Ο περιφερειάρχης Αττικής δεν θέλει να «καταντήσει», όπως τονίζει εμφαντικά, «μια άδεια καρέκλα» και για αυτό δηλώνει έτοιμος να αναμετρηθεί με τα προβλήματα της Αττικής σε ολιστική βάση. Ο Νίκος Χαρδαλιάς θέτει για πρώτη φορά τον μετασχηματισμό της περιφέρειας σε «μητρόπολη» ώστε να έχει την ευθύνη των κεντρικών αποφάσεων και του συντονισμού στα θέματα των απαραίτητων έργων και δράσεων θωράκισης του Λεκανοπεδίου. Δηλώνει, μάλιστα, έτοιμος (ως Περιφέρεια εννοείται) να αναλάβει την ευθύνη και ζητάει από την κυβέρνηση να διευκολύνει θεσμικά την Περιφέρεια, καθαρίζοντας το πεδίο από τα γραφειοκρατικά εμπόδια και τις συγκρούσεις αρμοδιοτήτων.
Οι πρόσφατες πυρκαγιές στην Αττική πιστεύετε ότι θόλωσαν το τοπίο και έθεσαν σε δεύτερη μοίρα τη συζήτηση περί αλλαγής νοοτροπίας διοίκησης των Περιφερειών, περί «μητροπολιτικότητας» όπως εσείς συνήθως προτιμάτε να αποκαλείτε αυτό το νέο συγκεντρωτικό μοντέλο;
Αντιθέτως, η τραγωδία των πυρκαγιών υπογραμμίζει ότι με μητροπολιτική προσέγγιση υλοποίησης έπρεπε να έχουμε ξεκινήσει δράσεις «από χθες». Διότι, πολύ απλά, τα μεγάλα προβλήματα επιβάλλουν μεγάλης κλίμακας σχεδιασμό. Είναι ζήτημα κοινής λογικής ότι όταν η κλιματική κρίση επιτίθεται τόσο βίαια και ανελέητα στην ανθρωπότητα –αλλά ας το εξειδικεύσω, στην Ελλάδα και ιδιαίτερα την Αττική εσχάτως– δεν συγχωρείται καμία μοιρολατρία και κανένα blame game. Επομένως είναι η ώρα της μεγάλης απόφασης για τη μητροπολιτική Αττική ώστε ο περιφερειάρχης να έχει την ευθύνη για κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών. Επαναλαμβάνω λοιπόν και δεν θα σταματήσω να τονίζω με κάθε ευκαιρία ότι το μόνο βιώσιμο μοντέλο διαχείρισης των δυνάμεων που διαθέτει η αυτοδιοίκηση αλλά και το ελληνικό κράτος είναι η μητροπολιτικότητα. Δηλαδή η ολιστική προσέγγιση στην οργάνωση ενός ευέλικτου και πραγματικά αποτελεσματικού μηχανισμού υλοποίησης έργων πρόληψης και θωράκισης και σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Ενας αναλαμβάνει την ευθύνη, ένας σχεδιάζει, ένας δρα και υλοποιεί, ένας κρίνεται και λογοδοτεί. Δεν εννοώ, φυσικά, ένα πρόσωπο, αλλά έναν οργανισμό δημοσίου συμφέροντος.
