Στην οικονομική διάσταση του πολέμου με την Ουκρανία επενδύει η Ρωσία βάζοντας στο στόχαστρο τα σιτηρά και απειλώντας πλέον και τη συνοχή της ΕΕ. Την ίδια ώρα, το ΔΝΤ εκτιμά πως οι τιμές των σιτηρών θα μπορούσαν να παρουσιάσουν άνοδο έως και 15% μετά την αποχώρηση της Ρωσίας από τη συμφωνία που επέτρεπε στην Ουκρανία να μεταφέρει με ασφάλεια τα σιτηρά της μέσω λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας.
Γράφει η ΙΟΥΛΙΑ ΣΚΟΥΡΤΗ
Μόνο τη Δευτέρα καταστράφηκαν 180.000 μετρικοί τόνοι σιτηρών μετά τις στοχευμένες επιθέσεις της Μόσχας σε ουκρανικές λιμενικές υποδομές. Τακτική που ακολουθείται μεθοδικά μετά τη ρωσική αποχώρηση από τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας για τα σιτηρά, η οποία είχε επιτρέψει στην Ουκρανία να τα εξαγάγει με ασφάλεια.
Η Ουκρανία βασίζεται επί του παρόντος σε χερσαίες διαδρομές εξαγωγών μέσω της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς και σε μια εναλλακτική διαδρομή μέσω του ποταμού Δούναβη. Η Ρωσία επιτέθηκε σε υποδομές κατά μήκος της τελευταίας διαδρομής νωρίτερα αυτόν τον μήνα προκαλώντας και αντίδραση της Ρουμανίας και του ΝΑΤΟ με τον γενικό γραμματέα της συμμαχίας Γενς Στόλτενμπεργκ να καταδικάζει τις «επικίνδυνες και κλιμακωτές ενέργειες» της Ρωσίας καλώντας τη Μόσχα να σταματήσει να «εξοπλίζει την πείνα».
Την προηγούμενη Πέμπτη, η Ρωσία προχώρησε σε νέους βομβαρδισμούς στην Οδησσό, αποσκοπώντας στην πλήρη καταστροφή των εξαγωγικών δραστηριοτήτων της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και την καταστροφή των ήδη αποθηκευμένων σιτηρών στο λιμάνι της πόλης.
Τα προβλήματα
Υπενθυμίζεται πως η Ουκρανία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών παγκοσμίως ενώ είναι η τέταρτη κατά σειρά χώρα από την οποία η Ελλάδα εισάγει σιτηρά. Η ΕΕ έχει προσπαθήσει να χαράξει μια κοινή πολιτική αλληλεγγύης προς την Ουκρανία σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές της, η οποία ωστόσο έχει εμποδιστεί από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες παράγουν –και εξάγουν– και εκείνες μεγάλο αριθμό σιτηρών. Η συγκεκριμένη συνθήκη δημιουργεί εντάσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, κάτι στο οποίο βασίζεται ο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Δύο είναι τα κρίσιμα προβλήματα: από τη μία, η χερσαία εξαγωγή –και η παροχή περισσότερων ουκρανικών σιτηρών στην ΕΕ– απειλεί τους παραγωγούς της Ανατολικής Ευρώπης, με τις Πολωνία, Ουγγαρία, αλλά και Ρουμανία να ζητούν από την ΕΕ να μην άρει τους περιορισμούς σχετικά με το ύψος των εξαγωγών.
Στα τέλη Απριλίου, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία προειδοποίησαν ότι η μαζική εισροή ουκρανικών γεωργικών προϊόντων επιβάρυνε τις τοπικές αγορές και αποφάσισαν να απαγορεύσουν την εμπορία ουκρανικού σίτου, καλαμποκιού, ελαιοκράμβης και ηλίανθου στο έδαφός τους. Ο συμβιβασμός που βρέθηκε στην ΕΕ ήταν να μην εμποδίζουν τη διέλευση των ουκρανικών προϊόντων προς άλλες χώρες.
