Στις πρώτες σελίδες του διαπραγματευτικού εγχειριδίου «Το αλφαβητάρι του διαπραγματευτή» (Εκδόσεις Κέρκυρα, 2008) του Σκωτσέζου συγγραφέα Γκάβιν Κένεντι, περιλαμβάνεται μια ρήση του Ντόναλντ Τραμπ υπό την ιδιότητα του δισεκατομμυριούχου: «Εάν έχετε αυτό που επιθυμεί ο άλλος, τότε έχετε καταλήξει σε συμφωνία» υποστήριζε, εισπράττοντας την κριτική των τότε συναδέλφων του. Την αρχή αυτή φαίνεται να διατηρεί ακέραιη και ως πρόεδρος των ΗΠΑ, επιχειρώντας να την εφαρμόσει στο Ουκρανικό, όπου ανέλαβε τον ρόλο του διαμεσολαβητή, με τη σύνοδο στην Αλάσκα αλλά και με την προχθεσινή συνάντηση με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους στον Λευκό Οίκο.
Μπορεί η «πολιτική» Τραμπ να συναρμόζει στην αγοραπωλησία ακινήτων, ξενοδοχείων και ουρανοξυστών, όταν όμως πρόκειται για τη γη και την μοίρα ανεξάρτητων εθνών, τα δεδομένα είναι αρκούντως πιο περίπλοκα. Πασιφανώς, ο Αμερικανός πρόεδρος θεωρεί ότι ο κ. Ζελένσκι έχει αυτό που επιθυμεί ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ως εκ τούτου επιχειρεί υπό τη διαμεσολάβησή του να επέλθει μια συμφωνία. Για αυτό, άλλωστε, παρότρυνε χθες τον Ουκρανό πρόεδρο «να κάνει αυτό που πρέπει να κάνει» και να επιδείξει την απαραίτητη «ευελιξία» στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τον Ρώσο ομόλογο του στη συνάντηση που προετοιμάζεται για το αμέσως προσεχές διάστημα.
Το δημόσιο σκέλος της συνάντησης Τραμπ-Ζελένσκι ήταν πολύ φιλικό, σε αντίθεση με τα όσα διαδραματίστηκαν μεταξύ των δύο στον ίδιο χώρο τον περασμένο Φεβρουάριο. Εξίσου θετικά αποτυπώθηκε και το πρελούδιο της επόμενης συνάντησης μεταξύ των δύο προέδρων με τους Ευρωπαίους ηγέτες, εικόνα που θύμιζε μια δυτική συνάθροιση που αποσκοπεί στο συντονισμό απόψεων και θέσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Εντούτοις, μετά την απομάκρυνση των καμερών καταγράφηκαν ουσιώδεις διαφωνίες για την πορεία του Ουκρανικού από εδώ και στο εξής.
Ο κ. Τραμπ απορρίπτει την ιδέα εκεχειρίας ή κατάπαυση πυρός και προτείνει (υιοθετώντας τη ρωσική θέση) την απευθείας διεξαγωγή ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων και υπό την παρουσία του· «αν με θέλετε θα είμαι εκεί» είπε. Αντιθέτως, οι Ευρωπαίοι και κυρίως οι ηγέτες των Γερμανίας και Γαλλίας, Φρίντριχ Μερτς και Εμανουέλ Μακρόν, επιμένουν να προηγηθεί κατάπαυση του πυρός.
Μετά τη συνάντηση με τον κ. Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους, ο Αμερικανός πρόεδρος επικοινώνησε με τον Ρώσο ομόλογό του για να τον ενημερώσει για τα αποτελέσματα των συζητήσεων και να του επαναλάβει την ιδέα του για τη διεξαγωγή μιας τριμερούς συνάντησης.
Η συνάντηση αυτή, όπως αποκάλυψε ο καγκελάριος Μερτς, είναι πολύ πιθανό να γίνει τις επόμενες δύο εβδομάδες στην Ουγγαρία· κατά τον κ. Μακρόν η ρωσοουκρανική συνάντηση πρέπει να λάβει χώρα στη Γενεύη. Ο Γάλλος πρόεδρος που συνεχίζει να διατηρεί μια σκληρή ρητορική, αποκάλεσε τον Πούτιν «αρπακτικό, ένα τέρας στις πόρτες μας» και επανέλαβε προς πάσα κατεύθυνση ότι η Ρωσία «έχει εξελιχθεί σε διαρκή δύναμη αποσταθεροποίησης και εν δυνάμει απειλή για πολλούς από μας».
Μπρος-πίσω για τις εγγυήσεις ασφαλείας
Τα έτερα μεγάλα αγκάθια στο δρόμο για την ειρήνη στην Ουκρανία είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας που θα παρασχεθούν στο Κίεβο προκειμένου να υπογράψει ειρηνευτική συμφωνία με τη Μόσχα και φυσικά το ζήτημα των εδαφών. Την Δευτέρα, ο κ. Τραμπ άφησε να εννοηθεί – ή ακριβέστερα δεν απέκλεισε- το ενδεχόμενο αποστολής αμερικανικών στρατευμάτων στο Κίεβο στο πλαίσιο των εγγυήσεων ασφαλείας. Βασική αίρεση ότι η συμμαχία των Ευρωπαίων «προθύμων» θα έχει τον πρώτο λόγο.
