«Μαχαίρι» στις δαπάνες για ρούχα και είδη σπιτιού, αλλά και για τρόφιμα και ηλεκτρικό ρεύμα, έχει βάλει η πλειονότητα των νοικοκυριών στην Ελλάδα, με την τάση αυτή μάλιστα να είναι αυξανόμενη περίπου επτά μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία σε σύγκριση με την άνοιξη. Οι καταναλωτές βλέπουν αν μη τι άλλο ότι δεν υπάρχει αποκλιμάκωση των εχθροπραξιών αλλά ούτε και αποκλιμάκωση των τιμών, κυρίως στο φυσικό αέριο και στα τρόφιμα, γεγονός που φαίνεται να τους φοβίζει ενόψει του επερχόμενου χειμώνα. Οι όποιες αγορές γίνονται με κριτήριο την τιμή, με την ποιότητα να περνά σε δεύτερη μοίρα, ακόμη και για την αγορά τροφίμων.
Σύμφωνα με την τελευταία κυλιόμενη έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) σε δείγμα 1.000 καταναλωτών, το 67% (έναντι 61% στη μέτρηση του Απριλίου) έχει μειώσει συνολικά τις αγορές σε τρόφιμα και εν γένει είδη σούπερ μάρκετ. Ακόμη και οι αγορές που κάνει είναι χαμηλότερης αξίας, με το 84% των ερωτηθέντων να δηλώνει ότι κυνηγάει περισσότερο προσφορές και εκπτώσεις (έναντι 79% στη μέτρηση του Απριλίου 2022) και το 75% να επιλέγει φθηνότερα προϊόντα, κάτι που φαίνεται και από την αύξηση κατά 10% περίπου των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τις 29 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου 2022.
Εκεί που φαίνεται ότι γίνονται οι μεγαλύτερες περικοπές δαπανών είναι για προσωπικά αντικείμενα, ρούχα και είδη σπιτιού. Το 83% δηλώνει ότι έχει αναβάλει αγορές για προσωπικά αντικείμενα, ρούχα ή είδη σπιτιού (έναντι 75% στη μέτρηση του Απριλίου). Πρόκειται για μια τάση που συμπίπτει με μια χρονική συγκυρία κατά την οποία η αγορά ανέμενε μεγαλύτερη κίνηση λόγω και της εκπτωτικής περιόδου.
Το 63% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι έχει μειώσει το τελευταίο διάστημα την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Το 44% αποφεύγει να κάνει αγορές προκειμένου να έχει χρήματα σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης. Η τάση αυτή, η οποία καταγράφηκε και την περίοδο της κρίσης της πανδημίας, καταγράφεται και σήμερα, αρκετά εντονότερα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με τα κριτήρια με τα οποία αγοράζουν τρόφιμα οι καταναλωτές. Ετσι, ενώ στα τέλη του 2019 και κατά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας οι καταναλωτές επέλεγαν τρόφιμα με βάση την ποιότητα και στη συνέχεια με γνώμονα την υγιεινή και την ασφάλεια, πλέον βασικό κριτήριο με μεγάλη απόσταση από τα υπόλοιπα είναι η τιμή. Συγκεκριμένα, με κριτήριο την τιμή επιλέγει τρόφιμα το 62% των ερωτηθέντων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό τον περασμένο Απρίλιο ήταν 52%. Με κριτήριο την ποιότητα επιλέγει τρόφιμα μόλις το 20% των ερωτηθέντων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό τον Απρίλιο του 2022 ήταν 27%.
Τον Απρίλιο του 2021 επέλεγε τρόφιμα με κριτήριο την τιμή το 29% των καταναλωτών και με κριτήριο την ποιότητα το 26%, ενώ τον Νοέμβριο του 2020 τα κριτήρια αυτά συγκέντρωναν παρόμοιο ποσοστό (29% με βάση την τιμή, 28% με βάση την ποιότητα).
Τον Απρίλιο του 2020, εν μέσω του πρώτου lockdown, οι καταναλωτές έθεταν ως βασικό κριτήριο την υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων (31%), ενώ τον Δεκέμβριο του 2019 έδιναν σημασία κυρίως στην ποιότητα (37%) έναντι της τιμής (31%).
