Σημαντικό στοιχείο της τελευταίας τετραετίας είναι η πολύ μεγάλη πρόοδος που έχει σημειωθεί στη δημιουργία των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, μας λέει ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του υπουργείου Ενέργειας, Μανώλης Γραφάκος.
Πού βρισκόμαστε σε εθνικό επίπεδο όσον αφορά τη βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων;
Την τελευταία τετραετία η χώρα έκανε σημαντικά θεσμικά βήματα μπροστά στον τομέα της βιώσιμης διαχείρισης των αποβλήτων. Αρχικά δημιούργησε ένα νέο, σύγχρονο, απολύτως προσαρμοσμένο στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις θεσμικό πλαίσιο.
Καταρτίσαμε ένα νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης αποβλήτων εναρμονισμένο με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, δημιουργήσαμε ένα νέο σχέδιο πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων και με τους Νόμους 4819/21 και 4685/20 για την ανακύκλωση και τη διαχείριση των αποβλήτων ενσωματώσαμε στην ελληνική νομοθεσία τις απαιτήσεις των κοινοτικών οδηγιών.
Σημαντικό στοιχείο της τελευταίας τετραετίας είναι η πολύ μεγάλη πρόοδος που έχει σημειωθεί στη δημιουργία των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο, τόσο στην αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης όσο και στη μείωση της ταφής και κατά συνέπεια στη μείωση των προστίμων για τους ΧΑΔΑ. Οταν αναλάβαμε την ευθύνη του τομέα, λειτουργούσαν μόλις τρεις μονάδες και κατασκευάζονταν πέντε. Σήμερα λειτουργούν δέκα μονάδες, ενώ κατασκευάζονται άλλες 15. Αυτό επετεύχθη γιατί έγιναν μέσα σε αυτή την τετραετία πάνω από 30 δημοπρατήσεις μονάδων διαχείρισης αποβλήτων.
Σε ό,τι αφορά τα πρόστιμα από την ΕΕ για τις παράνομες χωματερές, συνολικά από τις 65 περιπτώσεις προστίμων που υπήρχαν το 2019, σήμερα η χώρα έχει απαλλαγεί από περίπου τα 2/3 αυτών και πλέον οι περιπτώσεις έχουν μειωθεί στις 23. Απαλλάχθηκε έτσι ο Ελληνας φορολογούμενος από καταβολές σε πρόστιμα στην ΕΕ, ύψους 3.360.000 ευρώ το χρόνο. Στόχος είναι μέχρι το τέλος του 2023 οι περιπτώσεις προστίμων να έχουν περιοριστεί σε μονοψήφιο αριθμό και να έχουν εξαλειφθεί το 2024.
Πόσο εφικτή είναι στο μέλλον η πλήρης ανακύκλωση των απορριμμάτων στη χώρα μας; Πότε αναμένετε να τελειώσουμε οριστικά με τους ΧΥΤΑ;
Στον τομέα της ανακύκλωσης έχουμε να κάνουμε ακόμα αρκετή δουλειά. Πρέπει να ενισχύσουμε τις υποδομές συλλογής στα βασικά ρεύματα αποβλήτων, να εφαρμόσουμε καθολική χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων, να εφαρμόσουμε το σύστημα εγγυοδοσίας (DRS) σε πλαστικές φιάλες και φιάλες αλουμινίου. Η ενημέρωση των πολιτών πρέπει να ενταθεί, ενώ εξετάζουμε και κίνητρα στους πολίτες. Επίσης, η εφαρμογή του «πληρώνω όσο πετάω» για τις χρεώσεις διαχείρισης αποβλήτων εκτιμούμε ότι θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις και τους πολίτες να προσπαθήσουν να μειώσουν τα απόβλητά τους και να κάνουν καλύτερη διαλογή στην πηγή, ώστε να μειώσουν τις χρεώσεις που πληρώνουν για αυτά, με δεδομένο ότι θα πληρώνουν ανάλογα με το βάρος των απορριμμάτων τους.
