Σαν σήμερα, 14 Δεκεμβρίου 1900, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μια επιστημονική ανακοίνωση σε μια αίθουσα του Βερολίνου θα άλλαζε για πάντα τον τρόπο που βλέπουμε την πραγματικότητα. Κι όμως, εκείνη την ημέρα, ένας σχετικά άγνωστος τότε φυσικός, ο Μαξ Πλανκ, έκανε ένα βήμα που έμελλε να τινάξει στον αέρα τη βεβαιότητα της κλασικής φυσικής και να ανοίξει τον δρόμο για την κβαντική εποχή.
Ο Πλανκ προσπαθούσε να λύσει ένα πρόβλημα που βασάνιζε τους φυσικούς της εποχής: πώς εκπέμπεται η ενέργεια από ένα θερμαινόμενο σώμα. Οι υπάρχουσες θεωρίες δεν έβγαζαν νόημα. Έτσι, σχεδόν απελπισμένος, πρότεινε κάτι ριζοσπαστικό: ότι η ενέργεια δεν μεταδίδεται συνεχόμενα, αλλά σε μικρά, διακριτά «πακέτα». Τα ονόμασε κβάντα. Ο ίδιος δεν συνειδητοποιούσε ότι μόλις είχε βάλει τα θεμέλια για τη μεγαλύτερη επιστημονική επανάσταση του 20ού αιώνα.
Από εκείνη τη στιγμή και μετά, ο κόσμος στον μικρόκοσμό του έπαψε να είναι απλός και προβλέψιμος. Η κβαντική φυσική ήρθε να μας πει ότι τα σωματίδια δεν συμπεριφέρονται όπως οι μπάλες ή τα αυτοκίνητα που κινούνται στον δρόμο. Ένα ηλεκτρόνιο μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα σε πολλές θέσεις, το φως μπορεί να είναι και κύμα και σωματίδιο, ενώ η ίδια η πράξη της παρατήρησης επηρεάζει το αποτέλεσμα ενός πειράματος.
Η αβεβαιότητα δεν είναι πλέον αδυναμία μέτρησης· είναι νόμος της φύσης. Σύμφωνα με την περίφημη αρχή της απροσδιοριστίας του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ταυτόχρονα με ακρίβεια τη θέση και την ταχύτητα ενός σωματιδίου. Όσο κι αν αυτό ακούγεται παράλογο, ισχύει σε κάθε πείραμα και έχει επιβεβαιωθεί ξανά και ξανά.
Για δεκαετίες, η κβαντική θεωρία αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία, ακόμα και από τους ίδιους τους δημιουργούς της. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, για παράδειγμα, δυσκολευόταν να δεχτεί ότι «ο Θεός παίζει ζάρια με το σύμπαν». Κι όμως, η φύση φαίνεται πως ακολουθεί ακριβώς αυτούς τους κανόνες.
Σήμερα, περισσότερο από έναν αιώνα μετά, η κβαντική φυσική αποτελεί τη βάση για την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε καθημερινά: από τα λέιζερ και τα κινητά τηλέφωνα, μέχρι τους υπολογιστές και τις ιατρικές απεικονίσεις. Και τώρα, με την ανάπτυξη των κβαντικών υπολογιστών, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο που υπόσχεται να αλλάξει ξανά τα πάντα.
Σαν σήμερα, λοιπόν, δεν γεννήθηκε απλώς μια επιστημονική ιδέα. Γεννήθηκε ένας νέος τρόπος να κατανοούμε τον κόσμο. Ένας κόσμος πιο παράξενος, πιο απρόβλεπτος, αλλά και απείρως πιο συναρπαστικός.