Προφανώς εννοείτε τις Περιφέρειες. Αλλά, για να μη μιλάμε αφηρημένα, εσείς ως επικεφαλής της Περιφέρειας Αττικής είστε έτοιμος να αναλάβετε την ευθύνη εφαρμογής ενός «μητροπολιτικού» σχεδίου θωράκισης της Αττικής για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες;
Δεν θέλω να παρεξηγηθώ, αλλά δεν φαντάζεστε πόσο έτοιμοι είμαστε στην Περιφέρεια Αττικής για αυτό. Και όχι επειδή εμείς από τον Ιανουάριο ως σήμερα δουλεύουμε εντατικά για την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου μοντέλου στη βάση της μητροπολιτικότητας, αλλά διότι υπάρχει μακροχρόνια μελέτη, δεκαετιών μπορώ να πω, με δεκάδες αναλύσεις για το πώς μπορεί να λειτουργήσει στην πράξη ο κεντρικός συντονισμός όλων των επιμέρους και συναρμοδίων υπηρεσιών, έτσι ώστε να μεγιστοποιείται το όφελος για την προστασία του πολίτη. Να το πω αλλιώς: εμείς ως Περιφέρεια Αττικής είμαστε έτοιμοι και πάντα παρόντες, έστω και στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο που περιορίζει και κατακερματίζει τις ευθύνες των δήμων, της Περιφέρειας, των Σωμάτων Ασφαλείας κ.λπ. Απλώς, τώρα πλέον που δεν υπάρχει κανένα περιθώριο χρόνου, η ώρα της μεγάλης απόφασης αφορά την πολιτεία. Η κυβέρνηση, κυρίως χάρη στις ευαισθησίες και τα αντανακλαστικά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, έχει προχωρήσει σε πολύ σημαντικές τομές στη δημόσια διοίκηση, ενώ έχει φροντίσει για τον εξοπλισμό της Πολιτικής Προστασίας ουσιαστικά και έμπρακτα. Το γνωρίζω γιατί ήμουν εκεί, είχα την ευθύνη δίπλα στον πρωθυπουργό, στην τιτάνια αυτήν προσπάθεια για τον μετασχηματισμό της Πολιτικής Προστασίας που στην αρχή στεγαζόταν σε ένα ντροπιαστικό κτήριο για χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ποτέ στο παρελθόν η Ελλάδα δεν είχε τόσο πολλά και τόσο σύγχρονα υλικά μέσα για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Κι όμως, η βία της φύσης μάς αιφνιδιάζει και μας νικά. Τι ζητεί η Περιφέρεια Αττικής από την κυβέρνηση; Αναθέστε σε εμάς την ευθύνη των κεντρικών αποφάσεων και του συντονισμού στα θέματα των απαραίτητων έργων και δράσεων θωράκισης του Λεκανοπεδίου. Διευκολύνετέ μας θεσμικά, καθαρίζοντας το πεδίο από τα γραφειοκρατικά εμπόδια και τις συγκρούσεις αρμοδιοτήτων. Και αφήστε μας να κάνουμε τη δουλειά που ξέρουμε, εφόσον αντικειμενικά οι Περιφέρειες την ξέρουν αυτήν τη δουλειά καλύτερα από κάθε άλλον. Γι’ αυτό εν τέλει λέω ότι τώρα πρέπει να τελειώσει ο στοχασμός και η διστακτικότητα. Τώρα είναι η ώρα της μεγάλης απόφασης.
Αρα, κύριε Χαρδαλιά, κατ’ ουσίαν ζητάτε από την κυβέρνηση να εμπιστευτεί σε εσάς (δηλαδή την Περιφέρεια Αττικής και γενικότερα τις περιφερειακές αρχές) την πρακτική υλοποίηση ενός σημαντικού πυλώνα του «επιτελικού κράτους»; Και από κάτι τέτοιο πιστεύετε πως θα προέκυπτε κάτι καλό για την καθημερινότητα των πολιτών;
Ακριβώς, κύριε Παυλίδη. Το «επιτελικό κράτος», όσο και εάν έχει επικριθεί –ενίοτε όχι εντελώς άδικα– είναι η ενδεδειγμένη, σύγχρονη τομή για τη διακυβέρνηση. Εξάλλου, αυτό μας διδάσκει η διεθνής εμπειρία: Οπουδήποτε υπάρχουν προκλήσεις, μεγάλες προκλήσεις, απαίτηση ανταπόκρισης του κρατικού μηχανισμού υπό συνθήκες ασφυκτικής πίεσης ή έκτακτης ανάγκης, οι επιτυχίες σχετίζονται πάντα με το μοντέλο λήψης αποφάσεων και τη μετάδοσή τους στα αρμόδια όργανα για την άμεση εφαρμογή. Κι αυτό το μοντέλο σήμερα εκφράζει η μητροπολιτικότητα, κεντρομόλο και φυγόκεντρο ταυτόχρονα – υπό τη θεμελιώδη προϋπόθεση, βέβαια, ότι υπάρχει ένα και μόνο κέντρο. Ας ελπίσουμε ότι οι διεργασίες για την κατάρτιση της καινούργιας «Χάρτας Αυτοδιοίκησης» θα οδηγήσουν στο ζητούμενο αποτέλεσμα, δηλαδή στη δημιουργία της θεσμικής υποδομής ώστε οι 13 Περιφέρειες της Ελλάδας να αποκτήσουν τη δύναμη της ευθύνης που τους αναλογεί.
