Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα εξακολουθεί να υφίσταται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat. Παράγοντες όπως οι διακρίσεις στον εργασιακό χώρο, τα κοινωνικά στερεότυπα και η άνιση κατανομή των οικογενειακών ευθυνών συμβάλλουν στη διαιώνισή του.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ο επικεφαλής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Volker Türk, τονίζει: «Η ιστορία και οι ηγέτιδες του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών μας δείχνουν τον δρόμο. Το ίδιο ισχύει για τις γυναίκες και τα κορίτσια που διεκδικούν ίσα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο».
Το φετινό σύνθημα των Ηνωμένων Εθνών, «Τα δικαιώματά της, το μέλλον μας, τώρα αμέσως», υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για δράση. Παρά την πρόοδο, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια που περιορίζουν τις ευκαιρίες τους και τις αμοιβές τους.
Ίση αμοιβή: Ένα διαχρονικό αίτημα
Η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία τέθηκε ήδη από τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957, ενώ η Σύμβαση της ΔΟΕ 100 (1951) αναγνώρισε την αρχή της «ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας». Ωστόσο, στην πράξη, η εφαρμογή αυτών των αρχών παρέμεινε προβληματική.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Οδηγία περί Ίσης Αμοιβής το 1975 προσπάθησε να ενισχύσει το δικαίωμα αυτό, αλλά οι μισθολογικές ανισότητες παραμένουν έντονες. Στην Ελλάδα, το Σύνταγμα (άρθρο 22, παράγραφος 1) διασφαλίζει το δικαίωμα ίσης αμοιβής ανεξαρτήτως φύλου, ωστόσο η πραγματικότητα συχνά διαφέρει.
Το χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων
Το μισθολογικό χάσμα αντανακλά τη διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών γυναικών και ανδρών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2023, οι γυναίκες στην Ε.Ε. κερδίζουν κατά μέσο όρο 12% λιγότερα από τους άνδρες, ενώ στη ζώνη του ευρώ η διαφορά φτάνει το 12,3%.
Οι χώρες με τις μεγαλύτερες μισθολογικές ανισότητες περιλαμβάνουν:
-Λετονία: 19%
-Αυστρία: 18,3%
-Τσεχία: 18%
Η Ελλάδα καταγράφει ένα μισθολογικό χάσμα της τάξης του 13,6%, ενώ χώρες όπως η Γερμανία παρουσιάζουν επίσης υψηλές διαφορές (17,6%). Το Λουξεμβούργο αποτελεί εξαίρεση, καθώς εκεί οι γυναίκες αμείβονται ελαφρώς υψηλότερα από τους άνδρες.
Σε ποιους κλάδους το χάσμα είναι μεγαλύτερο;
Η ανισότητα των αμοιβών είναι πιο έντονη στον χρηματοπιστωτικό και ασφαλιστικό τομέα. Ενδεικτικά, το μισθολογικό χάσμα σε αυτούς τους κλάδους κυμαίνεται από 14% στο Βέλγιο έως 36,4% στην Τσεχία.
Σημαντικές διαφορές εντοπίζονται και στον ιδιωτικό τομέα, όπου το χάσμα είναι μεγαλύτερο σε σύγκριση με τον δημόσιο τομέα. Αυτό οφείλεται στο ότι οι αμοιβές στο δημόσιο καθορίζονται από διαφανή κριτήρια, ενώ στον ιδιωτικό τομέα παρατηρούνται μεγαλύτερες ανισότητες.
Γιατί οι γυναίκες εργάζονται με μερική απασχόληση;
Οι γυναίκες επιλέγουν πιο συχνά τη μερική απασχόληση, καθώς επωμίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό την οικογενειακή φροντίδα. Στην Ε.Ε., το 27,2% των γυναικών που εργάζονται μερικώς αναφέρουν ως βασικό λόγο τη φροντίδα παιδιών ή ενηλίκων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες είναι μόλις 3,7%. Στον αντίποδα, οι άνδρες επιλέγουν τη μερική απασχόληση κυρίως για λόγους εκπαίδευσης (19,3%).
Η ανισότητα στους αριθμούς
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 οι γυναίκες στην Ελλάδα είχαν ετήσιες μεικτές αποδοχές κατά 26,4% χαμηλότερες από τους άνδρες.
Γυναίκες: 17.361 ευρώ
Άνδρες: 21.947 ευρώ
Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, οι ετήσιες αποδοχές των ανδρών έφταναν τα 40.086 ευρώ, ενώ των γυναικών μόλις 32.249 ευρώ. Αντίστοιχα, στις υπηρεσίες εστίασης, οι άνδρες κέρδιζαν 12.670 ευρώ και οι γυναίκες 11.395 ευρώ.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το μισθολογικό χάσμα το 2022 ήταν 12,7%, κάτι που σημαίνει ότι οι γυναίκες έπρεπε να εργαστούν 1,5 μήνα επιπλέον για να καλύψουν τη διαφορά.
Γιατί υπάρχει ακόμη μισθολογική ανισότητα;
Το μισθολογικό χάσμα είναι αποτέλεσμα σύνθετων κοινωνικών και θεσμικών παραγόντων:
Επαγγελματικός διαχωρισμός: Οι γυναίκες εργάζονται σε χαμηλόμισθους κλάδους (εκπαίδευση, υγεία), ενώ οι άνδρες κυριαρχούν σε υψηλά αμειβόμενους τομείς (τεχνολογία, χρηματοοικονομικά).
Διακρίσεις και στερεότυπα: Οι γυναίκες συχνά λαμβάνουν χαμηλότερες προσφορές αμοιβής και αξιολογούνται πιο αυστηρά για προαγωγές.
Οικογενειακές ευθύνες: Οι γυναίκες αναλαμβάνουν δυσανάλογο βάρος στη φροντίδα της οικογένειας, γεγονός που τις οδηγεί σε θέσεις με λιγότερες προοπτικές ανέλιξης.
Πώς μπορεί να κλείσει το μισθολογικό χάσμα;
Η εξάλειψη του μισθολογικού χάσματος απαιτεί στοχευμένες πολιτικές:
Διαφάνεια στις αμοιβές: Υποχρέωση των επιχειρήσεων να δημοσιοποιούν τα μισθολογικά δεδομένα.
Προώθηση των γυναικών σε ηγετικές θέσεις: Εφαρμογή προγραμμάτων ενίσχυσης της γυναικείας παρουσίας στη διοίκηση.
Υποστήριξη της οικογενειακής ισορροπίας: Ενίσχυση της γονικής άδειας για άνδρες και γυναίκες.
Είναι οασιφανές ότι η καταπολέμηση των μισθολογικών ανισοτήτων δεν αποτελεί μόνο ηθική επιταγή αλλά και οικονομική αναγκαιότητα, καθώς η ισότητα των φύλων ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη και τη συνοχή των κοινωνιών μας.
