Κομβικά ερωτήματα ανακύπτουν σχετικά με τις συνομιλίες Μόσχας και Κίεβου , οι οποίες θεωρητικώς αναμένεται να επανεκκινήσουν αύριο Πέμπτη 15 Μαΐου στην Κωνσταντινούπολη. Με εξαίρεση τις έννοιες του χώρου και του χρόνου που είναι απολύτως προσδιορισμένες, τα κρισιμότερα σημεία της ενδεχόμενης συνάντησης είναι ακαθόριστα.
Θα διεξαχθούν τωόντι οι συνομιλίες; Εάν ναι, σε τι επίπεδο; Θα δώσουν το παρών οι πρόεδροι Ρωσίας - Ουκρανίας;
Θα κάνει guest εμφάνιση ο Ντόναλντ Τραμπ; Ποια θα είναι η ατζέντα και το χρονοδιάγραμμα των συζητήσεων;
Τα ερωτήματα προέκυψαν μετά την ρωσο-ουκρανική διπλωματική διελκυστίνδα των τελευταίων ημερών, η οποία έλαβε χώρα υπό την διαδικτυακή παρεμβατικότητα του Αμερικανού προέδρου και υπό το βλέμμα του επικείμενου οικοδεσπότη Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Όλα ξεκίνησαν αφότου ο Βλαντίμιρ Πούτιν απέρριψε το τελεσίγραφο των ηγετών Γαλλίας, Γερμανίας, Πολωνίας και Ηνωμένου Βασιλείου (του λεγόμενου «συνασπισμού των προθύμων») για πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός σε αέρα, θάλασσα και στεριά για τουλάχιστον 30 ημέρες. Ο Ρώσος πρόεδρος αντιπρότεινε απευθείας συνομιλίες με την Ουκρανία «χωρίς προϋποθέσεις» με ημερομηνία έναρξης την αυριανή ημέρα.
Κατόπιν διαδικτυακής «παραίνεσης» από τον αμερικανό πρόεδρο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αποδέχθηκε την πρόταση, τονίζοντας ότι προτίθεται να δώσει ο ίδιος προσωπικά το παρών στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να συναντηθεί τετ α τετ με τον Πούτιν. Εάν πραγματοποιηθεί, αυτή θα είναι η πρώτη δια ζώσης συνάντηση των δύο μετά τον Δεκέμβριο του 2019.
Μετά την απάντηση Ζελένσκι, η Μόσχα σταμάτησε να εκπέμπει σήματα που φανερώνουν τις προθέσεις της. «Η Ρωσία προχωρά με τις προετοιμασίες για τις συνομιλίες που αναμένεται να πραγματοποιηθούν την Πέμπτη» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ. Ωστόσο δεν σχολίασε αν θα παραστεί στις συνομιλίες ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Σύμφωνα με πληροφορίες του αζέρικου πρακτορείου ειδήσεων APA, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ αναμένεται να ηγηθεί της αντιπροσωπείας της χώρας του.
«Αν κάνει το βήμα [ο Πούτιν] να πει ότι είναι έτοιμος για μια εκεχειρία, τότε ανοίγει ο δρόμος για να συζητηθούν όλες οι παράμετροι για τον τερματισμό του πολέμου» σημείωσε ο κ. Ζελένσκι, παροτρύνοντας τον ρώσο ομόλογό του να μην φοβάται τις άμεσες συνομιλίες μαζί του. «Ο πρόεδρος Ζελένσκι δεν θα συναντηθεί με κανέναν άλλο Ρώσο εκπρόσωπο στην Κωνσταντινούπολη, εκτός από τον Πούτιν» ξεκαθάρισε ο σύμβουλος του Ουκρανού προέδρου, Μικαΐλο Ποντόλιακ (Reuters).
Χθες, πάντως, ο Ουκρανός πρόεδρος ταξίδευε για την Τουρκία, κάτι που μαρτυρά ότι στο Κίεβο είναι σύμφωνοι σε διμερείς συνομιλίες ακόμα και σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτό των ηγετών, σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών ή άλλο φορμάτ, όπως συνέβη στις συνομιλίες του 2022 στην Κωνσταντινούπολη.
Έκπληξη Τραμπ;
Προκειμένου να στηρίξει το εγχείρημα ο Ντόναλντ Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη. «Σκεφτόμουν να πετάξω προς τα εκεί. Δεν ξέρω πού θα βρίσκομαι την Πέμπτη. Έχω τόσες πολλές συναντήσεις, αλλά σκεφτόμουν να πετάξω εκεί. Υπάρχει πιθανότητα, υποθέτω, πιστεύω ότι μπορούν να συμβούν πράγματα» δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος που πραγματοποιεί περιοδεία στον Κόλπο.
Διαιρετικές τομές
Ακόμα και αν διευθετηθεί το ζήτημα του επιπέδου εκπροσώπησης στις συνομιλίες, μείζονα διαιρετική τομή αποτελεί η ατζέντα τους. Το Κίεβο ζητούσε την εφαρμογή μιας κατάπαυση πυρός και μετά την έναρξη συνομιλιών, ενώ η Μόσχα –διά στόματος του προέδρου Πούτιν– υποστήριξε ότι στις συνομιλίες πρέπει να συζητηθεί η «εξάλειψη των βαθύτερων αιτιών της σύγκρουσης» ώστε να επιτευχθεί μια «μακροπρόθεσμη διαρκής ειρήνη». Παράλληλα, από το Κρεμλίνο έχουν υπογραμμίσει ότι θα εξετάσουν μια κατάπαυση πυρός, αφότου σταματήσει η δυτική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Όσον αφορά στις ρωσικές αιτιάσεις, αυτές αφορούν μεταξύ άλλων τη νατοϊκή προοπτική της Ουκρανίας και το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της. Στον αντίποδα, το Κίεβο θέλει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας ως μέρος οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας και απορρίπτει μια πρόταση για περιορισμού του στρατού της. Φυσικά υπάρχει και το εδαφικό, δηλαδή το ζήτημα των κατεχομένων από τη Ρωσία εδαφών.
Παλιά συμφωνία
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, Μόσχα και Κίεβο πραγματοποίησαν κάποιους γύρους απευθείας συνομιλιών, ορισμένοι εκ των οποίων έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη. Τότε, οι δύο χώρες είχαν καταρτίσει κάποια προσχέδια συμφωνίας. Σύμφωνα με το Reuters, ένα από τα προσχέδια ανέφερε ότι η Ουκρανία θα πρέπει να συμφωνήσει σε μόνιμη ουδετερότητα με αντάλλαγμα διεθνείς εγγυήσεις ασφαλείας από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ωστόσο, δεν διευκρινίζονταν εάν εκτός από το ΝΑΤΟ, η μόνιμη ουδετερότητα περιλάμβανε και την ΕΕ.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, υποστήριξε ότι «τα πρωτόκολλα της Κωνσταντινούπολης προσέφεραν οδηγούς για διαπραγματεύσεις» μεταξύ των δύο μερών, θέση που επανέλαβε προ ημερών και αξιωματούχος του Κρεμλίνου. Από την πλευρά του, ο κ. Ζελένσκι έχει υποστηρίξει ότι δεν υπήρξαν «συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης».
