όμως από τα παραπάνω δε στάθηκε ικανό να επισκιάσει το αποτέλεσμα της συνάντησης με τον Τραμπ του Τούρκου προέδρου, που κέρδισε αναμφίβολα τις εντυπώσεις καθισμένος πλάι του ως οιονεί προστάτης-εκπρόσωπος του μουσουλμανικού κόσμου, έστω και αν δεν πρόκειται να του δώσουν ποτέ οι Άραβες φίλοι και εχθροί του τον τίτλο αυτό.
Όσο γίνονταν τα παραπάνω στη Νέα Υόρκη, εν τω μεταξύ, ο αντιπολιτευτικός Τύπος στην Ελλάδα και τα κόμματα της Αντιπολίτευσης (παρορμητικά όπως πάντα και φορτωμένα από εχθροπάθεια κατά του πρωθυπουργού, που τους ταπείνωσε δις στις κάλπες), είχαν φρυάξει.
Κάγχαζαν χαιρέκακα στα πρωτοσέλιδά τους και σε πολιτικές εκπομπές και συνεντεύξεις μιλώντας για ''φιάσκο'' και προσβολή - στο πρόσωπο του Κυριάκου Μητσοτάκη - της ίδιας της Ελλάδας, η οποία υπέστη (όπως τόνιζαν) ''διπλωματική ήττα με το ''άδειασμα'' του πρωθυπουργού απ' τον Ταγίπ Ερντογάν, λόγω ακύρωσης του ραντεβού τους.
Κι αυτό, έστω και αν είχε ακυρωθεί - αμέσως μετά - και το ραντεβού του Τούρκου προέδρου με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, στο περιθώριο της 80ής Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη...
Το ξεχείλισμα της οργής, σε χρόνο μηδέν, μετουσιώθηκε στα ΜΚΔ σε επιθετικότητα με πρωταγωνιστές τα τρολς του διαδικτύου, όπου οι λέξεις ''ταπείνωση'' και ''διασυρμός'' κλίνονταν σ' όλες τις πτώσεις αποδεικνύοντας ότι μεγάλες μάζες Ελλήνων της εποχής μας - πέρα από έλλειψη ευρύτερης καλλιέργειας και πολιτικής ωριμότητας - είναι λιγότερο πολιτικοποιημένες και κομματικοποιημένες από άλλοτε, με αποτέλεσμα να άγονται και να φέρονται απ' τους λαϊκιστές που περισσεύουν, καθώς δεν υπάρχει μηχανισμός παραγωγής πολιτικών ποιότητας.
Με δεδομένα αυτά, πέρασαν στα ψιλά οι πολύ σημαντικές (οικονομικής, στρατιωτικής και ενεργειακής φύσεως) συναντήσεις του πρωθυπουργού, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ: Η συνάντησή του με τον υπουργό Βιομηχανίας και Προηγμένης Τεχνολογίας των ΗΑΕ δρα Σουλτάν Αλ Τζάμπερ, με ζητούμενο τις επενδύσεις της χώρας του στην Ελλάδα και οι άλλες με τον Πρόεδρο της Lockheed Martin Μάικλ Γουίλιαμσον (βλ. μαχητικά αεροσκάφη F35 και F16) και τον Αντιπρόεδρο της Exxon Mobil Τζον Άρντιλ.
Ωστόσο, ''ουδέν κακόν αμιγές καλού'', όπως έλεγε ο Πλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος (5ος αι. π Χ), γιατί από όλη αυτήν τη φιλολογία και παραφιλολογία που αναπτύχθηκε με αφορμή τα τεκταινόμενα στην Νέα Υόρκη γύρω απ' την παρουσία των Μητσοτάκη-Ερντογάν, εμπεδώσαμε τον αναθεωρητικό ρόλο της Τουρκίας και όχι μόνο.
Εμπεδώσαμε και τη δική μας ανάγκη να διαμορφώσουμε συνθήκες ανάπτυξης περιφερειακής οικονομίας ισχύος και αμυντικής αυτοσυντήρησης και ανανέωσης με βάση την ''εξαργύρωση'' στην πράξη της αλληλεγγύης των συμμάχων, ώστε να μη ληφθούν αποφάσεις για μας χωρίς εμάς.
Εμπεδώσαμε μια αλήθεια που βοούσε από μακριά ότι η Τουρκία θεωρεί de facto το Αιγαίο κλειστή θάλασσα και - ως περιφερειακή δύναμη ισχύος, που τείνει να γίνει παγκόσμια (με παραδοχή Τραμπ) - λειτουργεί επιθετικά διεκδικώντας το μισό Αρχιπέλαγος και όχι μόνο. Γιατί κι αυτό να της δώσεις (βλ. ''συνεκμετάλλευση''), θα θέλει να πάρει και το υπόλοιπο φτάνοντας στην οριογραμμή Σούνιο-Εύβοια--Πιερία...
