Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία κι άφησε πίσω του τη βαριά σκιά μιας ανείπωτης αδικίας. Σε αυτήν τη σκιά συναντήθηκαν στους δρόμους όλης της Ελλάδα αλλά και πολλών πόλεων του εξωτερικού, χιλιάδες άνθρωποι ζητώντας δικαιοσύνη και διαφάνεια.
Το συλλαλητήριο στην πλατεία Συντάγματος έγινε η φωνή του θυμού για τις ζωές που χάθηκαν, της αγωνίας για την αλήθεια και τον μη συμβιβασμό με την αδικία, αλλά και η φωνή της ελπίδας ότι αυτή η τραγωδία τροφοδότησε την αφύπνιση και τη γνώση για ένα καλύτερο μέλλον.
Το δυστύχημα, ωστόσο, και οι τραγικές του διαστάσεις, ύφαναν παράλληλα μύθους κι αλήθειες… Το νόημα και η αποστολή του Μύθου είναι η ερμηνεία του «κακού» και η διδασκαλία-διδαχή περί του «πρακτέου». Στο τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, όπως και σε κάθε σημαντικό γεγονός, δεν λειτούργησε ο Μύθος σε αυτήν τη διάσταση. Σε πολλές περιπτώσεις γράφτηκαν ατελείωτες σελίδες με χρωστήρα βουτηγμένο στην ώχρα για την αλήθεια που εξυπηρετούσε τον κάθε… εμπνευστή, ερμηνευτή και συγγραφέα. Από τον μικροκομματισμό και τον μικροσυνδικαλισμό μέχρι τις… σκοτεινές συντεχνίες στην πολιτική και την κοινωνία.
Ανάμεσα στις κραυγές, στις εύκολες… δίκες στο πεζοδρόμιο και στα ηχηρά συνθήματα τύπου «συγκάλυψη» και «εγκληματίες», ο πνιχτός πόνος και ο θυμός των οικογενειών των θυμάτων, των συγγενών, των φίλων, αλλά και κάθε πολίτη που δεν ξεχνά ότι είναι μάνα, πατέρας, αδερφή κι αδερφός…
Από τη μία η κυβέρνηση να εγκαλείται και να ψάχνει στα συντρίμμια των διαχρονικών ευθυνών της πολιτείας τις αιτίες και από την άλλη η αντιπολίτευση να ρίχνει ακόμη περισσότερη ώχρα στο κόκκινο του αίματος που χύθηκε… Σε αυτήν τη συγκυρία έπιασαν παράλληλα δουλειά δύο εργαστήρια συγγραφής της Αλήθειας και του Μύθου.
Μύθοι και fake news
Για το δυστύχημα των Τεμπών έχουν ήδη απαγγελθεί κατηγορίες εις βάρος 33 προσώπων, ενώ σε καθεστώς προφυλάκισης βρίσκονται ο μοιραίος σταθμάρχης της Λάρισας και ο επιθεωρητής σιδηροδρόμων της περιοχής ως υπεύθυνος για τον διορισμό του σταθμάρχη. Μετά τη διεύρυνση του κατηγορητηρίου, που συμπεριλαμβάνει διαχρονικές ευθύνες για την οργανωτική και λειτουργική «κατάντια» του ΟΣΕ, σημαντική παράμετρος αναδεικνύεται μια νέα έρευνα για να εξακριβωθούν η ύπαρξη και η φύση εύφλεκτων υλών όπως ξυλόλιο, τολουόλιο και προπάνιο, τα οποία ανιχνεύτηκαν στον τόπο της τραγωδίας.
Σε παράλληλο χρόνο, τον περασμένο Μάρτιο, το πολιτικό σύστημα προσπάθησε να κάνει… αυτό που του αναλογεί… Τα πολιτικά κόμματα κλήθηκαν, στο πλαίσιο της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής, να συντάξουν τα πορίσματά τους σχετικά με τις διαχρονικές παθογένειες του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα, καθώς και για τα αίτια που συντέλεσαν στο πολύνεκρο δυστύχημα της 28ης Φεβρουαρίου του 2023. Ακόμη και υπό το βάρος μια τέτοιας τραγωδίας δεν υπήρξε υπερκομματικό πόρισμα.
Η ατμόσφαιρα πένθους και οργής… δηλητηριάζεται από τις αντιπολιτευτικές ιαχές περί δήθεν «επιχείρησης συγκάλυψης» και τη διάδοση διαφόρων σεναρίων συνωμοσίας – είτε για το «μπάζωμα» της περιοχής του δυστυχήματος είτε για το εύφλεκτο φορτίο του εμπορευματικού συρμού.
Οι έρευνες της Εξεταστικής θα μπορούσαν να δώσουν τις απαντήσεις σε αρκετά ερωτήματα και να ικανοποιήσουν, έστω μερικώς, το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Για ακόμη μία φορά, όμως, το πολιτικό σύστημα φάνηκε κατώτερο των περιστάσεων. Με ευθύνη του προεδρείου αποκλείστηκαν μάρτυρες χωρίς επαρκείς εξηγήσεις, ενώ η αντιπολίτευση πρόβαλε ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, σε μια απόπειρα να εμποδίσει τις έρευνες για πρόσωπα που σχετίζονται με το δυστύχημα. Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, μάλιστα, δεν δίστασαν να ειρωνευτούν επιζώντα του δυστυχήματος επειδή δεν τους άρεσαν οι απαντήσεις του, ρωτώντας τον για μια... τούρτα γενεθλίων του.
