Η είδηση από τον Βόλο πάγωσε το πανελλήνιο: τρία παιδιά βρέθηκαν πάνω από το άψυχο σώμα της μητέρας τους, δολοφονημένης μέσα στο ίδιο της το σπίτι.
Η εικόνα αυτή δεν είναι απλώς μια τοπική τραγωδία. Είναι η συμπύκνωση μιας φρίκης που έχει όνομα: η θανατηφόρα έμφυλη βία. Κάθε τέτοια υπόθεση ανοίγει πληγές που δεν κλείνουν, γιατί πίσω από την είδηση κρύβονται οικογένειες, κοινότητες και παιδιά που μεγαλώνουν με μνήμες ανείπωτες.
Η Ελλάδα των αριθμών – και των σιωπών
Τα στατιστικά δεν έχουν πρόσωπο, αλλά κρύβουν ζωές. Σύμφωνα με τον απολογισμό της ΕΛ.ΑΣ. για το 2022, καταγράφηκαν 11.476 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σε όλη τη χώρα. Οι δράστες είναι στη μεγάλη πλειοψηφία σύζυγοι ή σύντροφοι. Οι αριθμοί αυτοί έχουν αυξηθεί δραματικά: από περίπου 5.500 περιστατικά το 2014, φτάσαμε να μιλάμε για υπερδιπλασιασμό μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία.
Όσο για τις λεγόμενες «γυναικοκτονίες», δεν υπάρχει επίσημη κατηγορία στα στατιστικά της ΕΛ.ΑΣ., αλλά οι καταμετρήσεις που γίνονται από ερευνητές και ΜΜΕ συγκλίνουν σε περίπου 50 υποθέσεις την τετραετία 2020-2024, με 12 το 2024.
Οι αριθμοί διαφέρουν ανάλογα με το πώς ορίζεται το φαινόμενο, αλλά η τάση παραμένει σταθερή: οι περισσότερες γυναίκες χάνουν τη ζωή τους από χέρι συντρόφου ή οικείου προσώπου.
Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτό. Σε όλη την Ευρώπη, μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή βίας στη διάρκεια της ζωής της, ενώ κατά μέσο όρο 7 γυναίκες δολοφονούνται κάθε μέρα στην ΕΕ από σύντροφο ή πρώην σύντροφο.
Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ότι το πρόβλημα δεν είναι «ελληνικό», αλλά οικουμενικό. Ωστόσο, κάθε κοινωνία έχει τις ιδιαιτερότητές της. Στην Ελλάδα, η έννοια της «οικογενειακής τιμής» ή το «υπομένω για τα παιδιά» εξακολουθούν να λειτουργούν ως μηχανισμοί σιωπής.
Υποθέσεις που σφράγισαν τη μνήμη
Η τραγωδία στον Βόλο δεν είναι μεμονωμένη. Μερικά χρόνια πριν, η δολοφονία της Καρολάιν στα Γλυκά Νερά έγινε πρωτοσέλιδο διεθνώς, αποκαλύπτοντας με τον πιο βίαιο τρόπο τι σημαίνει ο όρος «οικιακή βία» που ξεφεύγει από τα όρια.
Στην Κρήτη, στη Ρόδο, στη Θεσσαλονίκη, σχεδόν κάθε χρόνο προστίθεται μία ιστορία στο μαύρο βιβλίο. Η κάθε μία διαφορετική, αλλά όλες με κοινό παρονομαστή: γυναίκες που δεν πρόλαβαν να σωθούν.
Από το δράμα στην πράξη – τι έχει γίνει
Δεν μπορούμε να πούμε ότι το κράτος έμεινε αμέτοχο. Τα τελευταία χρόνια έγιναν σημαντικά βήματα:
- Ειδικά Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας: Λειτουργούν σε δεκάδες Αστυνομικά Τμήματα σε όλη τη χώρα, με εξειδικευμένο προσωπικό που εκπαιδεύεται να χειρίζεται τέτοιες υποθέσεις με ευαισθησία και ταχύτητα. Εκεί μπορούν να απευθυνθούν γυναίκες που φοβούνται να μιλήσουν στο «γενικό» τμήμα.
- Η εφαρμογή Panic Button ξεκίνησε πιλοτικά σε Αττική και Θεσσαλονίκη τον Μάρτιο του 2023 και επεκτάθηκε πανελλαδικά τον Μάιο του 2024. Μέσω ενός διακριτικού κουμπιού στο κινητό, μια γυναίκα που απειλείται μπορεί να ειδοποιήσει αμέσως την ΕΛ.ΑΣ., στέλνοντας ταυτόχρονα γεωεντοπισμό. Ήδη έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου το Panic Button αποδείχθηκε σωτήριο.