Υπό την έννοια αυτή, θα έλεγε κανείς ότι φανήκαμε αφελείς πιστεύοντας στις φιλειρηνικές τουρκικές προθέσεις. όταν βάζαμε την υπογραφή μας στη ''Διακήρυξη των Αθηνών'' (7/12/'23), που τη χαρακτηρίζουν πολλοί ''λάθος''.
Για άλλους, ωστόσο - και σίγουρα για τους κυβερνητικούς - τα ''ήρεμα νερά'' στο Αιγαίο μετουσιώθηκαν σε πράξη (βλ. ''Διακήρυξη των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας''), ως απόρροια της αναδίπλωσης της Τουρκίας λόγω της οικονομικής δυσπραγίας της και του φονικού σεισμού του Φεβρουαρίου του '23), με αποτέλεσμα τον περιορισμό ή την εκμηδένιση των τουρκικών υπερπτήσεων πάνω από τα νησιά μας.
Επιπλέον, έδωσαν χρόνο στην ελληνική κυβέρνηση (όπως και στην τουρκική, που δούλευε στο μεσοδιάστημα για την άρση των απαγορεύσεων περί αγοράς αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών), να προχωρήσει στους αναγκαίους εξοπλισμούς και την αναβάθμιση των τριών Όπλων στη χώρα μας.
Ασφαλώς, υπάρχουν εγγενείς αδυναμίες στην εξωτερική πολιτική μας, που διαιωνίζονται με τα χρόνια. Αδυναμίες οι οποίες δικαιολογούν τη στάση αμηχανίας και αβεβαιότητας οι οποίες εκλαμβάνονται απ' την άλλη πλευρά του Αιγαίου ως ηττοπάθεια και δειλία απ' τη μεριά μας με συνέπεια την περαιτέρω αποθράσυνση της Άγκυρας.
Πολύ περισσότερο όταν αυτή - τις τελευταίες ημέρες - έχει κάθε λόγο να αισθάνεται αναβαθμισμένη. Καμπανάκι κινδύνου για Ελλάδα και Κύπρο, έναντι της Αθήνας και της Λευκωσίας. Κάτι που έκανε τον πρωθυπουργό να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα στην Τουρκία από το βήμα του ΟΗΕ τονίζοντας ιδιαίτερα (με τρόπο λιτό και δωρικό) τρία σημεία αιχμής απαιτητά από μας για την ομαλοποίηση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις:
Να ανακαλέσει η Άγκυρα την απειλή πολέμου (casus belli) κατά της Ελλάδας, γιατί ''ο καλύτερος δρόμος για την επίλυση των διαφορών είναι ο διάλογος και όχι η γλώσσα των όπλων'', 2. Να προσφέρει λύση στην μοναδική διαφορά με την Αθήνα αποδεχόμενη την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και την αποκλειστική οικονομική ζώνη των νησιών της (ΑΟΖ) βάσει των αρχών του Διεθνούς Δικαίου, και 3. Να συμβάλει στη δίκαιη λύση του Κυπριακού, με την υπόμνηση προς τη διεθνή κοινότητα ότι η (ημικατεχόμενη από τουρκικά στρατεύματα) Κύπρος υποφέρει εδώ και 51 χρόνια.
Για τις προσπάθειες που γίνονται στο Κυπριακό, ασφαλώς, ο Έλληνας πρωθυπουργός εξέφρασε την εκτίμησή του στο πρόσωπο του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, τονίζοντας παράλληλα την αξία της διπλωματίας και στο διεθνές ζήτημα αυτό.
Ωστόσο, η πικρή αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει να επιδείξει διπλωματικές περγαμηνές από χρόνια και οι διπλωμάτες μας δίνουν την εντύπωση (πριν συνταξιοδοτηθούν, τουλάχιστον, οπότε εξυπνακίζουν εκ του ασφαλούς στα ΜΜΕ και ΜΚΔ) ότι δεν διαθέτουν την διπλωματική ευλυγισία και διορατικότητα των Τούρκων.
Ότι δεν κατέχουν την τέχνη της στρατηγικής επικοινωνίας στον βαθμό που απαιτείται, ίσως γιατί η Ελλάδα δεν είχε ποτέ εθνική στρατηγική και γι' αυτό αντιμετώπιζε τις δυσμενείς συγκυρίες όχι ρεαλιστικά, αλλά ευχετολογικά. Ήταν πάντα, για τον λόγο αυτό, σε διαφορετική ''πίστα'' από την Τουρκία.
Πολύ περισσότερο από την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος - από εικοσαετίας και βάλε - αν και δε διαθέτει ιδιαίτερες περγαμηνές παιδείας και γλωσσομάθειας - έχει δώσει τα διαπιστευτήριά του ως δεινός διπλωμάτης που ξέρει πού θα πάει, τι θέλει να κάνει και τι κάνει, ώστε να προωθήσει σε βάρος του Ελληνισμού το επεκτατικό πνεύμα του στο πλαίσιο της αναθεωρητικής πολιτικής της ''Γαλάζιας Πατρίδας''...
*Η Κρινιώ Καλογερίδου είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
