Οι οικονομικές αναλύσεις του περασμένου έτους μας λένε ότι το Covid-19 έχει θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την οικονομία σχεδόν όλων των χωρών του κόσμου. Ωστόσο, σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένα γεγονότα τα οποία μας δίνουν ελπίδα για το μέλλον: το παγκόσμιο εμπόριο σημείωσε έντονη αύξηση το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο του 2020, οι εμπορικές εντάσεις έχουν μειωθεί επίσης χάρη στην αλλαγή της αμερικανικής προεδρίας , με τα οικονομικά δεδομένα της το πρώτο τρίμηνο του 2021 να είναι θετικά.
του Στράτου Γεραγώτη
Όσον αφορά την Ευρώπη, η θετική πτυχή αυτής της τραγικής πανδημίας εναπόκειται στο αίσθημα αλληλεγγύης που δημιουργήθηκε μεταξύ των χωρών της ΕΕ και το οποίο με την σειρά του οδήγησε στην έγκριση της Ευρωπαϊκή Ένωση της επόμενης γενιάς (το πακέτο 806 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης για τα επόμενα πέντε χρόνια) .
Η Οικονομία των Δυτικών Χωρών
Η κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία κατέστησε σαφές ότι η οικονομία των δυτικών χωρών απαιτεί μια βαθιά επανάσταση καθώς η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας επισήμανε τις αδυναμίες της. Η ελεύθερη αγορά που γεννήθηκε τη δεκαετία του ογδόντα του περασμένου αιώνα και υποστηρίχθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιούργησε δύο διαδικασίες που είναι δύσκολο να αναχαιτιστούν : την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και την εμφάνιση κερδοσκοπικών χρηματοδοτήσεων. Η παγκοσμιοποίηση, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ελεύθερη αγορά, αύξησε τον αριθμό των φτωχών ανθρώπων στο δυτικό μπλοκ. Αυτή είναι μια από τις κύριες αιτίες της αργής οικονομικής ανάκαμψης αυτών των χωρών. Οι φτωχοί καταναλώνουν όλο και λιγότερο ενώ η κατανάλωση των πλουσίων δεν μπορεί να αυξηθεί επ ‘αόριστον. Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι αρχές του κεϋνσιανού φιλελευθερισμού (όχι του φιλελευθερισμού) συνέβαλαν στη δημιουργία στην Ευρώπη ενός κράτους πρόνοιας που δεν βρίσκουμε σε άλλες ηπείρους. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80 , η φορολογία ξεπέρασε το 70% στην τελευταία κατηγορία των υψηλότερων εισοδημάτων (83% στο Ηνωμένο Βασίλειο) και ο φόρος εταιρειών κυμάνθηκε από 30% έως 50%. Κανείς δεν παραπονέθηκε και αυτή η φορολογική επιβάρυνση δεν εμπόδισε την οικονομική ανάπτυξη αυτών των ετών.
Οι θεωρητικοί της ελεύθερης αγοράς υποστήριξαν αργότερα τη θέση ότι η μείωση των φόρων ήταν ο δρόμος για την ανάπτυξη μιας οικονομίας που θεωρείται ώριμη. Σήμερα βρισκόμαστε με μέγιστο φόρο προσωπικού εισοδήματος 45% και κατά μέσο όρο 25% για εταιρικά έσοδα. Για να μην αναφέρουμε την ελάχιστη φορολογία για υπεραξίες. Αυτή η πολιτική έχει προκαλέσει εκθετική αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, επειδή η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης έχει ωφελήσει μόνο τους υψηλού εισοδήματος που έχουν γίνει όλο και πλουσιότεροι , όπως έδειξαν οι οικονομολογοι Α. Ατκινσον και Τ. Πικεττι .
