Μια ριζοσπαστική πρόταση που θα επέτρεπε σε υποψήφιες χώρες να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου εξετάζει η ΕΕ, σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Politico. Στόχος είναι να ξεπεραστούν τα συνεχή βέτο – κυρίως της Ουγγαρίας – που μπλοκάρουν την ένταξη της Ουκρανίας και να επιταχυνθεί η διαδικασία διεύρυνσης του μπλοκ.
Το σχέδιο, που βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και απαιτεί ομόφωνη έγκριση από τα κράτη-μέλη, προβλέπει ότι τα νέα μέλη θα απολαμβάνουν οικονομικά και θεσμικά οφέλη, αλλά θα αποκτούν πλήρη δικαιώματα μόνο μετά την ολοκλήρωση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που θα περιορίσουν τη χρήση του βέτο.
Η ιδέα υποστηρίζεται από χώρες όπως η Αυστρία και η Σουηδία, που επιδιώκουν να «ξεπαγώσουν» τη διαδικασία διεύρυνσης, ενώ παράλληλα επιχειρούν να διασφαλίσουν ότι η ΕΕ θα παραμείνει λειτουργική. Ο πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της γερμανικής Βουλής, Άντον Χοφράιτερ, δήλωσε ότι οι μελλοντικοί υποψήφιοι θα πρέπει να παραιτηθούν από το δικαίωμα βέτο έως ότου εφαρμοστούν οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, υπογραμμίζοντας πως «η διεύρυνση δεν μπορεί να καθυστερεί επειδή μεμονωμένα κράτη-μέλη μπλοκάρουν τις αλλαγές».
Η πρόταση αφορά κυρίως την Ουκρανία, τη Μολδαβία και το Μαυροβούνιο, που θα μπορούσαν να ενταχθούν «μερικώς» στην Ένωση. Η μερική ένταξη θα παρείχε πρόσβαση σε κοινοτικά προγράμματα και κονδύλια, χωρίς ωστόσο οι χώρες αυτές να διαθέτουν πλήρες δικαίωμα ψήφου στις ευρωπαϊκές διαδικασίες.
Διπλωμάτες αναγνωρίζουν ότι η πρόταση συζητείται ανεπίσημα μεταξύ των κρατών-μελών και της Κομισιόν, με το επιχείρημα ότι μια ευέλικτη μορφή ένταξης θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς την πολιτικά δύσκολη αναθεώρηση των Συνθηκών. Ωστόσο, αρκετές κυβερνήσεις – μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ολλανδία και φυσικά η Ουγγαρία – εμφανίζονται διστακτικές, θεωρώντας ότι η απώλεια του βέτο θα περιορίσει την εθνική τους κυριαρχία.
Η πρόταση έρχεται σε μια περίοδο αυξανόμενης δυσαρέσκειας στα Δυτικά Βαλκάνια, όπου χώρες όπως το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία βλέπουν τις προσπάθειές τους να ενταχθούν στην ΕΕ να βαλτώνουν. «Η τελευταία χώρα που μπήκε στην Ένωση ήταν η Κροατία πριν από δέκα χρόνια — και στο μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», τόνισε ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιάκοβ Μιλάτοβιτς, επισημαίνοντας ότι «είναι καιρός να αναζωογονηθεί η ευρωπαϊκή ιδέα».
Ανάλογες ανησυχίες εξέφρασε και ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Τάρας Κατσκά, λέγοντας πως «η αναμονή δεν είναι επιλογή» και πως «η Ρωσία δοκιμάζει την ευρωπαϊκή ενότητα όχι μόνο με drones, αλλά και με την πολιτική της υπονόμευσης».
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της ατζέντας, θέτοντας ως στόχο την ένταξη Ουκρανίας και Μολδαβίας έως το 2030. Παρά ταύτα, ο σκεπτικισμός στα κράτη-μέλη και η άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων καθιστούν πολιτικά δύσκολη κάθε συζήτηση περί νέων εντάξεων.
Στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών αυτή την Πέμπτη, η διεύρυνση δεν αναμένεται να περιληφθεί στα τελικά συμπεράσματα, γεγονός που προκαλεί απογοήτευση στις χώρες που πιέζουν υπέρ της. Όπως προειδοποίησε η Αυστριακή υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Κλαούντια Πλάκολμ, «αν η ΕΕ δεν κινηθεί πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, θα χάσει έδαφος από τρίτους παίκτες που ήδη περιμένουν να πάρουν τη θέση της».
Την Τετάρτη, οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων συναντώνται στο Λονδίνο στο πλαίσιο της «Διαδικασίας του Βερολίνου», ενώ η Κομισιόν προετοιμάζει το νέο πακέτο διεύρυνσης, με προτάσεις θεσμικών μεταρρυθμίσεων που θα ανοίξουν τον δρόμο για την επόμενη φάση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