Πρακτικά τι σημαίνει αυτό;
Αν ο νέος Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης παραχωρεί π.χ. σε μένα, ως περιφερειάρχη Αττικής, την ελευθερία να σχεδιάσω και να υλοποιήσω όλα όσα έχω μοιραστεί με τους πολίτες που με ψήφισαν, με δεδομένο ότι θα λογοδοτώ και θα κρίνομαι με τη μέγιστη αυστηρότητα για ό,τι κάνω ή δεν κάνω, τότε, αν μη τι άλλο, η Ελλάδα θα βρίσκεται σε τροχιά σύγκλισης με την Ευρώπη. Και πέραν αυτού, αν με την καινούργια «Χάρτα Αυτοδιοίκησης» έχω αυξημένα περιθώρια άμεσης παρέμβασης, οι πολίτες μπορούν να είναι βέβαιοι ότι θα δουν ακόμη πιο σαρωτική διάλυση θυλάκων διαφθοράς στους δημόσιους οργανισμούς που υπάγονται στην Περιφέρεια, ακόμη πιο δυναμικές παρεμβάσεις στα μέτωπα της καθημερινότητας. Τα οποία είναι και τα πιο δύσκολα, τα πιο επώδυνα για όλους μας, αλλά και τα πιο επείγοντα. Επίσης, οι πολίτες θα μπορούν να με κρίνουν πιο αυστηρά και πιο αποτελεσματικά. Δεν νοείται ο περιφερειάρχης να είναι αόρατος και ανεύθυνος, αυτό οδηγεί σε άλλα μονοπάτια μακριά από τη δημοκρατική λογοδοσία.
Αν παίρναμε ένα πρόβλημα ως παράδειγμα, το κυκλοφοριακό. Τι θα μπορούσε η Περιφέρεια Αττικής να κάνει για να το λύσει;
Το κυκλοφοριακό πρόβλημα κατ’ αρχάς αφορά σε μια σειρά από θέματα που σε μια πρώτη ανάγνωση φαντάζουν υπερτοπικά, άρα υποτίθεται πως κανείς δεν μπορεί να κάνει κάτι μόνο στην περιοχή ευθύνης του κ.λπ. Κι έτσι, μένουμε αμήχανοι και αμέτοχοι να παρακολουθούμε την ανεξέλεγκτη διόγκωση του προβλήματος, το οποίο μάλιστα ακολουθεί την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων: η συμφόρηση π.χ. στο κέντρο της Αθήνας αλληλεπιδρά με τη συμφόρηση στον Κηφισό ή την Κηφισίας, με αποτέλεσμα την πλήρη παράλυση της κυκλοφορίας των οχημάτων σχεδόν σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο. Και πάλι, όμως, το αίτημα της Περιφέρειας Αττικής είναι το πάγιο: Δώστε μας τον μητροπολιτικό έλεγχο, ώστε να διαχειριστούμε συνολικά, όχι αποσπασματικά, τη ροή της κυκλοφορίας. Δώστε μας τους πόρους ώστε να εφαρμόσουμε στρατηγικές δράσης που έχουν δοκιμαστεί με χειροπιαστά αποτελέσματα σε μητροπόλεις του εξωτερικού, με την υιοθέτηση ενδεχομένως εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης στον συντονισμό των φωτεινών σηματοδοτών, με τη δημιουργία περισσότερων κυκλικών κόμβων όπου η κυκλοφορία αυτορρυθμίζεται κ.λπ.
Τα φανάρια είναι μαρτύριο...
Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε και που, σε ό,τι αφορά τη μελέτη, έχουμε προχωρήσει πολύ. Διότι σε αυτήν τη διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής δεν κάνουμε αναλύσεις για τις αναλύσεις, ούτε είμαστε «επαναστάτες α λα καρτ». Οι δικαιολογίες και οι προφάσεις μένουν έξω από το κτήριο της Περιφέρειας, όπως και οι βαρύγδουπες πλην κενές περιεχομένου μεγαλοστομίες. Προσωπικά δε, όπως έχω πει πολλές φορές, η φιλοδοξία μου στην πολιτική είναι για μένα εντελώς αδιάφορη με όρους καριέρας. Κανείς δεν την αξίζει άλλωστε, ούτε του τη χρωστάει κανένας. Το δικό μου πιστεύω είναι πως εάν κάποιος που ασχολείται με τα κοινά από θέση ευθύνης δεν μπορεί να αποδείξει στους συμπολίτες του ότι προσπάθησε όσο πιο σκληρά μπορούσε για να αλλάξει, έστω και λίγο, προς το καλύτερο τη ζωή τους, είναι ώρα να τα μαζεύει και να πηγαίνει σπίτι του. Η κοινωνία και οι συμπολίτες μας απαιτούν αποτελέσματα και σε αυτό το επίπεδο θα κριθούμε όλοι στο τέλος της κάθε διαδρομής μας. Πόσο χρήσιμοι ήμασταν στην κοινωνία, στους πολίτες και εν τέλει στην ίδια μας την πατρίδα. Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο!