Αντιπαραθέσεις βουλευτών με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, καθώς και ατυχείς δηλώσεις περί «γουρλίδικης επιτροπής» μετά την υπουργοποίηση δύο μελών της, ήταν μόνο μερικά από τα στιγμιότυπα που ξεχώρισαν: Βουλευτής της Νίκης σηκώθηκε στη μέση της συνεδρίασης από τη θέση του και έκανε ασκήσεις γυμναστικής. Η Εξεταστική απαξιώθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά στα μάτια της ελληνικής κοινωνίας, η οποία από την πρώτη στιγμή ζήτησε απαντήσεις για ό,τι έγινε και, κυρίως, τη διαβεβαίωση ότι τίποτε ανάλογο δεν θα συμβεί στο μέλλον. Ως έναν βαθμό η αδυναμία της Επιτροπής να δώσει πειστικές απαντήσεις τροφοδότησε την εντύπωση ότι επιχειρείται συγκάλυψη.
Η διαμόρφωση του τόπου του δυστυχήματος για να μπορέσουν οι γερανοί να απομακρύνουν τα διαλυμένα βαγόνια κατά τη διαδικασία απεγκλωβισμού μετατράπηκε «σε ύποπτο μπάζωμα στοιχείων». Έναν χρόνο μετά το δυστύχημα, οι επίσημες αρχές έδιναν με μεγάλη καθυστέρηση απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως για το φορτίο που μετέφερε η εμπορευματική αμαξοστοιχία. Η αντιπολίτευση αγοράζει φθηνά το πολιτικό εργαλείο των εντυπώσεων που έχουν δημιουργηθεί και βάζει μπροστά τις μηχανές του διχασμού και της δολοφονίας χαρακτήρων.
Τελευταία πράξη, η οποία ανοίγει νέο κύκλο ισχυρισμών και σεναρίων, είναι η παράδοση των ηχητικών μηνυμάτων του 112 με ανατριχιαστικές κραυγές εγκλωβισμένων για βοήθεια, αποδεικνύοντας ότι έγινε κακή διαχείριση της ανάκρισης.
Οι πολίτες που συγκεντρώθηκαν στο Σύνταγμα, στη Νάουσα, τον Πύργο, την Αμαλιάδα, τη Χαλκιδική, τις Σέρρες, την Ημαθία, το Κιλκίς, την Πέλλα και τα νησιά, κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως «Δεν έχω οξυγόνο». Η φωνή τους δεν ήταν μόνο για τα θύματα, αλλά για όλα τα χρόνια παραμέλησης, διαφθοράς και έλλειψης λογοδοσίας που εν πολλοίς οδήγησαν σε αυτή την τραγωδία.
Μπροστά στον καθρέφτη
Σε άρθρο του με τίτλο «Επτά αλήθειες για το δυστύχημα των Τεμπών», ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, σημειώνει: «Όταν συμβαίνει μια τραγωδία με θύματα 57 αθώους ανθρώπους και μάλιστα νέους, αρμόζει η σιωπή. Ως ελάχιστος φόρος τιμής στα θύματα και στις οικογένειές τους. Τα λόγια περιττεύουν, συνήθως. Δεν χωρούν δικαιολογίες, εξηγήσεις, παρηγοριά. Δεν χωρά, όμως, ούτε χυδαία προπαγάνδα, που ισοδυναμεί με σκύλευση νεκρών. Αν στα 57 θύματα, προστεθεί ένα ακόμη, η αλήθεια, τότε θα είμαστε όλοι ασυγχώρητοι».
Οι συνειρμοί είναι αναπόφευκτοι... Ο μύθος με το κολιμπρί έρχεται από πολύ παλιά να μας θυμίσει ότι καθένας μας τελικά πράττει αυτό που του αναλογεί – ή που νομίζει ότι του αναλογεί. Οπως το μικρό κολιμπρί, το οποίο όταν έπιασε φωτιά στο δάσος κι όλα τα ζώα χώθηκαν στη λίμνη να σωθούν, κουβαλούσε νερό με το ράμφος του και έριχνε στην καρδιά της φωτιάς. Κι όταν το λιοντάρι το ρώτησε «Τι κάνεις; Δεν βλέπεις ότι είναι μάταιο;», το κολιμπρί απάντησε με… λονδρέζικη ψυχρότητα: «Κάνω αυτό που μου αναλογεί!»
Αυτός ήταν ο μύθος που ζωντάνεψε στην πλατεία Συντάγματος και σε πολλές άλλες πλατείες σε όλη τη χώρα. Πολλά μπορούν να γίνουν καλύτερα… Αρκεί πολίτες και πολιτικό σύστημα να αλλάξουμε τον εαυτό μας και τις λανθασμένες πρακτικές μας.