Πώς θα ήταν ο χώρος γύρω από την Ακρόπολη αν δεν υπήρξε ο Δημήτρης Πικιώνης; Πώς θα ήταν η Κυπριάδου, η Κυψέλη, η Φιλοθέη, η Αίγινα;
Η έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης. Αισθητική Τοπογραφία» που παρουσιάζεται από σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη φωτίζει όλες τις πτυχές της ζωής και της πορείας του σπουδαίου αρχιτέκτονα.
Πρόκειται για μια συνδιοργάνωση του Μουσείου Μπενάκη με τον πολιτιστικό οργανισμό Círculo de Bellas Artes της Μαδρίτης και την Ισπανική Πρεσβεία στην Ελλάδα που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας και με τη χορηγία της Rokas Renewables-Iberdrola Group. Την έκθεση επιμελούνται ο Juan Miguel Hernández León, ο αρχιτέκτονας και Πρόεδρος του Círculo de Bellas Artes, και η Covadonga Blasco, Επιστημονική Διευθύντρια της Σχολής Καλλιτεχνικών Επαγγελμάτων του Círculo de Bellas Artes, την προσαρμογή της έκθεσης στον εκθεσιακό χώρο έχει αναλάβει η υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, αρχιτέκτων Ναταλία Μπούρα και τη γραφιστική επιμέλεια έχει η Ντόρα Ρόκου-Πικιώνη.
Ακολουθώντας τη ζωή του μέσα από έξι έργα
Η έκθεση έχει οργανωθεί σε τρεις θεματικές ενότητες και αποτελεί ένα συνοπτικό αλλά ουσιαστικό αφιέρωμα στο έργο του Δημήτρη Πικιώνη, ενός από τους πιο εμβληματικούς Έλληνες αρχιτέκτονες με αναγνώριση τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Μέσα από την παρουσίαση έξι χαρακτηριστικών έργων του, αναδεικνύεται η μεθοδολογία σχεδιασμού του καθώς και η σταδιακή ενσωμάτωση στοιχείων της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, μέχρι την προσέγγισή τους ως αναπόσπαστο μέρος του τοπίου. Ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά σχέδια και τις φωτογραφίες, την αφήγηση συνοδεύουν λόγια του ίδιου του Πικιώνη, αποσπάσματα από το εκτενές συγγραφικό του έργο, καθοδηγώντας τον επισκέπτη στην εμπειρία της έκθεσης.
Ο τίτλος της έκθεσης, που πρωτοπαρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2025 στη Μαδρίτη, ως πρωτοβουλία του Círculo de Bellas Artes σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, είναι εμπνευσμένος από το κείμενο του Πικιώνη «Συναισθηματική Τοπογραφία», που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1935 στο περιοδικό Το 3ο Μάτι. Η διοργάνωση της έκθεσης στη Μαδρίτη πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας, του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της Μαδρίτης καθώς και της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Ισπανία.
Στον πυρήνα κέντρο της έκθεσης έχει τοποθετηθεί το πιο γνωστό και αντιπροσωπευτικό έργο του Πικιώνη, η διαμόρφωση της περιοχής γύρω από τον λόφο της Ακρόπολης της Αθήνας, η πρόσβαση σε αυτόν και η διαδρομή προς τον λόφο του Φιλοπάππου. Μια σύγχρονη μακέτα μας επιτρέπει να έχουμε συνολική αντίληψη αυτού του τόσο ιδιαίτερου έργου που δούλεψε ο Δημήτρης Πικιώνης σε καθημερινή βάση, με συνεχή παρουσία στο εργοτάξιο και με απόλυτη αφοσίωση στο προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Ένα έργο γεμάτο αναφορές σε εικαστικά στοιχεία, σε κάθε λεπτομέρεια της σύνθεσης, ένα παράδειγμα «αισθητικής τοπογραφίας».
Ο πρώτος μαθητής του Κωνσταντίνου Παρθένη
Ο Δημήτρης Πικιώνης ξεκίνησε τις σπουδές του στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του γνωρίζεται με τους Αναστάσιο Ορλάνδο, Giorgio de Chirico, Δημήτριο Καμπούρογλου, Περικλή Γιαννόπουλο και με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, του οποίου γίνεται μαθητής. Φαίνεται να τον κερδίζει η ζωγραφική, και μετά τη αποφοίτησή του φεύγει για το Μόναχο όπου ασχολείται με το ελεύθερο σχέδιο και τη γλυπτική. Στη συνέχεια μεταβαίνει στο Παρίσι όπου συνεχίζει τις σπουδές του πάνω στο σχέδιο και τη ζωγραφική με τον Lucien Simon στην Académie de la Grande Chaumière. Εκεί έρχεται σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη, ειδικότερα με το έργο του Cezanne και του Paul Klee, καθώς και με τη γλυπτική του Rodin. Παράλληλα εγγράφεται στο μάθημα των αρχιτεκτονικών συνθέσεων στο εργαστήριο του Jules-Léon Chifflot.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στη διάρκεια των Βαλκανικών και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την αποστράτευσή του με το βαθμό του λοχαγού του Μηχανικού, ξεκινά να διδάσκει στις νυχτερινές Σχολές Τεχνιτών της Ελληνικής Βιοτεχνικής Εταιρείας (Τμήμα Επιπλοποιών) και στη συνέχεια διορίζεται βοηθός του Ορλάνδου στο μάθημα «Μορφολογίας της Αρχιτεκτονικής και Ρυθμολογίας». Το 1923 κτίζει το πρώτο του σπίτι. Το 1925 ονομάζεται Έκτακτος Καθηγητής του Ε.Μ.Π. στην Έδρα «Διακοσμητικής». Το 1930 μονιμοποιείται στην ίδια Έδρα ενώ το 1941 εκλέγεται Τακτικός Καθηγητής.
Διατηρεί πνευματικές φιλίες με τους Σπύρο Αλιμπέρτη, Γιάννη Αποστολάκη, Γιώργο και Φώτο Πολίτη, Φώτη Κόντογλου, Νίκο Μητσάκη, Στρατή Δούκα, Νίκο Βέλμο, Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκο Εγγονόπουλο και Γεράσιμο Στέρη.
Μαζί με τον ζωγράφο και φίλο του Χατζηκυριάκο-Γκίκα εκδίδει το 1935 το περιοδικό Το 3ο Μάτι, όπου δημοσίευσε ο ίδιος αρκετά κείμενά του. Το περιοδικό χαρακτηριζόταν ως περιοδικό τέχνης με σημαντικούς συνεργάτες, όπως οι συγγραφείς Στρατής Δούκας και Τάκης Παπατσώνης, ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς, ο θεατρικός σκηνοθέτης Σωκράτης Καραντινός, ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος και ο χαράκτης Άγγελος Θεοδωρόπουλος.
Το 1958 συνταξιοδοτείται από το Ε.Μ.Π. και το 1966 εκλέγεται Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (τάξη Γραμμάτων και Τεχνών) στην Έδρα της Αρχιτεκτονικής.