Σε ό,τι αφορά τους ΧΥΤΑ, όταν ολοκληρωθούν οι μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων και όταν προχωρήσει η ενεργειακή αξιοποίηση θα μειώσουμε σημαντικά την ταφή, σε ποσοστό 10%, άρα θα μειωθεί και η ανάγκη λειτουργίας ΧΥΤΑ. Δουλεύουμε προς την κατεύθυνση αυτή, ώστε η χώρα μας να πετύχει το 2030 ποσοστό ταφής κάτω του 10%.
Στις άλλες χώρες της ΕΕ αξιοποιούνται τα απορρίμματα και έχει αναπτυχθεί μια δυναμική αγορά διαχείρισής τους. Πότε θεωρείτε ότι θα αρχίσει η μετάβαση στην κυκλική οικονομία; Υπάρχουν εδώ ευκαιρίες για το επιχειρείν στη χώρα μας;
Σε ό,τι αφορά τα ανακυκλώσιμα υλικά, και στη χώρα μας σταδιακά αυξάνονται οι ποσότητες όπως χαρτί, πλαστικό και αλουμίνιο που ξαναμπαίνουν στην παραγωγική διαδικασία. Σταδιακά, επίσης, εισέρχεται στην καθημερινότητά μας η χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων, που οδηγεί στην παραγωγή κομπόστ και εδαφοβελτιωτικού υλικού υψηλής ποιότητας. Τέλος, προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης της κυκλικής οικονομίας είναι και η εφαρμογή της ενεργειακής αξιοποίησης των υπολειμμάτων των Μονάδων Διαχείρισης Αποβλήτων, που σταδιακά προωθεί το υπουργείο μας.
Δράσεις ανακύκλωσης υλοποιούνται και στη νησιωτική Ελλάδα. Η Τήλος είναι το πρώτο νησί που έχει μηδενίσει σχεδόν την ταφή αποβλήτων. Αυτό το μοντέλο εξετάζουμε να το εφαρμόσουμε και σε άλλα νησιά. Επίσης, εμείς σαν υπουργείο Περιβάλλοντος υλοποιούμε ένα πιλοτικό πρόγραμμα, το «Life», το οποίο έχει πιλοτική εφαρμογή διαχείρισης αποβλήτων σε έξι νησιά, σε μία περιφέρεια για τα επικίνδυνα οικιακά απόβλητα, στον Δήμο της Αθήνας, στον Δήμο της Θεσσαλονίκης, στον Δήμο Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης, ούτως ώστε μέσα από έξυπνες λύσεις διαλογής στην πηγή να δούμε πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε την καλύτερη δυνατή λύση για τη διαχείριση των αποβλήτων και στα μεγάλα αστικά κέντρα, στο πλαίσιο των αρχών της κυκλικής οικονομίας.
Σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα, βλέπουμε ότι αναπτύσσονται καινοτόμες δράσεις κυκλικής οικονομίας, που στοχεύουν να αυξήσουν τη συμμετοχή των ανακυκλώσιμων υλικών στην παραγωγή νέων προϊόντων, κυρίως συσκευασίας. Ενθαρρύνουμε αυτές τις προσπάθειες και θα επιχειρήσουμε διάλογο με τον κλάδο, ώστε να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο αυτή τη διαδικασία.
Σε κάποιες χώρες της ΕΕ από τα σκουπίδια παράγεται ενέργεια. Πότε θα ξεκινήσει και στην Ελλάδα αυτή η διαδικασία;
Το υπουργείο μας έχει την ευθύνη εφαρμογής αυτής της διαδικασίας. Ολοκληρώνεται η σχετική μελέτη, ενώ έχει προηγηθεί μια ευρεία διαβούλευση με την αγορά, από την οποία βγάλαμε χρήσιμα συμπεράσματα. Με την ολοκλήρωση της μελέτης θα λάβουμε όλες τις απαραίτητες νομοθετικές πρωτοβουλίες και στη συνέχεια θα περάσουμε σε φάση υλοποίησης. Εκτιμούμε ότι μέχρι το 2030 θα έχουμε ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων, ώστε η χώρα να παράγει πράσινη ενέργεια από αυτή τη διαδικασία, να μειώσει εισαγωγές ρυπογόνων πρώτων υλών και να πετύχει μείωση ταφής αποβλήτων σε ποσοστό κάτω του 10% το 2030, πέντε χρόνια νωρίτερα από τον ευρωπαϊκό στόχο.
