Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πως ήρθε η ώρα να αλλάξει το άρθρο 24 του Συντάγματος. Πρόκειται για το άρθρο που καθορίζει τι θεωρείται δάσος, πώς προστατεύεται το περιβάλλον και πού επιτρέπεται η δόμηση. Με άλλα λόγια, ποια είναι τα όρια των οικισμών και τι μπορεί να κάνει κανείς σε εκτός σχεδίου περιοχές.
Το πρόβλημα
Για δεκαετίες, τα όρια των οικισμών χαράσσονταν με αποφάσεις Νομαρχών και όχι με ενιαίο, θεσμικά σταθερό τρόπο. Χιλιάδες πολίτες αγόρασαν οικόπεδα πιστεύοντας ότι μπορούσαν να χτίσουν, είτε γιατί υπήρχε σχετική απόφαση είτε γιατί η διοίκηση τους το επέτρεψε. Σήμερα, πολλοί από αυτούς βρίσκονται αντιμέτωποι με αποφάσεις που τους απαγορεύουν τη δόμηση. Άλλοι πρόλαβαν και έχτισαν. Άλλοι έμειναν με ένα άχρηστο οικόπεδο. Και όλοι τους είναι παγιδευμένοι σε ένα νομικό και πολεοδομικό αδιέξοδο.
Ταυτόχρονα, η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο μεγάλα και αλληλένδετα προβλήματα: το στεγαστικό και το δημογραφικό. Οι νέοι δυσκολεύονται να αποκτήσουν σπίτι, οι τιμές των ακινήτων εκτοξεύονται, και η ζωή στις πόλεις γίνεται όλο και πιο ασφυκτική. Την ίδια ώρα, η ελληνική ύπαιθρος αδειάζει. Τα χωριά γερνούν και εγκαταλείπονται. Όμως, πώς να επιστρέψει κανείς σε μια περιοχή όπου απαγορεύεται να χτίσει;
Η στάση της κυβέρνησης
Ο πρωθυπουργός ξεκαθαρίζει ότι το κράτος οφείλει να σέβεται τον πολίτη. Δεν μπορεί να του λέει για χρόνια ότι μπορεί να χτίσει, και ξαφνικά να αλλάζει γνώμη. Η αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης είναι θεμελιώδης: όταν ο πολίτης εμπιστεύεται τη διοίκηση και επενδύει τα χρήματά του, δεν μπορεί να τιμωρείται για αυτό.
Η λύση
Η απάντηση είναι ένα νέο, ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχέδιο. Κάθε Δήμος θα αποκτήσει το δικό του Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο ένα νησί, ένα ορεινό χωριό και μια τουριστική πόλη. Σε έναν μικρό οικισμό 300 κατοίκων, είναι ουτοπικό να απαιτείται πλήρης πολεοδόμηση για να επιτραπεί η δόμηση. Αποτέλεσμα; Να μην γίνεται τίποτα και οι περιοχές αυτές να μαραζώνουν.
Εκτός σχεδίου δόμηση
Η κυβέρνηση αναγνωρίζει τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά ταυτόχρονα προειδοποιεί: δεν μπορούμε να λέμε «δεν χτίζουμε εντός», «δεν χτίζουμε εκτός», «δεν επεκτείνουμε τους οικισμούς» και να πιστεύουμε ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα. Χρειάζεται ισορροπία. Χρειάζονται πρακτικές λύσεις, όχι αδιέξοδα.
Τι αλλάζει στα νησιά
Ένα από τα πρώτα βήματα είναι η αναγνώριση των υπαρχόντων δρόμων, που σήμερα υπάρχουν μεν στην πράξη, αλλά όχι στους χάρτες. Χωρίς αναγνωρισμένο δρόμο, δεν επιτρέπεται η δόμηση. Η νέα διαδικασία θα είναι αυτοματοποιημένη και θα ξεκινήσει από τα νησιά, όπου το πρόβλημα είναι πιο έντονο.
Γιατί έχει σημασία
Η συζήτηση για τα οικόπεδα και τη δόμηση δεν είναι τεχνική. Είναι κοινωνική. Όταν ένας νέος άνθρωπος δεν μπορεί να χτίσει το σπίτι του στην περιοχή των γονιών του, μεταναστεύει. Όταν ένα οικόπεδο μένει άχρηστο επειδή μπλέκεται σε νομικά γρανάζια, χάνεται μια επένδυση, χάνεται μια ευκαιρία. Όταν η ύπαιθρος αποκλείεται από τη δυνατότητα ανάπτυξης, το δημογραφικό επιδεινώνεται. Και το στεγαστικό πρόβλημα μεγαλώνει. Οι τιμές ανεβαίνουν. Οι πόλεις πιέζονται. Οι ανισότητες βαθαίνουν.
Συμπέρασμα
Οι αλλαγές αυτές δεν είναι εύκολες. Ούτε δημοφιλείς. Όμως είναι αναγκαίες. Χρειάζεται τόλμη για να διορθωθεί μια στρεβλή κατάσταση δεκαετιών. Να μπει τάξη στο χάος. Να αποκτήσουν οι πολίτες σιγουριά και προοπτική. Να ξαναζωντανέψουν τα χωριά. Να υπάρξει ελπίδα για στέγη, ανάπτυξη και επιστροφή. Αυτή είναι η ουσία της πολιτικής ευθύνης.