Οι «προσωρινοί» περιορισμοί υποτίθεται ότι θα λήξουν στις 15 Σεπτεμβρίου, αλλά οι πέντε ανατολικές χώρες ζητούν τώρα να παραταθούν μέχρι το τέλος του έτους και να επεκταθούν και σε άλλα ουκρανικά αγροτικά προϊόντα για να προστατεύσουν τους αγρότες τους.
Την κατάσταση αυτήν έχει καταγγείλει το Κίεβο, όπως και αρκετές χώρες της ΕΕ. «Η Επιτροπή πρέπει να πει ξεκάθαρα ότι είναι απαράδεκτο ορισμένα κράτη μέλη να αγνοούν τις ισχύουσες συνθήκες», δήλωσε εξοργισμένος ο Γερμανός υπουργός Γεωργίας Τζεμ Οζντεμίρ.
Σημείωσε μάλιστα ότι στους αγρότες των πέντε χωρών έχουν διατεθεί φέτος 156 εκατομμύρια ευρώ σε ενισχύσεις από το αποθεματικό της ΕΕ για την αγροτική κρίση. Από την άλλη, η μεταφορά των ουκρανικών σιτηρών σε μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια –από τα οποία θα μπορούσαν να εξαχθούν προς τρίτες χώρες– παρουσιάζει τα δικά της αντικειμενικά προβλήματα, με το μεγαλύτερο εξ αυτών να είναι το κόστος μεταφοράς τους.
Παρότι η πρόθεση των κρατών μελών της ΕΕ να δείξουν εμπράκτως την αλληλεγγύη τους στην Ουκρανία παραμένει ισχυρή, η μεταφορά των σιτηρών από την Ουκρανία στο λιμάνι του Αμβούργου ή της Κλαϊπέντα κοστίζει, και τόσο η γερμανική όσο και η λιθουανική κυβέρνηση –αλλά και οι κυβερνήσεις άλλων κρατών, των οποίων τα λιμάνια θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν το Κίεβο– δεν είναι έτοιμες να αναλάβουν ούτε το κόστος ούτε και τους ποιοτικούς ελέγχους που απαιτούνται ώστε να επεξεργαστούν τα σιτηρά.
Μέσω τρίτων
Η Λιθουανία έχει προτείνει αύξηση των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών μέσω της Πολωνίας προς το λιμάνι της Βαλτικής Κλαϊπέντα και τέσσερα άλλα λιμάνια στην Εσθονία και τη Λετονία. Μαζί, τα πέντε λιμάνια είναι σε θέση να διακινούν 25 εκατομμύρια μετρικούς τόνους σιτηρών ετησίως, ανέφερε το Βίλνιους σε επιστολή του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
«Η ιδέα είναι υπέροχη, αλλά ποιος θα πληρώσει για τη μεταφορά;» σχολίασε διπλωμάτης από χώρα της ανατολικής ΕΕ στο Politico. Η Ρουμανία έχει επεκτείνει την ικανότητα της Κοστάντζα να φιλοξενεί την αυξημένη κυκλοφορία, ενώ η Πολωνία έχει επενδύσει περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ σε έργα για την αύξηση της σιδηροδρομικής της ικανότητας και τη δημιουργία μιας νέας συνοριακής διέλευσης με την Ουκρανία.
Η συνολική επένδυση που απαιτείται για την αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού των λωρίδων αλληλεγγύης, ωστόσο, υπολογίζεται σε δισεκατομμύρια ευρώ. Όλα τα βλέμματα είναι πια στραμμένα στις Βρυξέλλες – αλλά αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ για τις υποδομές υποχρηματοδοτείται. Εχοντας ήδη δεσμεύσει 250 εκατ. ευρώ για συγκεκριμένα έργα λωρίδων αλληλεγγύης και την ανακοίνωση κοινής χρηματοδότησης 1 δισ. ευρώ, τα ταμεία της ΕΕ στερεύουν.
