Ο κύκλος των μνημονίων θα μπορούσε κανείς να πει ότι ημερολογιακά ανοίγει με τον Γιώργο Παπανδρέου και κλείνει με τον Αλέξη Τσίπρα. Στις 23 Απριλίου του 2010, με διάγγελμα από το Καστελόριζο, ο πρώτος βάζει την Ελλάδα στο μνημόνιο, ενώ στις 20 Αυγούστου του 2018, όταν ολοκληρώθηκε το τρίτο πρόγραμμα οικονομικής στήριξης της Ελλάδας, ο δεύτερος, με διάγγελμά του από την Ιθάκη και μέσω… αεροβάπτισης, όρισε το τέλος των μνημονίων.
Κάπως έτσι, Γιώργος Παπανδρέου και Αλέξης Τσίπρας γίνονται τα μοιραία πρόσωπα σε μια προδιαγεγραμμένη τραγωδία για τη χώρα. Οι ολετήρες της οικονομίας, οι γυρολόγοι ντελάληδες και οι υπαίθριοι πραματευτάδες του λαϊκισμού και του… δόγματος «λεφτά υπάρχουν».
Ύβρις, άτη, νέμεσις, τίσις
Με τον τρόπο του ο καθένας επιχείρησε να ξεφύγει από το αρχαιοελληνικό ηθικό σχήμα «ύβρις, άτη, νέμεσις, τίσις». Ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε τη Σοσιαλιστική Διεθνή για να ξεγελάσει τη νέμεση, να αποδράσει πολιτικά και να περιορίσει την τιμωρία και τη συντριβή (τίσις).
Ο Αλέξης Τσίπρας, με την έντυπη «Ιθάκη» του, επιχειρεί να αναβαπτιστεί σε… ηγέτη του μέλλοντος, να ξορκίσει τις αυταπάτες της κυβερνώσας Αριστεράς και να κάψει στην πυρά τα «λάθος» κείμενα και τα «λάθος πρόσωπα» του παρελθόντος.
Ίσως τα… κοινά στοιχεία στην πολιτική μοίρα των δύο ανδρών να λειτούργησαν τις στιγμές της συγγραφικής περισυλλογής του Τσίπρα, καθώς στην «Ιθάκη» παρέλειψε τις προσφιλείς προσφωνήσεις του παρελθόντος προς τον Γιώργο Παπανδρέου: Πινοσέτ, Ολαντρέου, Γερμανοτσολιάς… «Έχει ξεπεράσει πια και τη Θάτσερ, έχει ξεπεράσει και τον Πινοσέτ και φαίνεται τελικά ότι προκειμένου να κρατηθεί λίγο ακόμα στην εξουσία, είναι αδίστακτος. Ό,τι του ζητήσουν, θα το εξαγγείλει», έλεγε ο Αλέξης της νεαρής ηλικίας, μακριά ακόμη από το Μαξίμου.
Η διαδρομή του λαϊκισμού
Το καλοκαίρι του 2010 ο τότε πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, ανακοίνωσε μέσα από ένα δραματικό διάγγελμα στο ακριτικό Καστελόριζο, την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης και την έναρξη μιας περιόδου σκληρής λιτότητας και κρίσης: «Είναι ανάγκη εθνική και επιτακτική να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης».
Είχαν προηγηθεί οι σοκαριστικές διαπιστώσεις του τότε υπουργού Οικονομίας, Γιώργου Παπακωνσταντίνου (εκείνου που κινδύνευσε να «πυροβολήσει τα πόδια του» στο συμβούλιο των Ευρωπαίων ΥΠΟΙΚ), για τα πλαστά πρωτογενή πλεονάσματα.
Ο Γιώργος Παπανδρέου… εγκαινίασε την επιτήρηση της «τρόικας» και την εφαρμογή μιας άκρως επώδυνης λιτότητας που γύρισε το εισόδημα των Ελλήνων δεκαετίες πίσω. Ζητούμενο εκείνης της περιόδου ήταν να βρει η Ελλάδα «τα λεφτά που υπάρχουν» για να αποφύγει τον πνιγμό από τη θηλιά των δανειστών. Δεν τα βρήκε ποτέ, και έζησε για χρόνια με τον επιθανάτιο ρόγχο.
