Η πρόσφατη συνάντηση Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια διπλωματική πρωτοβουλία. Είναι ένα ιστορικό déjà vu. Ένα ανησυχητικό μοτίβο που επανέρχεται, παρά τις προειδοποιήσεις του παρελθόντος. Το «δις ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρὸς σοφοῦ» δεν λέγεται τυχαία.
Το 1938, οι ηγέτες της Ευρώπης συναντήθηκαν στο Μόναχο για να αποφύγουν τον πόλεμο. Ο Τσάμπερλεν, ο Νταλαντιέ, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι συμφώνησαν να παραχωρήσουν τις Σουδητικές περιοχές της Τσεχοσλοβακίας στη ναζιστική Γερμανία. Η χώρα που αφορούσε η απόφαση —η Τσεχοσλοβακία— δεν προσκλήθηκε καν. Οι ηγέτες γύρισαν στις πατρίδες τους ανακοινώνοντας ειρήνη. Ένα χρόνο μετά, η Ευρώπη καιγόταν.
Ο Χίτλερ, τότε, επικαλέστηκε την ανάγκη προστασίας των γερμανόφωνων πληθυσμών της περιοχής. Ήταν το πρόσχημα για την προσάρτηση. Σήμερα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν αναπαράγει το ίδιο επιχείρημα, κάνοντας λόγο για «προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών» στην Κριμαία, το Λουχάνσκ, το Ντονέτσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα. Όταν η ιστορία επαναλαμβάνεται με τέτοια ακρίβεια, δεν μπορεί να είναι σύμπτωση· είναι προειδοποίηση.
Η Ιστορία είναι σαφής. Όταν οι μεγάλες δυνάμεις επιλέγουν να διαπραγματεύονται για τις τύχες μικρότερων κρατών χωρίς αυτά, το αποτέλεσμα είναι πάντα προσωρινό. Και συχνά καταστροφικό.
Στην Αλάσκα, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν διαπραγματεύτηκε ως εκπρόσωπος κάποιας συμμαχίας. Η Ουκρανία δεν είχε καμία θέση στο τραπέζι. Κι όμως, το μέλλον της ήταν στην ατζέντα. Συζητήθηκαν εδαφικά ζητήματα. Αναφέρθηκαν «εγγυήσεις ασφαλείας». Προβλήθηκε ένα σχέδιο «ολιστικής λύσης» για το μέτωπο. Όλα αυτά χωρίς την παρουσία του Κιέβου.
Και η Ευρώπη; Αντέδρασε με αμηχανία και δυσφορία. Πολλοί ηγέτες εξέφρασαν ανοιχτά τον προβληματισμό τους για μια «ειρηνευτική πρωτοβουλία» που εξελίχθηκε χωρίς διαφάνεια και χωρίς την Ουκρανία στο τραπέζι. Δεν ήταν παθητική, αλλά δεν ήταν και ενιαία.
Αλλά «όποιος ξεχνά την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει». Η ειρήνη δεν είναι συναλλαγή. Δεν είναι προϊόν ερήμην συμφωνιών. Η ειρήνη χτίζεται με δικαιοσύνη, συμμετοχή και αναγνώριση της πραγματικότητας. Κι η πραγματικότητα λέει πως η Ουκρανία έχει δεχθεί εισβολή. Πως υπερασπίζεται την εθνική της κυριαρχία. Και πως έχει το δικαίωμα να είναι παρούσα στις αποφάσεις για το μέλλον της.
Η Αλάσκα του 2025 δεν είναι ακόμα ένα Μόναχο. Αλλά ο απόηχος του ’38 είναι εκκωφαντικός. Αρκεί να έχουμε αυτιά να τον ακούσουμε. Και μνήμη να τον αναγνωρίσουμε. Διότι τα λάθη της Ιστορίας δεν συγχωρούνται όταν επαναλαμβάνονται. Επιβεβαιώνονται.
