«Η μακροχρόνια κρίση στη Συρία εισέρχεται σε μια νέα, πιο περίπλοκη φάση. Η κυριαρχία του νέου de facto καθεστώτος στη Δαμασκό, υπό την ηγεσία του τζιχαντιστή Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, η στοχοποίηση θρησκευτικών μειονοτήτων και η ανησυχητική στροφή ορισμένων δυτικών κυβερνήσεων προς μια «πραγματιστική αναγνώρισή» του, διαμορφώνουν ένα νέο πεδίο έντασης και αστάθειας στη Μέση Ανατολή.
Ο Τζολάνι στο Παρίσι: Από καταζητούμενος, πολιτικός συνομιλητής
Η πρόσφατη επίσημη επίσκεψη του Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι στο Παρίσι και η συνάντησή του με τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, αποτέλεσε πολιτικό σεισμό στο εσωτερικό της Γαλλίας και ευρύτερα στην Ε.Ε. Μέχρι πρότινος καταζητούμενος από τις ΗΠΑ με επικήρυξη 10 εκατομμυρίων δολαρίων, ο Τζολάνι υπήρξε επικεφαλής της τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ Νούσρα, παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία.
Η παρουσία του στο Ελιζέ προκαλεί σφοδρές αντιδράσεις στο εσωτερικό της Γαλλίας, που καταγγέλλουν ένα κυνικό «ξέπλυμα» ενός ανθρώπου που ευθύνεται για εγκλήματα πολέμου, διωγμούς μειονοτήτων και φανατισμό. Κυβερνητικές πηγές αποδίδουν τη συνάντηση σε «ανάγκη για επαφή με τους τοπικούς διαχειριστές ισχύος», χωρίς όμως να πείθουν.
Οι Δρούζοι στο στόχαστρο – Η ισραηλινή προστασία
Οι Δρούζοι, θρησκευτική μειονότητα με ρίζες στην ισλαμική φιλοσοφία, αλλά διακριτή θεολογία, αντιμετωπίζουν αυξανόμενες επιθέσεις από τις δυνάμεις του HTS του Τζολάνι. Οι απαγωγές, οι επιθέσεις σε χωριά και οι απόπειρες εξαναγκαστικής στρατολόγησης έχουν ενταθεί, προκαλώντας φόβους για εθνοκαθαρτικές πρακτικές.
Το Ισραήλ συνεχίζει να παρέχει αθόρυβη αλλά σταθερή στήριξη στους Δρούζους της Συρίας – είτε μέσω πληροφοριών, είτε υγειονομικής βοήθειας, είτε ακόμα και με επιλεκτική στρατιωτική κάλυψη στα σύνορα των Υψιπέδων του Γκολάν. Η στήριξη αυτή είναι στρατηγική: προστασία φιλοδυτικών μειονοτήτων, ανάσχεση της ιρανικής επιρροής και ενίσχυση ενός φυσικού συμμάχου στην ευρύτερη περιοχή.
Δεν είναι όμως μόνο οι Δρούζοι στο στόχαστρο. Οι χριστιανοί της Συρίας –κυρίως ορθόδοξοι και Συροϊακωβίτες– υφίστανται συστηματικές πιέσεις και διώξεις σε περιοχές που ελέγχει το HTS. Εκκλησίες καταστρέφονται, θρησκευτικοί λειτουργοί απάγονται και κοινότητες εξαναγκάζονται σε έξοδο.
Ανάλογη είναι η κατάσταση για τους Αλαουίτες, θρησκευτική μειονότητα από την οποία προέρχεται και ο Μπασάρ αλ Ασαντ. Αν και η κοινότητα διατηρεί ισχύ στις περιοχές του καθεστώτος, σε όσα εδάφη ελέγχουν οι ισλαμιστικές οργανώσεις αντιμετωπίζει συντονισμένες επιθέσεις και εκκαθαρίσεις. Η ύπαρξή τους εκεί θεωρείται «ανορθοδοξία» από τους σκληροπυρηνικούς σουνίτες.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία διαδραματίζει ρόλο-κλειδί στις εξελίξεις. Αν και επισήμως δηλώνει αντίθετη στην τρομοκρατία, επί του πεδίου έχει διαμορφώσει έναν άτυπο συνασπισμό συμφερόντων του HTS, τον οποίο δέχεται ως σταθεροποιητικό παράγοντα στη Συρία. Η Αγκυρα χρησιμοποιεί την παρουσία του Τζολάνι για να ελέγξει τα σύνορα και να κρατήσει μακριά τόσο τις κουρδικές πολιτοφυλακές όσο και τους οπαδούς του Ασαντ.
Σύμφωνα με αναλυτές, η Τουρκία έχει συμβάλει στη «μεταμόρφωση» του Τζολάνι, ώστε να μπορέσει να παραμείνει ένας υπολογίσιμος παράγοντας στη σημερινή Συρία – ακόμη κι αν αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τις ευρωπαϊκές αρχές.
Η σύγκρουση στη Συρία δεν είναι πλέον ένας απλός εμφύλιος. Είναι ένα γεωπολιτικό παίγνιο πολλαπλών επιπέδων. Η σταδιακή νομιμοποίηση του Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι και η αποδοχή του από δυτικές πρωτεύουσες σηματοδοτούν ένα επικίνδυνο προηγούμενο.
Η δε στήριξή του από περιφερειακές δυνάμεις διαμορφώνουν ένα νέο, δυσοίωνο μέλλον για τη χώρα και την ευρύτερη περιοχή. Εν τω μεταξύ, οι μειονότητες όπως οι Δρούζοι, οι χριστιανοί και οι Αλαουίτες συνεχίζουν να πληρώνουν το τίμημα αυτής της νέας γεωπολιτικής «λογικής».