Χθες, ο Αμερικανός πρόεδρος άδειασε εαυτόν αλλά και το Κίεβο. Μιλώντας στο -πολύ φιλικό προς τον ίδιο- «Fox News» διαβεβαίωσε ότι δεν θα σταλούν αμερικανικά στρατεύματα στην Ουκρανία, ενώ υπογράμμισε πως Γαλλία, Γερμανία και Μεγάλη Βρετανία «θέλουν να έχουν στρατεύματα εκεί».
Είναι προφανές ότι η συμμετοχή (ή όχι) των ΗΠΑ στις εγγυήσεις ασφαλείας θα έχει βαρύνοντα ρόλο στις αποφάσεις που θα λάβει η Ουκρανία. Για αυτό, σύμφωνα με τους «Financial Times», το Κίεβο πρότεινε στην Ουάσιγκτον να αγοράσει αμερικανικά όπλα αξίας 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων (χρηματοδοτούμενα από την Ευρώπη), για να αποσπάσει την αμερικανική συμμετοχή στις εγγυήσεις ασφαλείας. Παρότι δεν αναφέρονται ποια όπλα ζήτησαν να προμηθευτούν οι Ουκρανοί, είναι διακηρυγμένη η επιθυμία τους για αγορά αμερικανικών συστημάτων αεράμυνας Patriot, ενώ φέρεται ότι πρότειναν και συμφωνία συμπαραγωγής drones (τομέας που έχουν πραγματοποιήσει άλματα τα τελευταία έτη).
Το ζήτημα εισδοχής της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ απορρίπτεται εμφατικά από τον κ. Τραμπ, τον Βλαντίμιρ Πούτιν αλλά και τον ίδιο τον γενικό γραμματέα γραμματέα του Οργανισμού, ο οποίος μίλησε για εγγυήσεις ασφαλείας τύπου «άρθρου 5» που προβλέπει συλλογική άμυνα αλλά σαφώς όχι εντός του πλαίσιο του Βορειοατλαντικού συμφώνου.
«Η κατάσταση έχει ως εξής — οι ΗΠΑ και άλλες χώρες έχουν πει πως τάσσονται εναντίον του να γίνει η Ουκρανία κράτος μέλος του NATO. Η επίσημη θέση του NATO είναι (…) πως ο δρόμος προς την ένταξη της Ουκρανίας είναι αμετάκλητος», υπογράμμισε ο Μαρκ Ρούτε, που υποστήριξε ότι δεν έγινε συζήτηση για την ανάπτυξη νατοϊκών στρατευμάτων στην ουκρανική επικράτεια.
Από την πλευρά της, η Μόσχα έχει διαμηνύσει ότι δεν θα δεχθεί εγγυήσεις ασφαλείας που θα περιλαμβάνουν στρατεύματα νατοϊκών χωρών. Με ή χωρίς αμερικανική συμμετοχή στις εγγυήσεις ασφαλείας, το φλέγον ερώτημα για το Κίεβο είναι αν όντως τα ευρωπαϊκά κράτη που θα συμμετέχουν σε αυτό το σχήμα θα είναι πρόθυμα να πολεμήσουν για να αποτρέψουν μια νέα ρωσική εισβολή/επίθεση στην Ουκρανία;
Εδαφικό
Όσον αφορά το εδαφικό ή «ανταλλαγή εδαφών» όπως παρουσιάζεται εσχάτως, συμπεριλήφθηκε και αυτό στην ατζέντα της Δευτέρας. «Συζητήσαμε για την ανταλλαγή εδαφών αλλά πρέπει να καταλάβετε πως υπάρχουν υπό κατοχή εδάφη στα οποία δεν έγιναν ποτέ μάχες όπως η Κριμαία. Τις τελευταίες 1000 ημέρες έχουν καταλάβει μόλις 1% ουκρανικής γης. Συζητήσαμε για κάθε τετραγωνικό μέτρο της Ουκρανίας που έχει χυθεί το αίμα μας» υπογράμμισε ο κ. Ζελένσκι, κάνοντας λόγο ότι το θέμα των εδαφών θα το συζητήσει το ίδιος με τον Πούτιν.
Αν και ο Ουκρανός πρόεδρος υποστήριξε ότι συντάσσεται με τον πρόεδρο Τραμπ και επιδιώκει μια «διπλωματική λύση» του πολέμου, οι Financial Times επαναλαμβάνουν ότι το Κίεβο δεν θα προβεί σε εδαφικές παραχωρήσεις και επιμένει σε κατάπαυση του πυρός ως το πρώτο βήμα προς μια πλήρη ειρηνευτική συμφωνία.
