«Η επιχείρηση “’Ασημένιο Τσεκούρι” χτυπά για τέταρτη φορά, κατασχέθηκαν πάνω από 550 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων». Ο τίτλος σε ανάρτηση της Europol τον Ιούνιο του 2019 αναφέρεται στα αποτελέσματα της επιχείρησης που ξεκίνησε ήδη το 2012, αλλά πλέον το 2025 αποδεικνύεται ανεπαρκής να αντιμετωπίσει τους λαθρεμπόρους που έχουν βρει τρόπους να επιβιώνουν εκμεταλλευόμενοι πανευρωπαϊκά το υψηλό κόστος στην πρωτογενή παραγωγή με τις μειωμένες τιμές για τους παραγωγούς.
Το 2022 κατασχέθηκαν από την Αστυνομία στην Ευρώπη 2.040 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Europol, τέσσερις φορές περισσότερα από το 2019. Το εμπόριο είναι όλο και πιο δομημένο, θυμίζοντας οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της Ελληνικής Αστυνομίας, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας στο Reuters.
«Διανύοντας πλέον τον τέταρτο χρόνο της, η επιχείρηση “Silver Axe IV” είδε τους αστυνομικούς να διενεργούν ελέγχους σε μεγάλα λιμάνια, αεροδρόμια και χερσαία σύνορα. Ελέγχθηκαν επίσης εγκαταστάσεις παραγωγής και ανασυσκευασίας στις 29 συμμετέχουσες χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Ελβετία, Ουκρανία, Ηνωμένο Βασίλειο», αναφέρει το δημοσίευμα έξι χρόνια πριν, με την Europol φυσικά να εστιάζει στην επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα, αλλά ουδείς να ασχολείται επί της ουσίας με τα αίτια που έχουν επιτρέψει να γιγαντωθεί ένα ολόκληρο δίκτυο σε βάρος της δημόσιας υγείας και των καταναλωτών.
Πρόκειται για προϊόντα με ξένη ετικέτα, προϊόντα χωρίς ετικέτα, προϊόντα που έχουν απαγορευθεί στην ΕΕ και εισάγονται από τρίτες χώρες, προϊόντα πλαστά που έρχονται υποτίθεται από άλλες χώρες της ΕΕ, ενώ στην πραγματικότητα οι διαδρομές που ακολουθούνται μπορεί να είναι μέσω της ΕΕ, η αφετηρία τους όμως είναι πάντοτε εκτός, σε παράνομα εργαστήρια και συνθήκες που κάθε άλλο παρά διασφαλίζουν την ποιότητα του τελικού προϊόντος, όπως εξηγεί ο Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας. «Τα παράνομα σκευάσματα περνούν λαθραία από τη Βουλγαρία, κρυμμένα σε ρεζέρβες ή ακόμη και σε βάρκες που μεταφέρουν μετανάστες από την Τουρκία. Σε χωριά της Θεσσαλίας, αγρότες περιγράφουν πώς δίνουν παραγγελίες σε μεσάζοντες, πληρώνουν με μετρητά και καίνε τα άδεια μπουκάλια τη νύχτα για να εξαφανίσουν τα ίχνη», περιγράφει το ρεπορτάζ του Reuters.
Το 2024 εντοπίστηκαν στην Ελλάδα περισσότερα από δώδεκα απαγορευμένα φυτοφάρμακα, μερικά από το 2009. Οι ουσίες αυτές συνδέονται με βλάβες σε ήπαρ, νεφρά και πνεύμονες ή θεωρούνται πιθανοί καρκινογόνοι παράγοντες.
Έχουν ανιχνευθεί σε ελαιόλαδο, ντομάτες, κεράσια, σταφύλια και πορτοκάλια, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΑΑΤ που επικαλείται το Reuters.
Σημαντικό μέρος των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά κρίνεται παράνομο. Το ποσοστό αυτό το 2017 ήταν, κατά μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο 13,8%, με σοβαρές ωστόσο διακυμάνσεις. Στο ένα άκρο βρίσκονταν η Δανία, η Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία με μονοψήφια ποσοστά. Στο άλλο άκρο η Ελλάδα, με το ποσοστό των παράνομων σκευασμάτων να υπολογίζεται στο 18,7%, ακολουθούμενη από την Ιταλία, την Τσεχία, την Εσθονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία.
Σύμφωνα με την έρευνα του Reuters, το 14% των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα στις ευρωπαϊκές καλλιέργειες είναι παράνομα – ποσοστό που στη Θεσσαλία φτάνει ακόμη και το 25%. Συμπερασματικά, οκτώ χρόνια μετά, η κατάσταση μοιάζει να μεταβάλλεται προς το χειρότερο αντί να βελτιώνεται. Οι υψηλές τιμές των νόμιμων σκευασμάτων, όπως καταγγέλλονται συχνά πανευρωπαϊκά από τις ενώσεις αγροτών σημειώνοντας πως είναι αδικαιολόγητες, συμβάλλουν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση. Η αγορά φυτοφαρμάκων είναι η πιο συγκεντρωμένη αγορά του αγροτικού τομέα με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι επιτυχίες της ΕΛ.ΑΣ., ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, στη μάχη με τους λαθρεμπόρους είναι πολλές, δίχως όμως να αλλάζει η μεγάλη εικόνα για τη χώρα.
Η ζήτηση είναι υψηλή και οι επιτήδειοι βρίσκουν άλλες διαδρομές. Υπό το βάρος της οικονομικής πίεσης, της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της κρίσης της περασμένης δεκαετίας, αρκετοί αγρότες στρέφονται σε προϊόντα χωρίς εμπορική ετικέτα – φθηνότερα και, όπως λένε, πιο αποτελεσματικά. Η Ελληνική Αστυνομία και η Europol ισχυρίζονται ότι πολλές απ’ αυτές τις ουσίες προέρχονται από την Κίνα.
«Τα φυτοφάρμακα μπορεί να ανέρχονται έως και στο 50% του ετήσιου κόστους», δήλωσαν ορισμένοι αγρότες. «Ένα λίτρο ενός δημοφιλούς ελληνικού εντομοκτόνου κοστίζει έως και 380 ευρώ. Μια απομίμηση μπορεί να βρεθεί στη μαύρη αγορά για 200-230 ευρώ», πρόσθεσαν.
Όμως, όπως δείχνουν τα εργαστηριακά τεστ, οι ουσίες αυτές είναι απαγορευμένες στην ΕΕ εδώ και χρόνια λόγω κινδύνων για την υγεία και το περιβάλλον.
Στη Θεσσαλία, γιατροί παρατηρούν αύξηση αναπνευστικών παθήσεων. Η Πανεπιστημιακή Κλινική της Λάρισας συνέδεσε από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 τη χρήση φυτοφαρμάκων και το κάπνισμα με την εμφάνιση της Συνδυασμένης Πνευμονικής Ίνωσης και Εμφυσήματος (CPFE), μιας σπάνιας αλλά σοβαρής νόσου.
Στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, οι γιατροί υποστηρίζουν ότι έχουν παρατηρήσει αύξηση των αναπνευστικών ασθενειών τα τελευταία χρόνια που ενδεχομένως συνδέονται με την έκθεση σε φυτοφάρμακα και αρχίζουν να λαμβάνουν υπόψη τους το επαγγελματικό ιστορικό των ασθενών τους.
Ο Δημήτρης Σταυρίδης, επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας της Θεσσαλίας, αναγνώρισε ότι θα μπορούσαν να διενεργούνται περισσότεροι έλεγχοι, αλλά ορισμένες περιφέρειες είναι υποστελεχωμένες.