Πέντε χρόνια μετά, έρχεται ο Αλέξης Τσίπρας με την ορχήστρα του, νταούλια και βιολιά, που θα χόρευε τις αγορές και θα έσκιζε τα μνημόνια. «Το πρόγραμμα που υπέγραψα αποτέλεσε αναμφισβήτητα έναν επώδυνο συμβιβασμό, αλλά έθεσε τα θεμέλια για την οριστική έξοδο της πατρίδας μας από τα μνημόνια, το 2018, την πρωτοφανή ελάφρυνση του χρέους και την επιστροφή της σε τροχιά ανάκτησης της δημοσιονομικής και θεσμικής της αυτονομίας», αναφέρει στις σελίδες της «Ιθάκης» του.
Το καλοκαίρι του 2018, από το ακριτικό Κάστρο της Ιθάκης, με φόντο το λιμάνι, σε ένα διάγγελμα, αντίστοιχης… μνημονιακής σημασίας με εκείνο του Γ. Παπανδρέου, ο τότε πρωθυπουργός χαρακτήρισε ιστορική την «απόφαση του ελληνικού λαού να δώσει το τιμόνι της χώρας σε νέους καπετάνιους πριν από τρεισήμισι χρόνια»… «Περάσαμε από πολλά κύματα για να φτάσουμε σήμερα στον προορισμό μας… Τα μνημόνια της λιτότητας και της ύφεσης επιτέλους τελείωσαν. Αφήσαμε πίσω μας τις Συμπληγάδες. Η Ιθάκη είναι μόνο η αρχή».
Η πεισματάρα πραγματικότητα
Ο Τσίπρας ήθελε ο Έλληνας να πιστέψει ότι το δικό του διάγγελμα ήταν διάγγελμα νίκης και όχι ήττας, όπως του Γ. Παπανδρέου… Και τώρα, με την έντυπη «Ιθάκη» του θέλει να πείσει ότι η αρχή του 2018 έχει και… προοπτική στο μέλλον. Ότι ο δικός του Οδυσσέας, μετά τις πολιτικές περιπέτειες από το 2019 μέχρι το 2025, επιστρέφει στην εστία του για να… τιμωρήσει τους μνηστήρες.
Η πραγματικότητα όμως θα κυνηγά πάντα τον πρωτομάστορα του πολιτικού παραμυθιού:
-Τον Ιούλιο του 2018 υπογράφηκε η ενισχυμένη εποπτεία της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ έως το 2022.
-Από τα μνημόνια βγήκαμε τον Αύγουστο του 2022, με τον γραβατωμένο Τσίπρα του Ζαππείου να πανηγυρίζει την έξοδο αγκαλιά με τον Καμμένο.
-Το 2018 δεν έληξε η εποπτεία. Απαιτήθηκαν από το 2019 και μετά 13 αξιολογήσεις από την τρόικα που η τότε κυβέρνηση Τσίπρα αποκαλούσε «θεσμούς». Εξάλλου ο Α. Τσίπρας είχε ήδη δημιουργήσει το Υπερταμείο και δέσμευσε για 99 χρόνια τη δημόσια περιουσία. Και το περίφημο «μαξιλάρι» δημιουργήθηκε ως εγγύηση λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης και δεν ήταν εύκολο να χρησιμοποιηθεί.
Όλα αυτά έγιναν στο πρώτο ταξίδι του Τσίπρα στην Ιθάκη. Όσο για το δεύτερο, ακόμη κι αν ξεφύγει από Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες… συντρόφους του, το αρχαίο ηθικό σχήμα καραδοκεί… Και ίσως ο φόβος της τίσεως δεν έχει απομακρυνθεί…