Η Μόσχα ζητά την πλήρη αποχώρηση της Ουκρανίας από τις ανατολικές επαρχίες Ντόνετσκ και Λουχάνσκ, που βρίσκονται εντός της περιοχής του Ντονμπάς. Η Μόσχα ελέγχει σχεδόν όλο το Λουχάνσκ, αλλά μόνο περίπου τα τρία τέταρτα του Ντόνετσκ. Ενώ, για τη Ρωσία η Κριμαία είναι «ρωσική» και δεν είναι εντός διαπραγμάτευσης. Ως αντάλλαγμα, η ρωσική πλευρά υποσχέθηκε ότι θα παγώσει τις γραμμές του μετώπου στις άλλες δύο περιοχές, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια.
Οι Ουκρανοί απορρίπτουν αυτές τις «ιδέες» καθώς εκτιμούν εάν αποσύρουν τα στρατεύματά τους από τις τις μερικώς κατεχόμενες ανατολικές περιοχές Ντόνετσκ και Λουχάνσκ, καθώς κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε τις συνθήκες για μια ταχεία προέλαση των ρωσικών δυνάμεων προς την πόλη Ντνίπρο. Πέραν του Κιέβου, τις εδαφικές ανταλλαγές απορρίπτουν και οι ευρωποαίου ενώ σημειώνεται ότι κατά το ουκρανικό Σύνταγμα οποιαδήποτε αλλαγή στην επικράτεια μπορεί να εγκριθεί μόνο μέσω δημοψηφίσματος.
Κεφάλαιο
Είναι γεγονός ότι ο κ. Τραμπ έχει χρησιμοποιήσει αρκετό από το πολιτικοδιπλωματικό του κεφάλαιο για την διευθέτηση της ρωσοουκρανικής σύγκρουσης. Όπως ο ίδιος παραδέχθηκε η σύγκρουση είναι πιο περίπλοκη από ό,τι νόμιζε.
Χωρίς να δίνει μεγάλη έμφαση στα επιμέρους -κάτι που αποδεικνύεται από την μετακύλιση της πίεσης στην Ουκρανία, ο Αμερικανός πρόεδρος ενδιαφέρεται για μια γρήγορη επίλυση προκειμένου να ενισχύσει τη δημοτικότητά του στο εσωτερικό και να κερδίσει το -πολυπόθητο για τον ίδιο- Νόμπελ ειρήνης. Αυτός ήταν και ο λόγος που τις τελευταίες ημέρες βαυκαλίζονταν για την διευθέτηση «έξι πολέμων» υπό την ηγεσία του. Το αν ο Ρώσος πρόεδρος επιτεθεί εκ νέου στην Ουκρανία ή σε κάποια άλλη ευρωπαική χώρα, ή αν ο οποιοσδήποτε αναθεωρητικός ηγέτης σε οποιαδήποτε περιοχή του κόσμου επιχειρήσει να αντιγράψει την «μέθοδο Πούτιν» δεν φέρεται να τον απασχολεί ιδιαίτερα.
Φυσικά, εκτός του Νόμπελ, υπάρχουν και τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα. Ως εκ τούτου, η είδηση που αποκάλυψε το γαλλικό «Le DiplomateMedia» ότι την ημέρα συνάντησης Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα, ο Ρώσος πρόεδρος υπέγραψε διάταγμα που επέτρεπε στην αμερικανική εταιρεία ExxonMobil (μέσω της θυγατρικής της Exxon Neftegas) να επανεμπλακεί σε έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου στη ρωσική Άπω Ανατολή, μόνο ασύνδετη δεν πρέπει να θεωρείται από τις εξελίξεις.
Τι λέει η Αθήνα
Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών παρακολουθούν επισταμένως τα συμβαίνοντα στο Ουκρανικό, δεδομένων και των ομοιοτήτων του με το Κυπριακό που αποτελεί ζήτημα παράνομης εισβολής και κατοχής. Παρότι ανώτεροι διπλωματικοί αξιωματούχοι απέφευγαν να σχολιάσουν ευθέως τις εξελίξεις, υπογράμμιζαν ότι η Ελλάδα βλέπει θετικά και ενθαρρύνει οποιαδήποτε ενέργεια έχει σκοπό την παύση των εχθροπραξιών.
Σύμφωνα με την ίδια γραμμή πληροφόρησης, μια διαρκής και βιώσιμη ειρήνη απαιτεί τη συμμετοχή της Ουκρανίας στις συζητήσεις, ενώ τονίζεται ότι η ΕΕ οφείλει να έχει λόγο τόσο προ όσο και μετά την διευθέτηση.
Στην Αθήνα αντιλαμβάνονται ότι το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας θα τεθεί σε πολλά και διαφορετικά ευρωατλαντικά πεδία και ότι ενδέχεται να υπάρξουν ακόμα και ισχυρές «συστάσεις» από μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες για ελληνική στρατιωτική συμμετοχή στις εγγυήσεις ασφαλείας. Ωστόσο, ανώτεροι διπλωματικοί αξιωματούχοι διαβεβαίωναν ότι η ελληνική θέση περί μη αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία παραμένει αναλοίωτη όπως εκφράστηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Οι ίδιες πηγές, προσέθεταν ότι η Αθήνα θα συνεχίσει να στηρίζει πολλαπλώς το Κίεβο.