Ανασκόπηση οικονομικής πολιτικής
Φαίνεται λοιπόν απαραίτητο να επανεξεταστεί η οικονομική πολιτική που σχετίζεται με την κατανομή του πλούτου και των εσόδων για οικονομική ανάκαμψη και για ηθικούς σκοπούς αλληλεγγύης με τους φτωχότερους. Η φορολογική πολιτική είναι το κλασικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για αυτόν τον σκοπό. Στην ΕΕ υπάρχει το πρόβλημα ότι κάθε κράτος μέλος έχει διαφορετικό φορολογικό σύστημα από το άλλο. Επομένως, είναι απαραίτητη μια ευρωπαϊκή δημοσιονομική ολοκλήρωση, η οποία θα ήταν επίσης αποφασιστικό βήμα προς το σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Χρειαζόμαστε ένα κοινοτικό δίκαιο που να θεσπίζει τα ίδια συστήματα και τους ίδιους φορολογικούς συντελεστές, για άτομα και νομικά πρόσωπα, που ισχύουν σε όλες τις χώρες μέλη, βάσει αποτελεσματικών αναδιανεμητικών ιδίων κεφαλαίων.
Η πρόσφατη πρόταση του Joe Biden για τον καθορισμό ενός ελάχιστου φορολογικού συντελεστή για τα εταιρικά εισοδήματα παγκοσμίως (ο λεγόμενος Ελάχιστος Παγκόσμιος Φόρος), αποτελεί μια ευκαιρία να ξεκινήσει μια νεα διαδικασία στα φορολογικά συστήματα. Η Γαλλία και η Γερμανία έχουν ήδη ακολουθήσει αυτήν την πρόταση του Αμερικανού προέδρου, ενώ η Ιταλία εργάζεται για την υπογραφή συμφωνίας στην G20 τον Ιούνιο. Στην Ευρώπη, αυτό θα τερματίσει τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών μελών, ο οποίος οδήγησε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες να ιδρύσουν την έδρα τους στις Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο ή την Ιρλανδία. Η φοροαποφυγή είναι δυνατή χάρη στις διμερείς συμφωνίες κατά της διπλής φορολογίας. Όπως αναφέρθηκε, ένα άλλο σοβαρό σφάλμα του ανεξέλεγκτου φιλελευθερισμού ήταν το να ευνοήσουμε την κερδοσκοπική χρηματοδότηση, στην οποία ούτε οι δημοκρατικές κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, μπόρεσαν να επιβάλουν έναν Φόρο Χρηματοοικονομικής Κερδοσκοπίας γνωστός στην Ευρώπη ως ο φόρος Tobin. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η σοβαρή οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 προκλήθηκε ακριβώς από κερδοσκοπική χρηματοδότηση που είχε, μεταξύ άλλων, δημιουργήσει τα διάσημα παράγωγα, τίτλους που βασίζονται σε ενυπόθηκα δάνεια που έχουν ληφθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για τις οποίες οι τράπεζες είχαν εκδώσει τίτλους που αργότερα διαπιστώθηκε ότι δεν είχαν καμία αξία όταν οι υποθήκες, λόγω της κατάρρευσης της αξίας των ακινήτων, δεν πληρώθηκαν ποτε. Η κερδοσκοπική χρηματοδότηση πρέπει επίσης να αναθεωρηθεί με ισχυρή φορολογία, διότι δεν συμβάλλει στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μιας χώρας.
Για μια γεωπολιτική Ευρώπη
Όλα αυτά απαιτούν οικονομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις που βασίζονται στην αλληλεγγύη. Η ΕΕ επόμενης γενιάς είναι μια πολύ σταθερή βάση για την ανάπτυξη αυτής της αλληλεγγύης στην Ευρώπη, η οποία, ωστόσο, θα πρέπει να περιλαμβάνει τομείς όπως η οικονομική, δημοσιονομική, χρηματοοικονομική πολιτική , καθως και την πολιτική άμυνας και ασφάλειας. Μια αλληλεγγύη που θα μπορούσε πραγματικά να οδηγήσει στο σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσει στους πολίτες της ανταγωνιστική οικονομική θέση έναντι άλλων δυνάμεων όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ρωσία και μια έγκυρη φωνή στις αποφάσεις που αφορούν γεωπολιτική της θέση και την εξωτερική της πολιτική .