- Το υπουργείο Δικαιοσύνης δρομολογεί για το 2025 το JustStat, ένα νέο πληροφοριακό σύστημα που θα συγκεντρώνει δεδομένα για περιοριστικά μέτρα, διώξεις και αποφάσεις, με στόχο τη διαφάνεια και την παρακολούθηση της πορείας κάθε υπόθεσης.
- Η Οδηγία (ΕΕ) 2024/1385 εγκρίθηκε στις 14 Μαΐου 2024 και η Ελλάδα την ενσωμάτωσε με τον Νόμο 5172/2025, ενισχύοντας τις ιατροδικαστικές υπηρεσίες και επεκτείνοντας την προστασία ανηλίκων.
- Ενισχύθηκε το δίκτυο ξενώνων και συμβουλευτικών κέντρων, ενώ η Γραμμή SOS 15900 λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο, με δυνατότητα άμεσης παραπομπής σε κοινωνικές υπηρεσίες ή ξενώνες φιλοξενίας.
Οι προκλήσεις που μένουν
Παρά τα βήματα, οι προκλήσεις είναι πολλές. Η δικαιοσύνη παραμένει αργή: μια γυναίκα που καταγγέλλει συχνά περιμένει μήνες για περιοριστικά μέτρα, ενώ στο μεταξύ συνεχίζει να κινδυνεύει.
Η αστυνομία, παρότι έχει κάνει προόδους, εξακολουθεί να κατηγορείται για περιστατικά αδιαφορίας ή κακής διαχείρισης. Και βέβαια, η κοινωνία συχνά κλείνει τα μάτια: οι γείτονες που «άκουγαν αλλά δεν ανακατεύονταν», οι φίλοι που συμβούλευαν «κάνε υπομονή».
Ο ρόλος του Διαδικτύου
Το Διαδίκτυο έχει διπλό πρόσωπο. Από τη μία, είναι εργαλείο σωτηρίας: καμπάνιες, hashtags και ομάδες αλληλεγγύης βοήθησαν να γίνουν γνωστές πολλές υποθέσεις που αλλιώς θα έμεναν στο σκοτάδι.
Το #MeToo έσπασε τείχη σιωπής και στην Ελλάδα, έστω και καθυστερημένα. Από την άλλη όμως, το ίδιο το ίντερνετ γίνεται συχνά όπλο του θύτη: παρακολούθηση μέσω εφαρμογών, εκδικητική πορνογραφία, κυβερνοεκβιασμός. Η τεχνολογία μπορεί να σώσει, αλλά και να καταστρέψει. Το στοίχημα είναι να χτίσουμε ψηφιακά εργαλεία με επίκεντρο την προστασία των ευάλωτων.
Συγκρίσεις με την Ευρώπη
Στην Ισπανία, από το 2004 υπάρχει ειδικός νόμος για την έμφυλη βία, με ειδικά δικαστήρια και αυστηρές ποινές. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση διαθέτει εκατοντάδες «ασφαλή διαμερίσματα» για γυναίκες που χρειάζονται άμεση απομάκρυνση από το σπίτι τους.
Η Ελλάδα κάνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά ακόμα υπολείπεται σε υποδομές και ταχύτητα. Το JustStat ίσως αποτελέσει το πρώτο εργαλείο που θα μας φέρει πιο κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα διαφάνειας.
Γιατί δεν φτάνει να μετράμε νεκρές
Η υπόθεση του Βόλου είναι άλλη μια χαραγή στο συλλογικό μας σώμα. Δεν είναι η πρώτη, αλλά δεν πρέπει να είναι άλλη μία «ακόμη». Η κοινωνία οφείλει να σταθεί έγκαιρα δίπλα σε κάθε γυναίκα, πριν η καταγγελία της γίνει πρωτοσέλιδο.
Η προστασία των γυναικών δεν είναι υπόθεση μόνο της Αστυνομίας ή της Δικαιοσύνης. Είναι ζήτημα παιδείας, πρόληψης και μηδενικής ανοχής. Γιατί πίσω από κάθε αριθμό υπάρχουν μητέρες, κόρες, αδελφές, φίλες. Και υπάρχουν παιδιά σαν εκείνα του Βόλου που θα κουβαλούν για πάντα την εικόνα της βίας.
Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ιδιωτική υπόθεση. Είναι κοινωνικό έγκλημα. Και όσο δεν αντιμετωπίζεται με αποφασιστικότητα, θα συνεχίζουμε να μετράμε. Μέχρι η κοινωνία να πάψει να σιωπά και να αποδεχθεί ότι η ζωή κάθε γυναίκας δεν είναι διαπραγματεύσιμη, αλλά αδιαπραγμάτευτη αξία.
